Cái tên TSS đã không còn hiện diện trên thị trường chứng khoán từ khá lâu, thế nhưng việc xử lý những sai phạm tồn đọng tại công ty này vẫn được giới đầu tư đặc biệt quan tâm, nhất là về trách nhiệm của các cựu lãnh đạo TSS.
Trước đây, khi quy định pháp luật chưa chặt chẽ, tình trạng công ty chứng khoán "lách" luật diễn ra khá thường xuyên thông qua các dịch vụ như ứng trước tiền bán chứng khoán… Thực tế, nhiều nhà đầu tư đã phản ánh về tình trạng công ty chứng khoán lạm dụng, thậm chí là trục lợi từ tài khoản khách hàng. Vậy nhưng, với những vụ án hình sự kinh tế, việc chứng minh ý thức chiếm đoạt và hậu quả từ việc chiếm đoạt đó - những yếu tố quan trọng quy buộc trách nhiệm - lại chưa được quy định rõ ràng.
Hồi cuối tháng 3/2018, bị cáo Hồ Hoài Nam (sinh năm 1977, nguyên Tổng giám đốc TSS) và Nguyễn Trung Thành (sinh năm 1980, Phó tổng giám đốc TSS) lần thứ hai hầu tòa trong vụ án lừa đảo chiếm đoạt 43 tỷ đồng tại TSS. Tuy nhiên, chỉ sau 1 tiếng xét hỏi, phiên tòa lại bị tạm hoãn cũng với lý do tương tự như lần trước, đó là chưa xác định được trách nhiệm của cán bộ ngân hàng. Trước đó, vào cuối tháng 8/2017, vụ án đã tạm dừng để triệu tập cán bộ ngân hàng liên quan đến việc giải ngân cho TSS.
Theo truy tố, năm 2011, HĐQT TSS ký hợp đồng hợp tác vay ứng trước tiền bán chứng khoán niêm yết với Ngân hàng Việt Nam Tín Nghĩa. Thỏa thuận giữa hai bên thể hiện, TSS chịu trách nhiệm làm đầu mối tiếp nhận hướng dẫn khách hàng lập hồ sơ vay vốn. Ngân hàng sẽ kiểm tra lại các thông tin, hồ sơ, tính số lãi vay khách hàng phải trả và số tiền khách hàng thực nhận. Tổng dư nợ cho vay là 50 tỷ đồng/khách hàng. Mỗi khách hàng được vay tối thiểu 10 triệu đồng/lần, tối đa không quá 4 tỷ đồng/khách hàng. Hình thức vay là T+3. Lãi suất theo quy định của ngân hàng.
Trong thời gian từ 2010-2011, lãnh đạo của TSS đã ký 1.628 xác nhận kết quả giao dịch chứng khoán; lập 1.691 bộ hồ sơ mang tên các nhà đầu tư cá nhân. Ngân hàng giải ngân cho TSS tổng số tiền 2.714 tỷ đồng. Qua xác minh, chỉ có 70 xác nhận là thật và 48 bộ hồ sơ giao dịch được lập với tổng trị giá khớp lệnh là 6,8 tỷ đồng. Dưới sự chỉ đạo của Hồ Hoài Nam và Nguyễn Trung Thành, TSS đã kê khai, nâng khống giá trị vay của ngân hàng lên 76,5 tỷ đồng.
Số tiền vay được sử dụng để chi trả cho các hoạt động của TSS, trả lãi ngân hàng và cho vay. Năm 2011, Ngân hàng chấm dứt hợp đồng với TSS. Khi đó, TSS còn nợ gốc 43,6 tỷ đồng. Cơ quan tố tụng xác định, bị cáo Hồ Hoài Nam và Nguyễn Trung Thành đã thực hiện hành vi gian dối, chiếm đoạt số tiền 43,6 tỷ đồng của Ngân hàng.
Những lời khai tại tòa, bị cáo Hồ Hoài Nam đều cho rằng, cáo trạng truy tố không đúng. TSS thực hiện theo đúng hợp đồng hợp tác đầu tư với ngân hàng. Theo bị cáo này, bối cảnh thời điểm đó, hầu như công ty chứng khoán nào cũng đều làm theo hình thức vay ứng trước tiền bán chứng khoán niêm yết. Thực chất, đây là hình thức để ngân hàng giải ngân cho công ty vay tiền, sau đó công ty cho khách hàng vay lại. Theo điều khoản hợp đồng, TSS là bên trung gian giữa ngân hàng và nhà đầu tư, nên TSS không phải chịu trách nhiệm.
Cựu lãnh đạo TSS thừa nhận xác nhận chữ ký khống là sai, tuy nhiên ý thức chiếm đoạt không có. Bị cáo không được hưởng lợi cá nhân.
Để làm rõ hành vi chiếm đoạt, tòa án yêu cầu ngân hàng làm rõ những hợp đồng các bị cáo làm giả xác nhận và 70 xác nhận có thật nêu trên. Tuy nhiên, ngân hàng trả lời, không thể thực hiện yêu cầu này. Tòa án cũng từng ra đặt vấn đề: “Nếu ngân hàng kiểm tra hồ sơ gốc với những khách hàng thực sự thì có xảy ra vụ việc không?”. Ngân hàng cho biết, đã trả phí hoa hồng cho TSS. Tuy nhiên, bị cáo Hồ Hoài Nam phủ nhận lời khai này.
Về khắc phục hậu quả, trước đó, ông Hoàng Minh Sơn (nguyên Chủ tịch HĐQT TSS) đã chuyển số tiền 43,6 tỷ đồng để thanh toán nợ gốc. Ngân hàng tính lãi đến ngày 30/7/2015 là 60 tỷ đồng và đề nghị bên chiếm đoạt phải trả tối thiểu lãi huy động từ ngày nợ đọng.
Cơ quan điều tra từng xác định, một số cán bộ, nhân viên Phòng giao dịch Bạch Mai của Ngân hàng Việt Nam Tín Nghĩa có trách nhiệm trong việc kiểm tra hồ sơ, điều kiện vay vốn với TSS. Tuy nhiên, việc cho vay diễn ra trong thời gian dài, với nhiều khoản vay trả liên tục, doanh số cho vay lớn, thời gian cho vay và thu hồi vốn ngắn, các khoản vay trả gối đầu, kéo dài liên tục trong 2 năm TSS đều trả đủ nợ gốc và lãi. Do không xác định cán bộ ngân hàng có dấu hiệu tư lợi, nên cơ quan điều tra không xem xét trách nhiệm hình sự.
