Christopher Ruddy, giám đốc điều hành của Newsmax và là đồng minh thân cận của Tổng thống Mỹ Trump hồi đầu tuần tạo ra một cơn bão tranh cãi khi nói rằng ông Trump đang cân nhắc việc sa thải công tố viên đặc biệt Robert Mueller, người được Thứ trưởng Tư pháp Rod Rosenstein bổ nhiệm vào tháng trước để dẫn dắt cuộc điều tra cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ.
Washintong Post hôm 14/6 đưa tin Mueller có thể đang điều tra Trump về cáo buộc cản trở công lý.
Theo Time, "công tố viên đặc biệt" là một nhân viên độc lập của Bộ Tư pháp. Chỉ có Bộ trưởng Tư pháp có thể sa thải công tố viên đặc biệt.
Công tố viên có thể bị loại bỏ do "có hành vi sai trái, lơ là nhiệm vụ, mất năng lực, xung đột lợi ích hoặc vì một lý do chính đáng khác, kể cả vi phạm chính sách của bộ". Việc sa thải phải được thực hiện bằng văn bản.
Trong trường hợp này, vì Bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions không tham gia vào cuộc điều tra cáo buộc Nga can thiệp bầu cử Mỹ, Thứ trưởng Tư pháp Rod Rosenstein sẽ là người có tiếng nói quyết định trong vấn đề liên quan đến công tố viên đặc biệt.
Time đánh giá rằng ông Trump hoàn toàn có thể chỉ đạo Rosenstein sa thải Mueller với bất kỳ lý do nào ở trên. Tuy nhiên, Rosenstein cho biết trong phiên điều trần trước quốc hội hôm 13/6 rằng ông không thấy có bằng chứng về lý do nào để sa thải Mueller, và ông sẽ chỉ làm theo lệnh nếu nó "hợp pháp và thích hợp".
Truyền thông bảo thủ trong những ngày gần đây đã liên tục chỉ trích Mueller. Các đồng minh của Trump nói rằng Trump không thông đồng với Nga và coi cuộc điều tra là một sự giả dối được thúc đẩy bởi chính trị nhằm làm giảm khả năng thực hiện chương trình nghị sự của ông.
Thứ trưởng Tư pháp Mỹ Rod Rosenstein. Ảnh: AP
Cựu chủ tịch hạ viện Mỹ Newt Gingrich, đồng minh của ông Trump, tháng trước còn gọi Mueller là "sự lựa chọn tuyệt vời" với danh tiếng "hoàn hảo" nhưng tuần này đã chỉ trích Mueller, nói rằng Mueller đã thuê các luật sư từng ủng hộ cho chiến dịch chính trị của đảng Dân chủ.
Ruddy cũng nhấn mạnh Mueller từng là luật sư tại WilmerHale, công ty luật đại diện cho Jared Kushner và Ivanka Trump, do đó có thể có mâu thuẫn về lợi ích.
Ngoài ra, Mueller còn có quan hệ cá nhân với giám đốc FBI bị sa thải James Comey. Tuy nhiên, Bộ Tư pháp Mỹ cho biết các quan chức đạo đức công vụ đã xem xét và xác định rằng Mueller vẫn thích hợp cho công việc.
Nếu Trump ra lệnh cho Rosenstein sa thải Mueller mà Rosenstein từ chối, Trump có thể sa thải thứ trưởng và tiếp tục tìm một quan chức Bộ Tư pháp khác đồng ý làm theo lệnh.
Kịch bản đó sẽ tương tự như Cuộc thảm sát đêm thứ 7, khi Tổng thống Nixon ra lệnh sa thải công tố viên đặc biệt điều tra vụ Watergate (bê bối thân tín của Nixon đứng sau vụ đột nhập văn phòng đảng Dân chủ) là Archibald Cox. Hai quan chức hàng đầu của Bộ Tư pháp Mỹ đã từ chức để phản đối lệnh này.
Kịch bản Trump sa thải Mueller sẽ đặt ra câu hỏi liệu quốc hội Mỹ có coi đây là cơ sở để luận tội ông hay không.
Trong trường hợp của Nixon, cơ sở để luận tội là tổng thống đã "lạm dụng quyền lực" chứ không có hành vi phạm tội cụ thể. Việc đánh giá vấn đề này sẽ mang nhiều tính chính trị hơn là pháp lý, vì vậy, phản ứng của công chúng có thể là yếu tố quyết định, LA Times đánh giá.
"Nếu Trump ra lệnh sa thải Mueller mà không có lý do chính đáng, điều đó sẽ là điên rồ, ngay cả đối với người khó lường như ông Trump", Andrew Wright, giáo sư tại Trường Luật Savannah, nhận xét.
Ngay cả khi Bộ Tư pháp Mỹ không bổ nhiệm công tố viên khác, quốc hội có thể thông qua luật để bổ nhiệm công tố viên độc lập riêng của mình. Tuy nhiên, để làm vậy, họ cần nhận được sự chấp thuận từ quốc hội, nơi phe Cộng hòa chiếm đa số.
Các chuyên gia cho rằng Rosenstein và Trump có thể đưa ra thoả thuận rằng Rosenstein sẽ không sa thải Mueller nhưng sẽ hạn chế quyền hạn và phạm vi điều tra của ông.
"Năm 2003, khi Patrick Fitzgerald được bổ nhiệm để điều tra vụ rò rỉ làm lộ danh tính nhân viên CIA, lá thư bổ nhiệm nêu rõ rằng ông được trao toàn bộ thẩm quyền của bộ trưởng tư pháp", Neal Katyal, cựu quan chức cấp cao Bộ Tư pháp Mỹ, cho biết.
Katyal nói thêm rằng những quyền lực đó không được trao cho Mueller và đó là lời nhắc nhớ rằng ông "hoạt động như một cấp dưới của Bộ Tư pháp chứ không phải là ngang hàng với ông Rosenstein".
