Sáng 11/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi).
Theo dự thảo mới nhất, Chính phủ bổ sung Điều 59 quy định về xử lý tài sản, thu nhập thực tế lớn hơn số đã kê khai hoặc số tăng thêm mà người kê khai không giải trình được một cách hợp lý về phần chênh lệch.
Hai phương án được cơ quan soạn thảo trình ra Thường vụ Quốc hội. Cụ thể, theo phương án một, dự Luật quy định mức thuế suất 45% đối với thu nhập chịu thuế do vi phạm quy định của Luật phòng chống tham nhũng; đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập sẽ yêu cầu cơ quan thuế thực hiện việc này thông qua áp thuế thu nhập cá nhân.
Phương án hai quy định việc đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập yêu cầu cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính, mức phạt tiền bằng 45% giá trị của phần tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm.
Trong cả hai phương án trên, dự thảo Luật đều cho phép người bị thu thuế hoặc bị xử phạt hành chính có quyền khiếu nại, khởi kiện tại Tòa án hành chính về kết luận xác minh tài sản, thu nhập. Việc thu thuế hay xử phạt hành chính đều không loại trừ trách nhiệm hình sự, nếu các cơ quan có thẩm quyền chứng minh tài sản đó do phạm tội mà có.
"Đánh thuế 45% là phù hợp hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam"
Tổng thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết, Chính phủ đề xuất lựa chọn phương án một, do phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam hiện nay.
"Điều này cũng thể hiện thái độ của Nhà nước trong việc xử lý các khoản thu nhập, tài sản có nguồn gốc không rõ ràng, khi cả người có nghĩa vụ kê khai và cơ quan quản lý nhà nước đều không có đủ bằng chứng xác thực về căn cứ xác lập quyền sở hữu hợp pháp theo quy định của pháp luật", ông nói.
Lãnh đạo ngành thanh tra giải thích thêm, Luật phòng chống tham nhũng tiếp cận theo hướng, coi như người có nghĩa vụ kê khai đã có một khoản thu nhập được tích lũy trong quá khứ nhưng chưa kê khai theo quy định liên quan, và do vậy sẽ phát sinh trách nhiệm nộp thuế.
Ông Khái cũng cho hay, cơ quan chống tội phạm và ma túy của Liên hợp quốc đã coi việc đánh thuế đối với tài sản, thu nhập không có nguồn gốc rõ ràng là một phương thức thu hồi tài sản thay thế; được thực hiện ở một số quốc gia như Mỹ, Australia, New Zealand...
Xác định tính hợp lý của nguồn gốc tài sản "rất phức tạp"
Báo cáo thẩm tra dự luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga phân tích, đặc điểm xã hội Việt Nam là người dân có truyền thống tích lũy, tiết kiệm, tặng cho, thừa kế trong gia đình.
Bên cạnh đó, tài sản của cán bộ, công chức được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau, ngoài thu nhập từ lương thì nhiều người còn làm thêm dưới nhiều hình thức.
Trong khi Nhà nước chưa kiểm soát được thu nhập của toàn xã hội, pháp luật hiện hành cũng chưa quy định buộc người dân phải chứng minh nguồn gốc hình thành số tiền để mua tài sản, nhất là những tài sản có giá trị lớn; chưa quy định đánh thuế đối với tài sản,... thì việc xác định tính hợp lý của nguồn gốc tài sản nói chung là vấn đề rất phức tạp.
Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: QH
Theo bà Nga, về mặt pháp lý không thể mặc nhiên coi tài sản không giải trình hợp lý về nguồn gốc là tài sản tham nhũng, để từ đó áp dụng tịch thu bằng biện pháp hình sự theo hướng “suy đoán có tội”.
"Đây là lần đầu tiên chúng ta đặt vấn đề xử lý tài sản nhằm phòng chống tham nhũng nên cần phải tiến hành thận trọng, có bước đi phù hợp.
Đồng thời, cần quy định cụ thể tiêu chí làm căn cứ để xác định trường hợp nào được coi là không giải trình được một cách hợp lý để tránh tùy tiện, thiếu thống nhất trong áp dụng pháp luật", bà Nga nhấn mạnh.
Trong Ủy ban tư pháp có nhiều nhóm ý kiến khác nhau, đồng tình với phương án một hoặc phương án hai, ngoài ra có đề nghị xử lý nặng hơn.
Cụ thể, đối với tài sản, thu nhập không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc thì không thuộc sở hữu của người phải kê khai, nhà nước sẽ tịch thu qua trình tự tố tụng dân sự, có tranh tụng để đảm bảo được quyền lợi của các bên.
Đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập sẽ là chủ thể thay mặt Nhà nước để khởi kiện và bảo vệ quyền lợi của Nhà nước trước Tòa án.
Các thành viên của Ủy ban thường vụ Quốc hội thảo luận nội dung trên trong sáng nay, sau đó theo dự kiến chương trình, dự án Luật phòng chống tham nhũng (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp khai mạc ngày 20/5.
