Thị trường trái phiếu có “sức sống” mới

Bốn động lực tăng trưởng

Năm 2024, thị trường trái phiếu doanh nghiệp phục hồi mạnh sau giai đoạn trầm lắng, tổng giá trị phát hành đạt 443.457 tỷ đồng, tăng 31% so với năm 2023.

Năm 2025, thị trường trái phiếu có triển vọng tiếp tục tăng trưởng nhờ 4 động lực chính.

Bà Nguyễn Thị Triều, CEO Blue Bridge Investment Partners

Một là, sự dẫn dắt của nhóm ngân hàng. Các ngân hàng chiếm 69% tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp năm 2024, dự kiến sẽ duy trì tỷ trọng này để củng cố nguồn vốn trung và dài hạn, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng tín dụng mục tiêu là 16% trong năm 2025. Nhu cầu tín dụng này chủ yếu đến từ các lĩnh vực như bán lẻ, cho vay tiêu dùng và giải ngân các dự án lớn trong lĩnh vực hạ tầng. Theo đó, các ngân hàng cần phát hành trái phiếu để tuân thủ các quy định về tỷ lệ an toàn vốn theo yêu cầu của Ngân hàng Nhà nước.

Hai là, sự phục hồi của thị trường bất động sản. Lĩnh vực bất động sản được kỳ vọng dần hồi phục nhờ vướng mắc pháp lý được tháo gỡ và nhu cầu vốn cho dự án mới. Cụ thể, những điểm sáng trong sự phục hồi của thị trường bất động sản đến từ 3 yếu tố.

Thứ nhất, tháo gỡ vướng mắc pháp lý. Việc hoàn thiện bộ ba Luật Đất đai 2024, Luật Nhà ở 2023 và Luật Kinh doanh bất động sản 2023 đã giải quyết các điểm nghẽn liên quan đến định giá đất, đền bù giải phóng mặt bằng. Không ít tỉnh, thành phố như TP.HCM, Hà Nội, Bình Dương đã điều chỉnh giá đất sát thị trường, tạo điều kiện triển khai các dự án trọng điểm. Các dự án “treo” được giải quyết, bổ sung nguồn cung cho thị trường, đặc biệt là phân khúc chung cư tại TP.HCM, với 8 dự án lớn được tháo gỡ pháp lý.

Thứ hai, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ với gói 145.000 tỷ đồng cho nhà ở xã hội và ưu đãi lãi suất, cũng như trọng điểm đầu tư hạ tầng, tập trung giải ngân vốn cho các dự án trọng điểm như Cao tốc Bắc - Nam, Sân bay Long Thành, Vành đai 3 và Vành đai 4 TP.HCM, Vành đai 4 TP Hà Nội tạo đà phát triển cho bất động sản vùng ven.

Thứ ba, điểm sáng trong phân khúc bất động sản công nghiệp đến từ thu hút FDI sản xuất, đặc biệt tại Bình Dương, Bắc Ninh, Bà Rịa - Vũng Tàu và từ làn sóng dịch chuyển sản xuất sang Việt Nam.

Ngoài ra, về xu hướng dài hạn, động lực tăng trưởng trái phiếu doanh nghiệp bất động sản đến từ việc giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Tỷ lệ tín dụng ngân hàng cho bất động sản ở Việt Nam hiện chiếm khoảng 54% (dữ liệu năm 2023), cao hơn nhiều so với mức 40 - 45% theo thông lệ quốc tế. Việc đa dạng hóa nguồn vốn qua trái phiếu doanh nghiệp và vốn FDI sẽ góp phần ổn định thị trường bất động sản.

Ba là, năng lực tài chính doanh nghiệp được cải thiện. Tỷ lệ trái phiếu có vấn đề giảm từ 15,3% năm 2023 xuống 3,5% năm 2024, phản ánh năng lực tài chính tốt hơn của các doanh nghiệp. Triển vọng tín nhiệm từ VIS Rating cho thấy, 2 yếu tố sẽ thay đổi tích cực trong năm 2025 là môi trường kinh doanh và sức khoẻ tài chính doanh nghiệp.

Bốn là, đổi mới quy định pháp lý. Quy định mới của Luật Chứng khoán yêu cầu các trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phải có xếp hạng tín nhiệm và tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán từ tổ chức tín dụng khi chào bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, giúp nâng cao chất lượng trái phiếu phát hành trong năm 2025, tăng tính minh bạch và niềm tin nhà đầu tư.

Ngoài ra, quy định mới về chế độ công bố thông tin theo Thông tư 76/2024/TT-BTC của Bộ Tài chính từ ngày 25/12/2024, chi tiết hoá nội dung công bố thông tin về mục đích phát hành, phương án sử dụng vốn, tài sản bảo đảm, các nội dung công bố trước, sau khi phát hành và trong suốt vòng đời trái phiếu, đồng thời mở rộng mở rộng phạm vi điều chỉnh đến các tổ chức trung gian từ tổ chức tư vấn hồ sơ, tổ chức đấu thầu, bảo lãnh, đại lý phát hành, đại diện người sở hữu trái phiếu, cho đến tổ chức đăng ký, lưu ký trái phiếu, Sở Giao dịch chứng khoán và Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC), cùng với chế độ báo cáo chặt chẽ - nâng cao trách nhiệm của các tổ chức trung gian, cũng góp phần nâng cao tính minh bạch và uy tín đối với thị trường trái phiếu.

Áp lực trái phiếu đáo hạn

Dự kiến, khoảng 216.670 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp sẽ đáo hạn trong năm 2025, tập trung vào quý III và IV, tạo áp lực thanh toán đáng kể. Riêng lĩnh vực bất động sản có 120.640 tỷ đồng trái phiếu đến hạn, đòi hỏi doanh nghiệp phải có kế hoạch tài chính chặt chẽ để đảm bảo khả năng trả nợ.

Đáng chú ý, nhiều trái phiếu đã được gia hạn tối đa 2 năm theo Nghị định 08/2023/NĐ-CP sẽ đến hạn trong năm 2025, đặt ra bài toán cho doanh nghiệp trong việc xử lý các nghĩa vụ tài chính.

Ngoài ra, tuy số lượng tổ chức phát hành chậm trả gốc/lãi lần đầu giảm đáng kể trong năm 2024 (21 tổ chức năm 2024 so với 79 tổ chức năm 2023), nhưng tỷ lệ giá trị chậm trả lũy kế so với tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp tính đến cuối tháng 12/2024 vẫn giữ ở mức cao, khoảng 14,5%. Do vậy, niềm tin của nhà đầu tư dù đã cải thiện nhưng vẫn chưa hoàn toàn phục hồi kể từ năm 2023 đến nay.

Đề xuất giải pháp phát triển thị trường

Để thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đạt quy mô 20% GDP vào năm 2025 theo mục tiêu của Chính phủ, cơ cấu phát hành cần được đa dạng hóa. Hiện tại, khoảng 90% giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp đến từ ngân hàng và bất động sản, trong khi các ngành công nghiệp, tiêu dùng chỉ chiếm 3 - 4%.

Trong xu hướng xanh hóa của nền kinh tế, các doanh nghiệp trong lĩnh vực giao thông bền vững, năng lượng tái tạo và chống biến đổi khí hậu như thuỷ sản và nông nghiệp tuần hoàn, công nghệ sạch… cần được khuyến khích phát hành trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững, với các ưu đãi về lãi suất và chi phí phát hành. Điều này cần có những quy định cụ thể về khung xanh cũng như tiêu chí phân loại.

Với công tác đẩy mạnh đầu tư công gắn liền với đầu tư hạ tầng, các sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp cho mục tiêu thực hiện dự án, dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư sẽ góp phần huy động vốn cho phát triển cơ sở hạ tầng bền vững.

Thứ hai, nâng cao tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm. Hiện tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng Việt Nam chỉ đạt 0,3%, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực như Indonesia (82%) hay Thái Lan (65%). Việc quy định doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải có xếp hạng tín nhiệm không chỉ giúp nhà đầu tư đánh giá rủi ro tốt hơn, mà còn nâng cao tính minh bạch, góp phần phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp bền vững.

Dự kiến, trong thời gian tới, tỷ lệ trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm sẽ tăng lên do quy định mới của Luật Chứng khoán sửa đổi đối với trái phiếu phát hành riêng lẻ cho nhà đầu tư chuyên nghiệp là cá nhân. Việc này còn thu hút các quỹ đầu tư nước ngoài và công ty bảo hiểm nước ngoài, giúp tăng quy mô phát hành. Bên cạnh đó, quy định về trái phiếu doanh nghiệp chào bán ra công chúng tại Nghị định số 155/2020/NĐ-CP cần được sửa đổi về điều kiện phát hành, về xếp hạng tín nhiệm, kỳ vọng sẽ chuẩn hoá các quy định để giảm thời gian xử lý hồ sơ từ Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước.

Thứ ba, thúc đẩy thị trường trái phiếu doanh nghiệp thứ cấp phát triển. Năm 2024, giá trị giao dịch trái phiếu thứ cấp đạt 1.026.600 tỷ đồng, tăng 33% so với năm 2023, dần xây dựng lại niềm tin đối với nhà đầu tư về việc thị trường đi vào giai đoạn tăng trưởng ổn định. Năm 2025, với làn sóng công nghệ mới, cần yêu cầu số hoá quy trình giao dịch để giảm thời gian xử lý chuyển quyền sở hữu tại VSDC và thành viên lưu ký.

Ngoài ra, việc phát triển hoạt động xếp hạng tín nhiệm năm 2025 sẽ giúp hoàn thiện dữ liệu về đường cong lợi suất theo định hạng tín nhiệm, qua đó nhà đầu tư dễ dàng định giá trái phiếu khi giao dịch trên thị trường thứ cấp và quản trị rủi ro lãi suất, thu hút các quỹ đầu tư lớn tham gia giao dịch.