Theo CNN, giữa lúc hai chính đảng của Mỹ vẫn đang bế tắc trong đàm phán về việc tăng trần nợ công trong khi chỉ còn ít ngày tới hạn chót, Trung Quốc và Nhật Bản đang theo dõi sát sao tình hình trong lo ngại.
Trung Quốc và Nhật Bản là hai nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ nhiều trái phiếu Chính phủ Mỹ nhất với khoảng 2.000 tỷ USD, chiếm hơn 25% trong tổng số 7.600 tỷ trái phiếu kho bạc Mỹ đang nằm trong tay những người nước ngoài.
Trung Quốc bắt đầu tăng cường mua trái phiếu kho bạc Mỹ vào năm 2000, khi Mỹ ủng hộ nước này gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và tạo ra cơn sốt ngành xuất khẩu. Xuất khẩu bùng nổ đã mang về cho Trung Quốc lượng tài sản khổng lồ và nước này cần một nơi an toàn để cất giữ.
Trái phiếu kho bạc Mỹ được xem là một trong những kênh đầu tư an toàn nhất thế giới. Và lượng trái phiếu kho bạc Mỹ trong tay Trung Quốc đã tăng vọt từ mức 101 tỷ USD vào năm 2000 lên mức đỉnh 1.300 tỷ USD vào năm 2013.
Trong hơn một thập kỷ qua, Trung Quốc là chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Mỹ. Tuy nhiên, căng thẳng đã bắt đầu gia tăng dưới thời Tổng thống Donald Trump vào năm 2019 đã khiến Trung Quốc giảm tỷ lệ nắm giữ nợ Chính phủ Mỹ, nhường lại vị trí chủ nợ lớn nhất cho Nhật Bản trong năm đó.
Nhật Bản hiện nắm giữ khoảng 1.100 tỷ USD nợ Chính phủ Mỹ, trong khi Trung Quốc nắm giữ khoảng 870 tỷ USD. Con số khổng lồ này đã khiến nền kinh tế lớn thứ hai và thứ ba thế giới dễ bị tác động lớn nếu Chính phủ Mỹ vỡ nợ và khiến trái phiếu kho bạc Mỹ giảm.
Ông Josh Lipsky và Phillip Meng, hai nhà phân tích của Trung tâm Địa kinh tế của Hội đồng Đại Tây Dương nhận định, việc Nhật Bản và Trung Quốc nắm giữ lượng trái phiếu kho bạc Mỹ lớn có thể tác động tiêu cực đến họ nếu giá trị trái phiếu giảm mạnh. Bởi giá trị trái phiếu kho bạc Mỹ giảm có thể khiến dự trữ nước ngoài của hai nước này sụt giảm, đồng nghĩa họ sẽ có ít ngân sách hơn để trả cho nhập khẩu hàng hóa, trả nợ nước ngoài hoặc hỗ trợ đồng nội tệ của quốc gia.
Tuy nhiên, theo hai nhà phân tích cho biết, rủi ro thực sự đến từ sự suy thoái kinh tế toàn cầu và khả năng Mỹ sẽ xảy ra suy thoái kinh tế do rơi vào vỡ nợ.
Lipsky và Meng cho biết, đây là mối lo lớn đối với tất cả các quốc gia nhưng là rủi ro đặc biệt đối với sự phục hồi kinh tế vốn đang còn yếu của Trung Quốc.
Sau những bùng nổ ban đầu khi mở cửa trở lại vào cuối năm 2022, nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt nhiều khó khăn khăn khi tăng trưởng tiêu dùng, đầu tư và sản lượng công nghiệp đều có dấu hiệu chững lại. Áp lực giảm phát ngày càng lớn khi giá tiêu dùng tại Trung Quốc hầu như không đổi trong vài tháng qua. Một mối quan tâm lớn khác là tỷ lệ thất nghiệp ở người trẻ Trung Quốc đang tăng mạnh, đã đạt mức kỷ lục 20,4% trong tháng 4 vừa qua.
Trong khi đó, kinh tế Nhật mới chỉ có dấu hiệu thoát khỏi tình trạng trì trệ và giảm phát kéo dài trong nhiều thập kỷ qua.
Khi thời hạn chót là ngày 1/6 (thời điểm để Mỹ tránh vỡ nợ) ngày càng tới gần, một số các chuyên gia luật của Mỹ đã đề xuất ưu tiên thanh toán lãi trái phiếu cho các trái chủ lớn nhất.
Ông Alex Capri, giảng viên cao cấp tại Trường Kinh doanh NUS, cho biết, việc này có thể được thực hiện bằng cách tạm trì hoãn các nghĩa vụ khác của Chính phủ Mỹ như thanh toán lương hưu, trả lương cho nhân viên Chính phủ, nhưng sẽ ngăn chặn được các vụ vỡ nợ lớn đối với những quốc gia như Nhật Bản và Trung Quốc.
Theo hai nhà phân tích Lipsky và Meng, nếu không có giải pháp thay thế rõ ràng để ứng phó với những biến động ngày càng gia tăng trên thị trường, giới đầu tư nước ngoài có thể hoán đổi trái phiếu kỳ hạn ngắn để chuyển sang trái phiếu kỳ hạn dài hơn.
Hai nhà phân tích cho rằng, điều này sẽ làm lợi cho Trung Quốc và Nhật Bản bởi họ chủ yếu đang nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ có kỳ hạn dài.
Theo ông Marcus Noland, Phó chủ tịch kiêm giám đốc nghiên cứu tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, Mỹ vỡ nợ sẽ khiến giá trái phiếu kho bạc Mỹ giảm, lãi suất tăng, giá trị đồng USD sụt giảm và sẽ biến động mạnh. Việc này cũng có thể khiến thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc, tăng áp lực đối với ngành ngân hàng cũng như ngành bất động sản Mỹ. Kéo theo đó là những tác động tiêu cực tới nền kinh tế và các thị trường tài chính toàn cầu.
Trung Quốc và Nhật Bản đang phụ thuộc vào nền kinh tế lớn nhất thế giới để hỗ trợ các doanh nghiệp và việc làm trong nước. Lĩnh vực xuất khẩu đóng vai trò đặc biệt quan trọng với Trung Quốc, trong bối cảnh các ông lớn khác của nền kinh tế như bất động sản đang có dấu hiệu chững lại. Xuất khẩu đóng góp 1/5 GDP của Trung Quốc và mang lại việc làm cho khoảng 180 triệu người lao động.
Bất chấp căng thẳng địa chính trị leo thang, Mỹ hiện vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc và là đối tác thương mại lớn thứ hai của Nhật Bản. Năm 2022, kim ngạch thương mại Mỹ - Trung Quốc đạt kỷ lục 691 tỷ USD. Trong khi đó, xuất khẩu của Nhật sang Mỹ tăng 10%.
Hãng thông tấn Tân Hoa Xã của Trung Quốc cho rằng, nếu Mỹ vỡ nợ, việc này không chỉ làm mất uy tín của Mỹ mà còn gây ra những thiệt hại tài chính thực sự đối với Trung Quốc.
Ở thời điểm hiện tại, cả Nhật Bản và Trung Quốc không thể làm gì ngoài việc chờ đợi và hy vọng kịch bản tốt nhất sẽ xảy ra.
Theo ông Capri của Trường Kinh doanh NUS, việc vội vàng bán trái phiếu Mỹ sẽ chỉ tự chuốc lấy thất bại vì việc này sẽ đẩy giá trị đồng yên hoặc nhân dân tệ so với đồng USD tăng lên đáng kể, khiến chi phí xuất khẩu của hai nước này sẽ tăng vọt.
Một số nhà phân tích cho rằng, việc Mỹ vỡ nợ có thể thúc đẩy Trung Quốc đẩy nhanh hành động để tạo ra một hệ thống tài chính toàn cầu ít phụ thuộc hơn vào đồng USD. Trung Quốc hiện đã ký một loạt thỏa thuận với Nga, Saudi Arabia, Brazil để tăng sử dụng đồng nhân dân tệ trong thương mại và đầu tư quốc tế.
