Tăng cường tính khả thi của các dự án năng lượng tái tạo
Chính phủ đã ban hành Nghị định số 80/2024/NĐ-CP ngày 3/7/2024 chính thức phê duyệt cơ chế DPPA thông qua đường dây kết nối riêng hoặc lưới điện quốc gia. Theo VIS Rating, việc triển khai DPPA qua lưới điện quốc gia sẽ được các công ty năng lượng tái tạo ưu tiên lựa chọn, do có thể tận dụng cơ sở hạ tầng sẵn có, tránh được chi phí đầu tư và thời gian xây dựng hệ thống truyền tải mới.
Tuy nhiên, kể từ tháng 7/2024 cho đến nay, vẫn chưa có hợp đồng DPPA nào được thực hiện theo quy định mới. Các bên tham gia thị trường vẫn đang chờ các hướng dẫn từ cơ quan quản lý về nhiều khía cạnh kỹ thuật, như mức phí truyền tải, phí truyền tải, phí dịch vụ hệ thống điện, cũng như quy trình theo dõi và giám sát hoạt động các bên tham gia DPPA….
Như biểu đồ dưới đây, DPPA qua lưới điện quốc gia không chỉ bao gồm các hợp đồng kỳ hạn giữa các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn, mà còn yêu cầu sự tham gia của các trung gian như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Công ty vận hành Hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia (NSMO).
 |
Kể từ tháng 7/2024 cho đến nay, vẫn chưa có hợp đồng DPPA nào được thực hiện theo quy định mới |
Từ ngày 21/10/2024, Quốc hội sẽ xem xét các đề xuất sửa đổi Luật Điện lực, bao gồm cả khung pháp lý liên quan đến hợp đồng DPPA. Những sửa đổi này là cần thiết cho các yếu tố kỹ thuật của DPPA, đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan.
“Chúng tôi kỳ vọng rằng Bộ Công thương sẽ ban hành thêm các quy định và quy trình chi tiết nhằm hỗ trợ các đơn vị phát điện và đơn vị mua điện sau khi luật mới được thông qua. Việc triển khai thành công DPPA sẽ đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao tính khả thi của các dự án điện gió và điện mặt trời tại Việt Nam, đồng thời thúc đẩy hoạt động vận hành thương mại của các dự án chuyển tiếp trong 5 năm qua. DPPA sẽ cho phép các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo trực tiếp thỏa thuận giá bán điện với các bên mua tư nhân và tiến hành vận hành thương mại. Trước khi có cơ chế DPPA, các dự án năng lượng tái tạo như các dự án chuyển tiếp chỉ có thể dựa vào EVN làm đơn vị mua điện và quyết định giá bán”, VIS Rating cho biết.
Theo số liệu thống kê trước đây do NMSO và Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia công bố, cơ sở hạ tầng lưới điện quốc gia hỗ trợ truyền tải điện năng lượng tái tạo không thể truyền tải đủ sản lượng điện lớn khi các nhà máy năng lượng tái tạo hoạt động hết công suất. Các nhà máy năng lượng tái tạo phải đối mặt với việc cắt giảm công suất khi các đường dây và trạm biến áp đạt đến mức tải tối đa. Do đó, các nhà máy phải hoạt động ở công suất dưới mức tối ưu, dẫn đến tổn thất kinh tế.
Ngoài ra, các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp vẫn đang gặp khó khăn để hoàn thiện các thủ tục pháp lý và quy định cần thiết để bắt đầu hoạt động thương mại. Những khó khăn này không chỉ ảnh hưởng đến dòng tiền của các dự án này mà còn hạn chế dòng vốn đầu tư mới trong hai năm qua.
 |
| Số lượng dự án năng lượng tái tạo mới giảm mạnh từ năm 2022 |
Các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp bao gồm 85 dự án điện mặt trời và điện gió đã hoàn thành xây dựng vào năm 2021-2022 nhưng không đáp ứng được các yêu cầu và thời hạn để đủ điều kiện hưởng giá điện ưu đãi (FIT) của chính phủ. Để có thể vận hành, các dự án này phải chấp thuận giá bán mới dành riêng cho các dự án chuyển tiếp mà EVN và Bộ Công Thương đã hoàn thiện vào tháng 1/2023. Nhiều dự án cũng cần phải hoàn thiện các hồ sơ cần thiết liên quan đến giấy phép hoạt động điện, chấp thuận xây dựng của các cơ quan chức năng và gia hạn giấy phép đầu tư trước khi vận hành thương mại.
Từ tháng 1/2023 đến tháng 10/2024, chỉ có 29 trong số 85 dự án có thể hoàn thiện các thủ tục liên quan và bắt đầu hoạt động thương mại. 29 dự án này bán điện cho EVN với mức giá tạm theo cơ chế giá mới, tương đương với 50% giá trần. Mức giá tạm sẽ được áp dụng cho đến khi EVN xác định được giá bán cuối cùng cho sản lượng của các dự án này.
“Chúng tôi lưu ý rằng mức giá tạm này thấp hơn đáng kể so với giá FIT ban đầu khi chủ đầu tư đánh giá tính khả thi của dự án, vì thế mức giá thấp này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến dòng tiền và khả năng trả nợ của các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp”, VIS Rating cho biết.
 |
| Giá bán điện tạm thời của các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp thấp hơn đáng kể so với giá FIT |
Hỗ trợ thu hút đầu tư mới
Trong bốn năm qua, sản lượng điện mua theo hình thức DPPA đã tăng đáng kể ở cả khu vực châu Á – Thái Bình Dương (APAC) và khu vực châu Âu, Trung Đông và châu Phi (EMEA).
“Chúng tôi kỳ vọng các doanh nghiệp tại Việt Nam cũng sẽ có thể mua điện trực tiếp từ các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo thông qua DPPA, qua đó thúc đẩy tiến trình hoàn thiện các mục tiêu chuyển đổi năng lượng. Theo một khảo sát gần đây do Bộ Công thương thực hiện, ước tính tổng công suất năng lượng sạch mà 20 doanh nghiệp lớn có thể mua thông qua DPPA là 996 MW3. Các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp đã vận hành thương mại có tổng công suất phát điện lớn hơn đáng kể, vì vậy có thể đáp ứng đủ nhu cầu trong tương lai.
 |
| Triển khai DPPA sẽ đáp ứng nhu cầu mua điện sạch tại Việt Nam |
Điều kiện kinh doanh cải thiện trong ngành năng lượng tái tạo - cùng với triển khai hiệu quả cơ chế DPPA – sẽ thu hút các dòng vốn đầu tư mới cho nguồn điện năng lượng tái tạo tại Việt Nam, cũng như thúc đẩy hoạt động phát hành trái phiếu, góp phần đáp ứng nhu cầu vốn cho Quy hoạch điện VIII.
Trong Quy hoạch điện VIII được Chính phủ công bố vào tháng 5/2023, Việt Nam đặt kế hoạch tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo từ điện mặt trời và điện gió lên 61% trong cơ cấu năng lượng vào năm 2050, từ mức 27% trong năm 2023; đồng thời loại bỏ hoàn toàn điện than vào năm 2050. Chính phủ ước tính Việt Nam sẽ cần hơn 134,7 tỷ USD trong giai đoạn 2021 – 2030 để xây dựng và lắp đặt nguồn điện, đồng thời nâng cấp hạ tầng lưới điện để đạt các mục tiêu của Quy hoạch điện VIII.
“Chúng tôi kỳ vọng một phần lớn chi phí đầu tư cho năng lượng tái tạo sẽ được tài trợ qua trái phiếu doanh nghiệp, tương tự giai đoạn 2019 – 2021. DPPA sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao tính khả thi của các dự án năng lượng tái tạo tại Việt Nam và hỗ trợ thu hút nguồn vốn đầu tư cho các dự án mới”, VIS Rating đánh giá.
