Dư nợ tiêu dùng giảm, nợ xấu tăng...
Theo Ngân hàng Nhà nước, dư nợ tín dụng tiêu dùng của các công ty tài chính đang sụt giảm mạnh, khoảng 40% so với cuối năm ngoái. Tính đến cuối tháng 9/2023, tổng dư nợ cho vay của các công ty tài chính chỉ còn 134.000 tỷ đồng.
Đối với TP.HCM nói riêng, tại hội thảo "Xóa sổ tín dụng đen bằng cách nào?" do Báo Tuổi trẻ tổ chức sáng ngày 30/11, ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chi nhánh TP.HCM cho hay, đến cuối tháng 10/2023 dư nợ cho vay tiêu dùng trên địa bàn thành phố đạt 955.000 tỷ đồng, chiếm 28,4% trong tổng dư nợ tín dụng trên địa bàn và tăng 1,4% so với cuối năm. Mức tăng trưởng này tuy thấp, song đặt trong mối liên hệ so sánh và vai trò của hoạt động tín dụng tiêu dùng trong 5 năm trở lại đây, hoạt động tín dụng tiêu dùng nói chung và trên địa bàn thành phố nói riêng thì những kết quả đạt được khá khả quan.
Trong khi đó, số liệu NHNN đưa ra, nợ xấu vay tiêu dùng đến cuối tháng 9/2023 của các công ty tài chính tăng 10-15% khiến các công ty tài chính không dám cho vay. Ngoài chịu ảnh hưởng do kinh tế khó khăn, người lao động bị giảm thu nhập, một nguyên nhân chính khiến dư nợ vay tiêu dùng của các công ty tài chính sụt giảm nghiêm trọng, theo phản ánh của các tài chính tiêu dùng là do nạn bùng nợ.
Suốt từ đầu năm đến nay, trên mạng xã hội, hàng trăm hội nhóm với vài trăm nghìn thành viên hướng dẫn nhau cách vay rồi bùng nợ. Công ty FE Credit cho biết, việc thu hồi nợ vô cùng khó khăn, thậm chí có trường hợp khách vay không trả nợ mà còn hành hung lại nhân viên của công ty.
Ông Marcin Figlus, Giám đốc Khối quản trị rủi ro Công ty tài chính FE Credit cho biết, sau 2 năm chống chọi với đại dịch Covid-19, trên nguyên tắc linh hoạt và thích ứng để duy trì hoạt động kinh doanh hiệu quả, FE Credit đặt nhiều kỳ vọng vào sự phục hồi của nền kinh tế và nhiều lĩnh vực như dịch vụ, bán lẻ… từ đó kích cầu nhu cầu vay tiêu dùng và cải thiện hoạt động thu hồi nợ. Tuy nhiên, nền kinh tế phục hồi chậm hơn với kỳ vọng và dự báo, trong khi mặt bằng lạm phát và lãi suất leo thang, tăng trưởng kinh doanh của FE Credit theo đó cũng bị ảnh hưởng không nhỏ khi ghi nhận lợi nhuận tăng trưởng âm từ đầu năm 2023 đến nay.
... vì "bùng nợ" có tổ chức bộc phát
Các công ty tài chính tiêu dùng được cấp phép đang đối mặt với một vấn đề nan giải chung trong công tác thu hồi nợ, đó là hoạt động bùng nợ có tổ chức bộc phát trong xã hội. Một bộ phận khách hàng đang cố tình đánh đồng hoạt động thu hồi nợ chính đáng của các công ty được cấp phép là phạm pháp để tẩy chay và chây ỳ việc trả nợ.
Với tỷ lệ khách hàng “vay mà không trả” gia tăng nhanh chóng, chế tài xử phạt chưa có và hoạt động khởi kiện gặp khó với các khoản vay giá trị thấp, các công ty tài chính tiêu dùng, bao gồm cả FE Credit, bắt buộc phải trích lập dự phòng theo tình hình nợ xấu tăng cao.
Thêm vào đó, ông Marcin Figlus cho biết, việc khách hàng cản trở hoạt động thu hồi nợ bằng các hành vi đe dọa, khủng bố ngược tinh thần nhân viên thu hồi nợ đã gây ra các xáo trộn tâm lý, hoang mang cho chính những nhân viên này. Tình trạng này đặc biệt trở nên nghiêm trọng trong hai năm qua.
"Nếu như năm 2019 và 2020, công ty chúng tôi chỉ ghi nhận có 2 trường hợp nhân viên thu hồi nợ bị hành hung, thì năm 2022 và 2023 có tới 24 vụ việc được ghi nhận", ông Marcin Figlus nói.
Nguyên nhân xuất phát từ vấn đề kiến thức tài chính cá nhân còn hạn chế. Người vay chưa ý thức được trách nhiệm trả nợ với khoản vay và hệ quả xảy ra. Mặc dù luật pháp hiện hành có những quy định tương đối chặt chẽ với người đi vay, nhưng việc áp dụng vào thực tế còn thiếu sức răn đe, dẫn đến tình trạng người dân coi thường pháp luật. Một số người vay lợi dụng điều này cố tình trốn tránh, không trả nợ, thậm chí tỏ thái độ thách thức với tổ chức cho vay và hành hung nhân viên thu hồi nợ.
Chi phí nhắc nợ, chi phí tuyển dụng, chi phí đào tạo… như một hệ quả leo thang, chiếm một tỷ trọng lớn trong miếng bánh doanh thu không lấy gì làm đầy đặn của các công ty tài chính tiêu dùng.
Đây là một vấn đề rất nan giải khi hành vi cố tình không trả nợ, hay còn gọi là “bùng nợ” đã trở thành một làn sóng, một hành vi có tổ chức với những hội nhóm trên mạng xã hội lên tới hàng trăm nghìn thành viên. Với những khách hàng này, chúng tôi vẫn kiên trì với các giải pháp thu hồi nợ đang áp dụng hiện tại như liên hệ trao đổi với khách hàng về trách nhiệm trả nợ của họ, phân tích cho họ hiểu rõ việc chây ì trả nợ là hành vi phạm pháp và có thể ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của họ trong tương lai.
FE CREDIT cũng đã nộp đơn khởi kiện hàng nghìn khách hàng ra Trung tâm Trọng tài và Tòa án trong năm 2022 và 2023. Tuy nhiên, số khách hàng bị khởi kiện chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng số khách hàng đang không thực hiện cam kết trả nợ. Chỉ khoảng một nửa trong số đó là đã khởi kiện thành công. Nguyên nhân là thời gian xử và ra phán quyết với một vụ kiện như vậy rất lâu, có thể kéo dài tới 12 tháng.
"Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, nhu cầu tiêu dùng giảm và làn sóng rủ nhau bùng nợ nở rộ như vậy, thời gian qua, hoạt động thu hồi nợ luôn được chúng tôi ưu tiên. Hoạt động giải ngân các khoản vay mới cũng bị ảnh hưởng. Các công ty tài chính phải thận trọng hơn và rà soát kỹ hơn trong việc chọn lựa khách hàng, tập trung vào những khách hàng có lịch sử tín dụng tốt", ông Marcin Figlus nói.
Ông Leos Gregor, Giám đốc Quản trị thẩm định tín dụng và Phòng chống gian lận Home Credit cho biết, tính đến nay, có hơn 80% khách hàng duy trì việc thanh toán các khoản vay đúng hoặc trước hạn. Để đạt được điều này, Home Credit đã tạo ra nhiều chương trình phổ cập kiến thức tài chính cho khách hàng. Đa phần trong số họ là những người lần đầu đi vay, chiếm tới 30% tổng số khách hàng của Home Credit.
"Trong quy trình thu hồi khoản vay tại Home Credit, chiến lược của chúng tôi là phổ cập kiến thức tài chính và hướng dẫn khách hàng cách thanh toán khoản vay đúng hạn. Đồng thời, Home Credit cũng phát triển hệ thống nhắc nhở qua thông báo tin nhắn hoặc cuộc gọi với sự hỗ trợ của con người hoặc công nghệ", ông Leos Gregor cho biết.
Thượng tá Lê Vinh Tùng, Phó phòng Trọng án Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an cho biết, gần đây cơ quan công an đã phát hiện thủ đoạn các đối tượng thành lập doanh nghiệp gồm công ty tài chính, doanh nghiệp, công ty luật rồi mua lại các khoản nợ xấu, nợ khó đòi sau đó gọi điện, nhắn tin đe dọa nhằm cưỡng đoạt tài sản.
“Lợi dụng việc cơ quan Công an trấn áp, xử lý quyết liệt các hành vi gọi điện, nhắn tin đe dọa đòi nợ để cưỡng đoạt tài sản như trên, xuất hiện tình trạng một số đối tượng vay vốn của các ngân hàng, tổ chức tín dụng, công ty tài chính chính thống… cố tình “chây ỳ” trả nợ. Thậm chí, trên mạng xã hội, nhiều hội nhóm kín, đăng tải các bài viết, video hướng dẫn, lôi kéo cách “bùng nợ” khi vay qua ứng dụng của các ngân hàng, công ty tài chính gây ảnh hưởng hoạt động tín dụng chính thống”, Thượng tá Tùng cho biết thêm.
