Theo thông tin của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (Vasep), năm 2022, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Trung Quốc đạt 1,6 tỷ USD, tăng 66% - doanh số kỷ lục và tăng trưởng kỷ lục, sau khi giảm xuống còn 990 triệu USD năm 2021 do những hạn chế bởi dịch Covid-19.
Tuy nhiên, sang năm 2023, xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc sụt giảm vì gặp phải những vấn đề tương tự như các thị trường khác như: giá giảm, lượng tồn kho cao, do vậy 9 tháng đầu năm doanh thu thủy sản xuất khẩu sang thị trường này giảm 18%, đạt 1 tỷ USD.
Những mặt hàng chiếm tỷ trọng cao nhất là cá tra chiếm 40% và tôm chiếm 38% đều bị giảm giá trị xuất khẩu sang Trung Quốc; trong đó, tôm giảm 8%, cá tra giảm 27%. Các loài hải sản khác xuất khẩu sang Trung Quốc cũng bị giảm mạnh doanh số, trong đó mực bạch tuộc giảm 10%, cua ghẹ giảm 82%, các loại cá khác vẫn giữ mức tương đương cùng kỳ năm 2022.
Nhưng nếu xét riêng từng loài thủy sản thì năm 2023 có nhiều loài có tín hiệu tích cực với mức tăng trưởng mạnh như: tôm chân trắng, tôm sú, tép biển (ruốc), cá hố, cá chỉ vàng, cá thu, cá đổng, cá nục, cá mắt kiếng, bạch tuộc, nghêu... Và có một số loài bị sụt giảm doanh số gồm: cá tra, tôm hùm, mực, cua, cá bò, chả cá, surimi..
Các địa phương nhập khẩu nhiều nhất thủy sản Việt Nam là Quảng Đông, Trạm Giang, Quảng Tây, Phúc Kiến, Thượng Hải...
“Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã xác định Trung Quốc đã và sẽ tiếp tục là điểm đến tiềm năng cho thuỷ sản Việt Nam nếu cả ngành thủy sản và cộng đồng doanh nghiệp nắm bắt được nhu cầu, thị hiếu và cơ hội từ thị trường”, Vasep cho biết.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Sắc, Chủ tịch Vasep, trong số các thị trường chủ lực nhập khẩu cá tra của Việt Nam, thị trường Trung Quốc là kỳ vọng lớn nhất cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam hiện nay.
Năm 2023 và những năm tới, Vasep nhìn nhận có một số yếu tố thuận lợi, mang lại cơ hội và dư địa cho thủy sản Việt Nam tại Trung Quốc. Trong đó, dịch Covid đã chấm dứt, giao thương của Trung Quốc với thế giới hoàn toàn bình thường; kinh tế Trung Quốc cũng có tín hiệu tích cực, nhu cầu thủy sản đang hồi phục với các sản phẩm về cá tra, tôm sú, tôm chân trắng, mực, bạch tuộc.
Trong khi đó, vị thế địa lý Việt Nam cũng tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản sang Trung Quốc, chi phí logistic giảm và ít hơn so với các nước khác. Còn Trung Quốc đã ngừng nhập khẩu thủy sản từ Nhật Bản và sẽ thay thế bằng các nguồn cung khác, trong đó có Việt Nam…
Một số chuyển dịch trong đầu tư kinh tế ở Trung Quốc cũng được coi là cơ hội cho thủy sản Việt Nam. Dường như các ngành kinh tế siêu lợi nhuận và sinh lợi cao được quan tâm đầu tư nhiều hơn tại nước này, do vậy, đầu tư cho nuôi trồng thủy sản giảm, xuất khẩu thủy sản của Trung Quốc cũng giảm dần trong những năm gần đây, do cả yếu tố Covid và xu hướng chuyển dịch kinh tế. Vậy nên, các chuyên gia nước này đánh giá Trung Quốc sẽ ngày càng phụ thuộc vào thủy sản nhập khẩu, giống như mô hình các nước phương Tây.
Ngoài ra, những biến động địa chính trị, lạm phát, khủng hoảng năng lượng… khiến cho nhu cầu tiêu thụ thủy sản của các nước lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản sụt giảm mạnh, trong khi đó nhập khẩu của Trung Quốc đang tăng lên.
Vasep dự báo, nếu xung đột ở Trung Đông leo thang, chi phí nhiên liệu sẽ tăng trở lại và tiếp tục xảy ra khủng hoảng năng lượng kết hợp với lạm phát và lãi suất cao, xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU năm 2024 – 2025 sẽ càng khó khăn, và Trung Quốc sẽ là thị trường mục tiêu của nhiều nước xuất khẩu thủy sản.
Tuy nhiên, để tận dụng, phát huy tốt cơ hội từ thị trường Trung Quốc và tiềm năng của ngành thủy sản Việt Nam, Vasep cho rằng hoạt động giao thương B2B cần được tăng cường hơn nữa, trong đó giao thương cấp địa phương cần được quan tâm hơn. Bên cạnh đó, cần có sự trao đổi, chia sẻ thông tin về nhu cầu và quy định thị trường, đặc biệt khi có những thay đổi về chính sách xuất nhập khẩu.
Đồng thời, Việt Nam cũng cần mở rộng danh sách doanh nghiệp và các sản phẩm thủy sản được phép xuất khẩu sang Trung Quốc, mở cửa hơn cho các loài thủy sản tươi sống xuất khẩu vào Trung Quốc như: tôm hùm bông, cua sống... Hợp tác thúc đẩy các quy trình phê duyệt cấp phép cho các doanh nghiệp được code xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc…
Ngoài ra, Tết Nguyên đán các đến gần, các doanh nghiệp Việt cũng kỳ vọng nhu cầu tiêu thụ thuỷ sản tại Trung Quốc sẽ tăng cao và doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng cơ hội để đẩy mạnh xuất khẩu những tháng cuối năm.
