Đặc biệt, xung đột ở Ukraine đã khiến các quốc gia nghĩ đến việc cần có thêm các đối tác thương mại đáng tin cậy.
Peter Martin, Giám đốc nghiên cứu tại công ty nghiên cứu hàng hóa Wood Mackenzie cho biết: “Nếu đại dịch Covid-19 nêu bật nhu cầu rút ngắn chuỗi cung ứng, thì xung đột ở Ukraine nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có các đối tác thương mại đáng tin cậy”.
Giá năng lượng đã tăng vọt trong năm nay sau khi xung đột Nga-Ukraine gây bất ổn cho thị trường và các quốc gia phương Tây đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Moscow.
Trong tuần này, Liên minh châu Âu đã đồng ý cấm 90% lượng dầu nhập khẩu của Nga vào cuối năm nay. Moscow trước đó cũng đe dọa cắt nguồn cung để trả đũa. Điều đó đã khiến một quan chức Nga cho biết, nước này sẽ tìm các nhà nhập khẩu khác và từ đó lượng nhập khẩu dầu Nga từ Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng vọt trong năm nay.
Trên thực tế, Liên minh châu Âu nhập khẩu khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên từ các đường ống của Nga và khoảng 25% trong số đó chảy qua Ukraine. Xuất khẩu ngũ cốc quan trọng, chẳng hạn như lúa mì cũng đã bị ảnh hưởng.
Hàng triệu tấn lúa mì từ Ukraine, một trong những nhà xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới đã bị mắc kẹt trong nước và không thể đến được các quốc gia có nhu cầu.
Giám đốc điều hành Teucrium cho biết, xung đột Nga-Ukraine đang ảnh hưởng đến sản lượng lúa mì và ngô.
Theo Andrius Tursa, cố vấn Trung và Đông Âu tại công ty tư vấn Teneo Intelligence, các cảng ở Biển Đen của Ukraine chiếm khoảng 90% lượng ngũ cốc xuất khẩu của nước này.
“Những nhân tố này có thể dẫn đến sự sắp xếp lại thương mại toàn cầu một cách lâu dài. Nền kinh tế toàn cầu trở nên khu vực hóa hơn, chuỗi cung ứng ngắn hơn với các đối tác đáng tin cậy”, nhà phân tích Peter Martin cho biết.
Khối thương mại
Nhà phân tích Peter Martin cho rằng, đó “không phải là dấu chấm hết” của toàn cầu hóa, nhưng thương mại toàn cầu có thể tổ chức lại thành hai hoặc nhiều “khối riêng biệt”.
Khối đầu tiên sẽ bao gồm Liên minh châu Âu, Mỹ và các đồng minh của họ - những người đã áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Nga và liên kết trong việc cô lập Nga. Các đồng minh đó có thể bao gồm Anh và Nhật Bản. Một nhóm khác có thể là các quốc gia sẽ tìm cách hài hòa với cả hai bên.
“Sẽ có một khối các quốc gia như Trung Quốc và Ấn Độ duy trì thương mại với cả các đồng minh bị trừng phạt và Nga - họ có thể lấy nhiều năng lượng và tài nguyên hơn từ Nga nhưng cần duy trì quan hệ tốt với các nền kinh tế lớn trong khối đầu tiên vốn có vai trò”, nhà phân tích Peter Martin cho biết.
Các tuyến đường thương mại
“Các tuyến đường thương mại bằng cả đường bộ và đường biển và lưu lượng đi qua chúng sẽ bị ảnh hưởng”, nhà phân tích Peter Martin cho biết.
Kể từ khi xung đột leo thang, các chủ hàng đã tránh Biển Đen vì đây là nơi hoạt động quân sự của Nga đã ngăn chặn vận chuyển thương mại. Điều đó đã gây ra tắc nghẽn ở các cảng khác ở châu Âu vì các chủ hàng đã phải thay đổi tuyến đường của họ.
“Hoạt động quân sự của Nga ở Biển Đen, các cuộc tấn công liên tục vào các cảng của Ukraine và hoạt động khai thác ở vùng biển xung quanh các cảng khiến việc vận chuyển thương mại trở nên bất khả thi”, ông Andrius Tursa cho biết.
“Không có cách nào dễ dàng để bỏ chặn các cảng của Ukraine, nhiều đề xuất khác nhau để bỏ chặn việc tiếp cận Biển Đen của Ukraine đang được thảo luận, nhưng không có cách nào dễ dàng hoặc có khả năng xảy ra”, ông cho biết thêm.
Ukraine hiện đang cố gắng phát triển các tuyến đường sông và đất thay thế để xuất khẩu các sản phẩm thực phẩm sang các nước khác.
“Mặc dù công suất của các tuyến đường thay thế dự kiến sẽ tăng dần, nhưng việc xuất khẩu như vậy có thể sẽ phức tạp hơn và tốn kém hơn so với tuyến đường biển. Các cuộc tấn công tên lửa của Nga nhắm vào cơ sở hạ tầng đường sắt trên khắp Ukraine có thể làm phức tạp thêm công tác hậu cần”, Tursa nói.
Người chiến thắng và thua cuộc?
Theo Martin, bất kỳ sự chuyển hướng nào do những thay đổi đối với thương mại toàn cầu sẽ khiến một số nền kinh tế được hưởng lợi, chẳng hạn như khu vực Đông Nam Á, Mỹ Latinh và Châu Phi.
“Xuất khẩu sẽ bị chuyển hướng nên đòi hỏi phải tìm được thị trường mới cho hàng hóa và dịch vụ, và dịch vụ hậu cần được đưa vào để thích ứng với các luồng thương mại mới. Nga có thể sẽ là bên thua thiệt nhiều nhất vì mặc dù có thể xoay chuyển một số liên kết thương mại, nhưng nước này sẽ bị loại khỏi một tỷ trọng lớn của nền kinh tế toàn cầu”, ông cho biết.
Các đợt đóng cửa ở Trung Quốc, trung tâm sản xuất của thế giới, cũng góp phần vào sự hỗn loạn của ngành vận tải biển và thương mại.
“Những gì chúng tôi mong đợi sẽ thấy trong thời gian tới rõ ràng là sự phụ thuộc ít hơn vào các tuyến thương mại Đông - Tây lớn giữa Trung Quốc và châu Âu, cũng như Trung Quốc và Mỹ”, Christian Roeloffs, nhà sáng lập và Giám đốc điều hành Container xChange cho biết.
Các tuyến đường có thể thay đổi và có thể mang lại lợi ích cho một số quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam với nhiều công ty nước này đã và đang sản xuất hàng hóa.
Tác động liên tục của Trung Quốc đối với chuỗi cung ứng toàn cầu
Mặt khác, những quốc gia như Singapore là nơi tàu bè thường đi qua trên đường đến Mỹ có thể bị ảnh hưởng. Singapore có thể bị bỏ qua khi các chủ hàng đi thẳng từ các trung tâm sản xuất mới nổi của Việt Nam và Campuchia đến Bờ Tây nước Mỹ.
Jason McMann, trưởng bộ phận phân tích rủi ro địa chính trị của Morning Consult cho biết: “Một số công ty đang bắt đầu sản xuất gần nhà hơn để hạn chế tình trạng chậm trễ giao hàng do đóng cửa nhà máy, giảm nguồn cung lao động và các yếu tố khác”.
Họ cũng có thể chuyển sang duy trì lượng hàng tồn kho lớn hơn “như một tấm đệm chống lại sự gián đoạn trong tương lai thay vì có chuỗi cung ứng ngắn hơn”, ông nói thêm.
