Mặc dù Trung Quốc và Ấn Độ đều có kế hoạch đầy tham vọng nhằm cắt giảm lượng khí thải, nhưng nhu cầu của hai quốc gia này với than đá vẫn tiếp tục tăng bởi giá cả của nguyên liệu này phải chăng để đáp ứng nhu cầu điện ngày một tăng.
Một nghiên cứu mới của tổ chức tư vấn năng lượng Ember cho thấy, sản lượng điện toàn cầu từ than đã tăng liên tục trong hai thập kỷ qua, tăng gần gấp đôi từ 5.809 terawatt giờ (TWh) vào năm 2000 lên 10.434 TWh vào năm 2023. Trong đó, mức tăng cao nhất đến từ Trung Quốc với 319 TWh và Ấn Độ với 100 TWh.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), than vẫn là nguồn năng lượng lớn nhất để sản xuất điện, cung cấp hơn 1/3 lượng điện toàn cầu. Than đá sẽ tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong các ngành công nghiệp như sắt thép cho đến khi có công nghệ mới.
“Sẽ rất khó đạt được mục tiêu nếu không nhanh chóng cắt giảm sản lượng than. Nó chắc chắn sẽ nằm ngoài tầm với”, Francis Johnson, nhà nghiên cứu cấp cao và lãnh đạo khí hậu tại Trung tâm Châu Á của Viện Môi trường Stockholm cho biết.
Trung Quốc
Nền kinh tế lớn nhất châu Á có hai mục tiêu lớn về khí hậu: phấn đấu đạt mức phát thải carbon cao nhất vào năm 2030 và đạt mức trung hòa carbon vào năm 2060. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào than đá vẫn chưa có dấu hiệu suy giảm.
Nghiên cứu của Ember cho thấy, nhu cầu điện ở Trung Quốc đã tăng gấp 7 lần kể từ đầu thập kỷ này, trong khi nhu cầu than tăng hơn 5 lần trong cùng kỳ.
Dữ liệu từ nghiên cứu cho thấy, Trung Quốc - nhà sản xuất than lớn nhất thế giới - đã thải ra 5.491 triệu tấn carbon dioxide từ sản xuất điện vào năm 2023. Con số này cao hơn ít nhất ba lần so với Mỹ là 1.570 triệu tấn carbon dioxide và Ấn Độ là 1.470 triệu tấn carbon dioxide.
Tuy nhiên, nước này đã đạt được tiến bộ đáng chú ý trong phát triển năng lượng tái tạo, dẫn đến tốc độ tăng phát thải giảm dần từ mức trung bình 9% hàng năm trong giai đoạn 2001-2015 xuống còn 4,4% hàng năm trong giai đoạn 2016-2023.
Dave Jones, Giám đốc Chương trình Hiểu biết Toàn cầu tại Ember cho biết: “Trung Quốc đang tiến rất gần đến mức phát thải cao nhất và quá trình chuyển đổi năng lượng sạch đang diễn ra cực kỳ nhanh chóng… Ngay cả với mức tăng trưởng nhu cầu điện rất cao, có vẻ như mức tăng trưởng của năng lượng tái tạo là đủ”.
Báo cáo của Ember cho thấy thêm, điện sạch đóng góp tới 35% tổng sản lượng điện của Trung Quốc. Thủy điện - nguồn năng lượng lớn thứ hai - chiếm 13% trong hỗn hợp đó, trong khi năng lượng gió và năng lượng mặt trời kết hợp đạt mức cao mới 16% vào năm 2023.
“Nếu sản lượng gió và mặt trời không tăng kể từ năm 2015 và thay vào đó nhu cầu được đáp ứng bằng than, lượng khí thải sẽ cao hơn 20% vào năm 2023”, báo cáo nhấn mạnh và cho biết thêm rằng hai nguồn này hiện có thể tạo ra đủ điện để cung cấp năng lượng cho cả Nhật Bản.
Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn cần ít phụ thuộc hơn vào các dạng nhiên liệu hóa thạch khác. “Việc giảm dần sử dụng than là hoàn toàn cần thiết nhưng chưa đủ”, ông Francis Johnson cho biết.
Ấn Độ
Khi Ấn Độ trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới vào năm ngoái, nhu cầu điện đã tăng 5,4% so với năm 2022. Con số này cao hơn gấp đôi so với mức tăng toàn cầu.
Các nhà chức trách nước này đang rất lạc quan về con đường hướng tới mức phát thải ròng bằng 0, đồng thời đưa ra tuyên bố rằng 50% sản lượng điện của nước này sẽ đến từ các dạng năng lượng không sử dụng nhiên liệu hóa thạch vào năm 2030.
Theo ước tính của Climate Action Tracker, lượng phát thải từ ngành điện dự kiến sẽ đạt đỉnh vào khoảng năm 2030, trong khi tổng lượng phát thải liên quan đến năng lượng sẽ đạt mức cao nhất vào khoảng năm 2034.
Nhưng nghiên cứu của Ember cho thấy áp lực gia tăng từ hạn hán đã thúc đẩy nước này tạo ra 78% điện năng từ nhiên liệu hóa thạch, trong đó than chiếm 75% trong hỗn hợp đó.
Giống như Trung Quốc, Ấn Độ cũng đã có những bước tiến đáng kể trong các dạng năng lượng tái tạo khác.
Theo Ember, vào năm 2023, Ấn Độ đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nước sản xuất điện mặt trời lớn thứ ba thế giới. Sản lượng điện mặt trời của Ấn Độ đạt tổng cộng 113 terawatt giờ (TWh) vào năm ngoái, tăng 145% kể từ năm 2019. Con số này xếp sau Trung Quốc với 584 TWh và Mỹ với 238 TWh.
“Khi nói đến lộ trình trung hòa carbon cho Trung Quốc và Ấn Độ, chúng ta sẽ mong đợi lượng khí thải sẽ tăng lên khi nhu cầu tăng lên. Nhưng tại một thời điểm nào đó, tăng trưởng GDP cần phải tách rời với lượng khí thải mà chúng ta cần đạt đến đỉnh điểm trước tiên, sau đó giảm xuống”, Aditya Lolla, Giám đốc Chương trình châu Á của Ember cho biết.
