Phiên thẩm tra của Ủy ban Kinh tế - (Ảnh Nghĩa Đức).
Chiều 25/4 Ủy ban Kinh tế Quốc hội họp phiên toàn thể thẩm tra tờ trình của Chính phủ về chủ trương đầu tư dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước).
Đây là dự án quan trọng quốc gia, đã được Ủy ban Kinh tế thẩm tra sơ bộ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp thứ 32 vừa qua.
Giải trình một số vấn đề tại kết luận của của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và báo cáo thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Kinh tế, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Lê Anh Tuấn cho biết, tổng số vốn nhà nước tham gia thực hiện Dự án (12.770 tỷ đồng) đã được xác định rõ về nguồn vốn và khả năng cân đối vốn. Nguồn vốn và khả năng cân đối nguồn vốn cũng là nội dung đã được Hội đồng thẩm định nhà nước thẩm định.
Theo kế hoạch Dự án sẽ khởi công từ cuối năm 2024, đầu năm 2025, triển khai thi công đến cuối năm 2026 sẽ cơ bản hoàn thành; công tác giải phóng mặt bằng sẽ hoàn thành toàn bộ trong năm 2025. Kế hoạch giải ngân năm 2024 khoảng 14%, năm 2025 khoảng 38% và năm 2026 khoảng 48% tổng số vốn được cân đối.
Trước băn khoăn về tính khả thi của tiến độ này, Thứ trưởng Tuấn giải thích, theo thiết kế sơ bộ, trên phạm vi Dự án không có công trình đặc biệt, phần lớn là công trình cầu giản đơn, nền đường đào, đắp thông thường, không phải xử lý đất yếu… kết hợp với những cơ chế đặc thù trình Quốc hội cho phép áp dụng, có thể khẳng định tiến độ triển khai, kế hoạch giải ngân Dự án nêu trên là tương đối khả thi.
Tuy nhiên, từ thực tế triển khai các dự án cao tốc trong thời gian vừa qua, công tác chuẩn bị dự án là rất quan trọng, phải bảo đảm tính khả thi về các điều kiện thực hiện Dự án, đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng, nguồn cung cấp vật liệu xây dựng, đặc biệt là vật liệu cát, đá, đất đắp…
Vì vậy, rút kinh nghiệm từ những khó khăn, vướng mắc triển khai đường cao tốc trong thời gian vừa qua, ngay trong bước nghiên cứu khả thi, UBND tỉnh Bình Phước sẽ phối hợp với UBND tỉnh Đắk Nông nghiên cứu, xác định cụ thể nguồn cung cấp vật liệu cho Dự án, đánh giá kỹ về trữ lượng, điều kiện khai thác, công tác giải phóng mặt bằng để khai thác mỏ, đặc biệt là rà soát kỹ về những vướng mắc liên quan đến thủ tục khai thác mỏ để chủ động tháo gỡ, đáp ứng yêu cầu khi triển khai thi công Dự án không để xảy ra tình trạng khan hiếm vật liệu, kiểm soát chặt chẽ giá thành để không bị đội giá.
Đối với công tác giải phóng mặt bằng, sẽ triển khai song song với công tác lập Báo cáo nghiên cứu khả thi để ngay sau khi phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi có thể triển khai ngay công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất, đáp ứng tiến độ thi công công trình dự án, ông Tuấn cho hay.
Đều tán thành với sự cần thiết đầu tư dự án, song các ý kiến tại phiên thẩm tra còn băn khoăn về một số vấn đề cụ thể.
Theo tờ trình, phương án triển khai chia thành 5 dự án thành phần, trong đó: Dự án thành phần 1 (cao tốc đoạn Gia Nghĩa - Chơn Thành) đầu tư theo phương thức ppp (loại hợp đồng BOT; sơ bộ thời gian thu phí hoàn vốn khoảng 18 năm).
Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Bùi Thị Quỳnh Thơ nói, thời gian thu phí hoàn vốn là 18 năm 1 tháng được tính theo công thức dựa trên vốn đầu tư ban đầu/thu nhập ròng một năm. Nếu tính theo công thức này thì lãi suất phải 5,5%/năm mới có thể bảo đảm thu phí hoàn vốn trong thời gian được dự kiến. Như vậy, với tỷ lệ vốn hoàn vốn nội bộ và tỷ suất lãi suất thấp như Chính phủ báo cáo thì phải tính thêm về khả năng bảo đảm hoàn vốn cho nhà đầu tư.
Từ thực tiễn triển khai các dự án thời gian qua, đại biểu Lê Hoàng Anh, ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính – ngân sách cho biết có băn khoăn nếu Quốc hội thông qua báo cáo nghiên cứu tiền khả thi tại Kỳ họp thứ 7, trong hai năm rưỡi liệu có thể hoàn thành được dự án hay không?
Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, một số ý kiến đề nghị làm rõ sự phù hợp, cơ sở pháp lý của việc Dự án đề xuất đầu tư thêm 2 km đoạn kết nối từ nút giao với cao tốc thành phố Hồ Chí Minh - Chơn Thành đến đường Hồ Chí Minh đoạn Chơn Thành - Đức Hòa so với quy hoạch được duyệt.
Về hình thức đầu tư, một số ý kiến quan ngại về tính khả thi của việc đầu tư Dự án theo phương thức đối tác công tư, khi thực tế thời gian qua cho thấy việc huy động nhà đầu tư tham gia đầu tư các dự án giao thông BOT gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, đề nghị bổ sung các cơ sở để bảo đảm tính khả thi cho Dự án.
Vấn đề nữa được ông Thanh nhắc đến là tác động của Dự án này tới 2 dự án BOT song hành là Dự án BOT Cầu 38 và Dự án nâng cấp mở rộng Quốc lộ 14 đoạn Km817 - Km887, tỉnh Đắk Nông). Do đó, một số ý kiến quan ngại về việc chưa có giải pháp cụ thể để xử lý cho tác động của Dự án đến các nhà đầu tư và tổ chức tín dụng thực hiện các dự án này.
Thực tế, hiện nay có rất nhiều dự án giao thông BOT đang gặp khó khăn, vướng mắc do Nhà nước không tuân thủ hợp đồng, thay đổi chính sách ảnh hưởng đến phương án tài chính của Dự án, nhưng đến nay Chính phủ vẫn chưa đề xuất được giải pháp hữu hiệu để xử lý. Do đó, đề nghị cần sớm nghiên cứu đề xuất cấp có thẩm quyền về các giải pháp cụ thể để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư kinh doanh, ông Thanh nói.
Trên cơ sở ý kiến đóng góp tại phiên họp, ông Thanh đề nghị Chính phủ hoàn thiện hồ sơ gửi tới Văn phòng Quốc hội trước ngày 30/4/2024 để chuẩn bị tài liệu cho Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội sẽ khai mạc vào ngày 20/5 tới.
Theo quy hoạch, cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành có chiều dài 140 km, quy mô 6 làn xe.
Để phát huy tối đa hiệu quả đầu tư, phù hợp với khả năng cân đối, thu xếp nguồn vốn, bảo đảm hiệu quả tài chính, Chính phủ đề xuất: giai đoạn phân kỳ đầu tư Dự án với chiều dài khoảng 128,8 km (đi qua địa phận tỉnh Đắk Nông 27,8 km, qua địa phận tỉnh Bình Phước 101 km, bao gồm cả 2 km kết nối với đường Hồ Chí Minh đoạn Chơn Thành - Đức Hòa), quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh , giải phóng mặt bằng thực hiện một lần theo quy mô quy hoạch (6 làn xe).
Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 25.540 tỷ đồng, bao gồm vốn nhà nước tham gia 12.770 tỷ đồng, vốn nhà đầu tư thu xếp 12.770 tỷ đồng.
