Theo Ngân hàng Nhà nước, vài năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự hình thành và phát triển của các công ty công nghệ tài chính (Fintech) tăng nhanh chóng từ khoảng 40 công ty vào cuối năm 2016 lên đến khoảng 200 công ty ở thời điểm hiện tại, với nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau như thanh toán, cho vay ngang hàng (P2P), chấm điểm tín dụng, quản lý tài chính cá nhân, đầu tư - tiết kiệm…
Đặc biệt, trong lĩnh vực Fintech chứng khoán, các ứng dụng đầu tư nở rộ, nhất là sau khi đại dịch Covid-19 xuất hiện, thu hút thêm sự chú ý của khách hàng cá nhân với các hoạt động đầu tư, quản lý tài sản, gửi tiết kiệm trực tuyến… Hàng loạt ứng dụng đầu tư có thể kể tới như Infina, Finhay, Tikop, BUFF, Save Now…
Các mảng, lĩnh hoạt động của các công ty Fintech kể trên đều mới, hầu hết hiện chưa có khung pháp lý toàn diện hoặc quy định pháp lý cụ thể để điều chỉnh, do đó tiềm ẩn rủi ro đối với các chủ thể tham gia thị trường, bao gồm khách hàng sử dụng dịch vụ và chính bản thân doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, giải pháp Fintech…
Ngày 5/10/2022, UBCK đưa ra khuyến cáo nêu rõ, trong thời gian gần đây, một số doanh nghiệp đã thiết lập các website, app giao dịch (Passion Invest, Finhay, Tikop, Infina, Savenow, BUFF,…) sử dụng công cụ truyền thông, báo chí quảng bá cho các sản phẩm, dịch vụ của mình để huy động vốn của các nhà đầu tư dưới hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh, có dấu hiệu hoạt động quản lý quỹ và quản lý danh mục đầu tư chứng khoán mà không được UBCK cấp phép, quản lý, giám sát theo quy định của pháp luật về chứng khoán.
Nhà đầu tư có thể gặp rủi ro khi có tranh chấp xảy ra mà không được pháp luật về chứng khoán bảo vệ quyền và lợi ích của mình. UBCK khuyến cáo nhà đầu tư thận trọng khi thực hiện các giao dịch đầu tư chứng khoán trên các app giao dịch này, nhà đầu tư chịu trách nhiệm đối với các rủi ro có thể phát sinh.
Với cảnh báo này, rủi ro của nhà đầu tư là dễ nhận thấy. Còn về phần các công ty Fintech kể trên, có thể nói, rủi ro lớn nhất cho hoạt động kinh doanh tới từ quy định của nhà quản lý.
Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc điều hành Công ty Luật Ngân hàng – Chứng khoán – Đầu tư BASICO chia sẻ, với các ứng dụng đầu tư, các công ty Fintech nở rộ gần đây, hoạt động của nhóm này đang ở trong khoảng trống pháp lý.
“Do có khoảng trống pháp lý, nên câu chuyện về đúng - sai, quyền lợi - nghĩa vụ không rõ ràng. Pháp luật khuyến khích tự do kinh doanh, nhưng một khi xảy ra hiện tượng, ví dụ một sàn giao dịch hay một ứng dụng đầu tư chẳng may thua lỗ, khách hàng khởi kiện thì các công ty này khó chứng minh tính chân thực của mình”, luật sư Trần Minh Hải cho biết.
 |
Quảng cáo của ứng dụng đầu tư - tiết kiệm Save Now |
Bên cạnh đó, theo ông Hải, trong quá trình hoạt động kinh doanh, đa phần các ứng dụng đầu tư đều công bố thông tin về lợi nhuận cao, chi phí thấp để hấp dẫn khách hàng. Bản thân các cam kết này cũng có thể chống lại các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ nếu bị khởi kiện, với các truy tố về lừa đảo…
Về câu chuyện này, TS. Võ Đình Trí, giảng viên Đại học Kinh tế TP. HCM và IPAG Business School Paris chia sẻ, khuyến cáo của UBCK là phù hợp trong bối cảnh nở rộ các ứng dụng như hiện nay, tránh tình trạng nhà đầu tư góp vốn chưa hiểu rõ thông tin, dẫn tới rủi ro.
Tuy nhiên, cần tách bạch 2 hoạt động: Thứ nhất, công ty cung cấp ứng dụng hoạt động như trung gian kết nối khách hàng và các tổ chức bao gồm công ty chứng khoán/công ty quản lý quỹ. Thứ hai, công ty cung cấp ứng dụng quản lý và sử dụng tiền trực tiếp từ nhà đầu tư mà chưa được cấp phép.
“Dù là trung gian hay quản lý trực tiếp tiền của nhà đầu tư, thì câu chuyện minh bạch vẫn rất quan trọng. Điều này đồng nghĩa với việc các app đầu tư – tiết kiệm trên thị trường hiện nay phải công khai hợp đồng, cảnh báo rủi ro… tới nhà đầu tư. Đây cũng là trách nhiệm của các đơn vị trung gian trong dịch vụ đầu tư tài chính. Bên cạnh đó, cần có khung pháp lý quản lý hoạt động của các Fintech, hoặc các cơ chế thử nghiệm (sandbox) để phát triển thị trường dành cho các khách hàng đầu tư, tích luỹ từ số tiền nhỏ”, TS. Võ Đình Trí cho biết.
