Trong những tháng gần đây, chính quyền Trung Quốc đã đề xuất các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới để giữ lại các công nghệ pin quan trọng và có động thái hạn chế các công nghệ chế biến khoáng sản quan trọng.
Việc bảo vệ các công nghệ hàng đầu của quốc gia này diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thêm thuế quan và căng thẳng thương mại với châu Âu về ô tô, những điều này không thúc đẩy nhiều tập đoàn trong và ngoài nước chuyển sản xuất sang nơi khác.
Các nhà phân tích cho biết, chiến lược mới này của Trung Quốc giống với các hạn chế chuyển giao công nghệ của phương Tây mà họ đã chỉ trích là không công bằng. Các biện pháp kiểm soát không chính thức dường như đặc biệt nhắm vào đối thủ địa chính trị của Trung Quốc là Ấn Độ, mà các dự án ở Đông Nam Á và Trung Đông vẫn không bị ảnh hưởng. Nhưng Trung Quốc cũng đang ngày càng đưa ra các hạn chế xuất khẩu chính thức đối với các công nghệ quan trọng áp dụng trên toàn thế giới.
Tháng trước, Bộ Thương mại Trung Quốc đã đề xuất các hạn chế đối với việc xuất khẩu các công nghệ liên quan đến khai thác lithium và sản xuất vật liệu pin tiên tiến, đây là cả hai lĩnh vực mà quốc gia này đều có vị thế dẫn đầu.
Antonia Hmaidi, nhà phân tích cấp cao tại Viện nghiên cứu Trung Quốc Mercator cho biết: "Trung Quốc đang xây dựng một lực lượng kiểm soát xuất khẩu lớn và khá thận trọng trong việc lựa chọn kiểm soát những gì họ muốn… Về cơ bản, mục tiêu là giữ Trung Quốc ở vị trí trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu”.
Trung Quốc thường nhắm vào các khu vực gần đầu chuỗi cung ứng, nơi các tập đoàn Trung Quốc kiểm soát vật liệu và quy trình công nghệ, trong khi không kiểm soát sản phẩm cuối cùng.
Cory Combs, nhà phân tích tại công ty tư vấn Trivium China cho biết các biện pháp can thiệp mà Trung Quốc đưa ra trong chuỗi cung ứng pin đại diện cho “một loại kiểm soát xuất khẩu mới”.
Nếu được áp dụng đầy đủ, các biện pháp kiểm soát này có thể ngăn chặn các công ty pin khổng lồ của Trung Quốc có nhà máy tại châu Âu chuyển toàn bộ chuỗi cung ứng của họ ra nước ngoài. Và như vậy các tập đoàn như nhà sản xuất pin xe điện CATL có thể cần tiếp tục nhập khẩu vật liệu pin như catốt lithium sắt phosphate (LFP) tiên tiến từ Trung Quốc.
Những đột phá của Trung Quốc trong công nghệ LFP đã thúc đẩy sự trỗi dậy của các tập đoàn pin, thay thế những tập đoàn từng thống trị ngành công nghiệp pin từ Hàn Quốc và Nhật Bản.
Trong bối cảnh đó, các tập đoàn Hàn Quốc đã bắt đầu hợp tác và mua catốt LFP từ Trung Quốc - nơi sản xuất 99% tất cả các vật liệu hoạt tính catốt LFP vào năm ngoái, theo Benchmark Mineral Intelligence.
Sam Adham, Giám đốc nghiên cứu pin tại công ty phân tích CRU Group cho biết: “Người Hàn Quốc cần công nghệ cao cấp của Trung Quốc, nhưng với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới họ có thể chỉ có thể tiếp cận các công nghệ cũ hơn”.
Trong khi đó, các hạn chế được nêu ra đối với việc xuất khẩu công nghệ khai thác lithium có thể làm phức tạp thêm các hoạt động phát triển đang diễn ra từ Mỹ sang Nam Mỹ.
Anna Ashton, người sáng lập công ty tư vấn tập trung vào Trung Quốc Ashton Analytics cho biết, các tập đoàn Trung Quốc đã tiên phong trong công nghệ khai thác và xử lý nước muối giàu lithium từ sâu dưới lòng đất, giúp nhiều dự án khai thác mới trở nên khả thi.
“Việc ký hợp đồng với các công ty Trung Quốc hiện là phương tiện hiệu quả nhất để đưa các nguồn lithium đã khai thác và chế biến không phải của Trung Quốc vào hoạt động”, bà cho biết.
Trong vật liệu và khoáng sản chiến lược, Trung Quốc đã dần mở rộng các hạn chế của mình để bao gồm cả việc kiểm soát xuất khẩu các nguyên tố chính - chẳng hạn như đất hiếm, vonfram và tellurium - cũng như hạn chế các công nghệ được sử dụng để khai thác, tinh chế hoặc chế biến chúng.
Vào tháng 12/2023, Trung Quốc đã mở rộng các biện pháp kiểm soát hơn nữa, đối với công nghệ và quy trình biến đất hiếm tinh chế thành kim loại và nam châm vĩnh cửu được sử dụng trong xe điện, tua bin gió và thiết bị điện tử.
"Trung Quốc sản xuất khoảng 95% nam châm vĩnh cửu của thế giới…Hậu quả ròng của các biện pháp kiểm soát xuất khẩu này là sự đa dạng hóa công nghiệp trong một số chuỗi cung ứng này bị hạn chế", một nhân viên của một tập đoàn Mỹ đang xây dựng chuỗi cung ứng thay thế cho biết.
