Lợi nhuận bất chính quá lớn, tín dụng đen vẫn nở rộ
Thiếu tướng Trần Ngọc Hà, Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an) cho hay, mấy tuần qua, đơn vị này vừa triệt phá một đường dây cho vay nặng lãi do một đối tượng người Hải Phòng cầm đầu, hoạt động tại TP.HCM. Đối tượng này cho vay với lãi suất lên tới 1.700%/năm. Theo đó, có nạn nhân vay của nhóm đối tượng này 16,2 tỷ đồng, đã trả hơn 20 tỷ đồng nhưng giờ vẫn nợ hơn 11 tỷ đồng.
Theo nhận định của Thiếu tướng, lợi nhuận bất chính quá lớn từ cho vay bất hợp pháp là nguyên nhân khiến tín dụng đen vẫn tồn tại dai dẳng, bất chấp lực lượng công an liên tục thực hiện đang đợt truy quét.
Hiện tín dụng đen len lỏi dưới rất nhiều hình thức. Một số doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ cầm đồ thành lập nhiều cơ sở, cửa hàng tại nhiều địa phương khác nhau, vừa hoạt động cho vay cầm cố tài sản tại cửa hàng, vừa hoạt động trên không gian mạng nhưng thu thêm nhiều khoản phí, quy định tiền phạt lớn nhằm lách quy định pháp luật về lãi suất, có dấu hiệu cho vay lãi nặng. Các đối tượng hình sự hoạt động cho vay lãi nặng dưới hình thức hụi, họ nhắm đến một bộ phận tiểu thương, người kinh doanh nhỏ lẻ, thanh thiếu niên, các đối tượng cần tiền “vay nóng” phục vụ cho các nhu cầu bất chính, tiêu xài cá nhân....
Bên cạnh các ứng dụng cho vay tiền của các tổ chức tín dụng, công ty tài chính...., xuất hiện nhiều ứng dụng không rõ nguồn gốc về đơn vị chủ quản có biểu hiện hoạt động tín dụng đen. Các ứng dụng này thường xuyên thay đổi tên hoặc để ẩn thông tin nhằm tránh sự theo dõi của cơ quan chức năng.
Theo thống kê, hiện toàn quốc có 26.942 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ. Từ đầu năm 2020 đến nay, Công an các địa phương đã cấp mới 2.436, thu hồi 175 Giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự để kinh doanh dịch vụ cầm đồ, phát hiện 2.736 cơ sở vi phạm, xử phạt hành chính số tiền 7,728 tỷ đồng. Qua công tác nghiệp vụ, Công an các địa phương đã rà soát, phát hiện: 6664 cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ; 540 cơ sở kinh doanh tài chính; 3667 cá nhân có biểu hiện hoạt động cho vay lãi suất cao.
Ngoài ra, lực lượng công an cũng đã tiếp nhận, phát hiện hàng nghìn vụ/đối tượng, đã khởi tố hàng trăm vụ án về các tội danh: giết người; Cố ý gây thương tích; Làm nhục người khác; Bắt, giữ, giam người trái pháp luật; Xâm phạm chỗ ở người khác; Cướp tài sản; Bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản; Cưỡng đoạt tài sản; Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản; Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Hủy hoại, cố ý làm hư hỏng tài sản; Gây rối trật tự công cộng…
Riêng trên địa bàn Hà Nội, Thiếu tướng Nguyễn Thanh Tùng, Phó giám đốc Công an TP.Hà Nội cho hay, trong thời gian qua, trên địa bàn Thủ đô Hà Nội và nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước xuất hiện tình trạng các cơ sở do cá nhân, doanh nghiệp hoạt động tín dụng đen núp bóng kinh doanh dịch vụ cầm đồ, kinh doanh, hỗ trợ tài chính có đăng ký kinh doanh hoặc không đăng ký kinh doanh, tổ chức rải tờ rơi, dán quảng cáo tại các điểm công cộng, đăng thông tin trên các trang mạng xã hội, xây dựng APP vay tiền trên điện thoại thông minh...thu hút người dân vay tiền; huy động góp tiền chơi “họ”, “hụi”, “phường” của người dân tại nhiều địa bàn.
Trong quá trình hoạt động này diễn ra, đã nảy sinh nhiều mâu thuẫn giữa người cho vay và người đi vay, giữa các ổ nhóm cho vay trên cùng một địa bàn, kéo theo đó là tranh giành địa bàn, đòi nợ thuê dẫn đến các hành vi gây rối trật tự công cộng, cố ý gây thương tích, cướp tài sản, cưỡng đoạt tài sản, bắt giữ người trái pháp luật, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, Huỷ hoại tài sản, vu khống, làm nhục người khác...thậm chí nhiều vụ giết người đã xảy ra mà nguyên nhân xuất phát từ hoạt động “tín dụng đen” vỡ “hụi, họ” ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình an ninh trật tự trên địa bàn.
Đề nghị bỏ hình phạt tiền, tăng nặng phạt tù với tội phạm tín dụng đen
Nhiều ý kiến đề nghị, cần đẩy nhanh tiến độ xét xử các vụ án liên quan đến tín dụng đen để răn đe. Tuy nhiên, theo lãnh đạo Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội, quá trình xử lý các vụ việc liên quan đến "tín dụng đen" rất khó khăn trong việc phát hiện, thu thập, củng cố chứng cứ, bởi các đối tượng thường cất giấu hợp đồng ở những nơi kín đáo, dễ tiêu hủy, sử dụng mạng xã hội để chốt hợp đồng.
Hơn nữa, các đối tượng còn sử dụng nhiều “chiêu trò” lách luật như: thu tiền gốc trước, nếu người vay trả hết gốc thì chuyển lãi thành gốc nên khi bị phát hiện không thể kết luận các đối tượng thu lời từ lãi; hoặc sử dụng thủ đoạn trong lập hợp đồng vay: không thể hiện lãi suất, thế chấp bằng giấy tờ tùy thân; lợi dụng công nghệ thông tin, phần mềm, ứng dụng điện thoại để cho vay. Khi đã bị đưa ra truy tố, xét xử thì các bị cáo thường không thừa nhận phạm tội, gây khó khăn cho việc giải quyết vụ án.
Ngoài các hành vi thực hiện tội phạm liên quan đến “tín dụng đen” trực tiếp như đã nêu ở trên, thời gian gần đây các đối tượng còn thay đổi hình thức hoạt động như thông qua các phần mềm điện tử, hoạt động trên môi trường mạng thông qua các app cho vay mà người bị hại chỉ cần có điện thoại thông minh là có thể dễ dàng truy cập, kí kết các hợp đồng vay nợ với các thủ đoạn hết sức tinh vi khiến cho bị hại khó có thể nhận diện các điều khoản cam kết bất lợi trái pháp luật đặc biệt là mức lãi suất rất cao.
Các thủ đoạn này khá đa dạng và mới mẻ khiến cho người dân có nhu cầu vay vốn không hình dung và lường trước hậu quả, trong khi các phương tiện thông tin đại chúng cũng đã phản ánh, cảnh báo kịp thời. Hơn nữa, các tội phạm tín dụng thông qua không gian mạng thường được tổ chức công ty điều hành các website tài chính với mô hình tội phạm có tổ chức và được điều hành hết sức tinh vi và chuyên nghiệp.
Liên quan đến các đường dây tín dụng đen thường có các tổ chức, băng nhóm xã hội đen, đâm thuê chém mướn và để thu hồi nợ các đối tượng sẵn sàng thực hiện các hành vi hết sức trắng trợn, manh động tấn công hoặc khủng bố tinh thần, đời sống của bị hại, gây hoang mang, hoảng loạn trong đời sống khu dân cư. Thậm chí tội phạm không từ các thủ đoạn bắt giữ người, đánh, chém, gây thương tích, cướp tài sản của không chỉ người vay mà còn của cả thân nhân của họ và lý do cho các hành động này dựa vào các hợp đồng đòi nợ, mua bán nợ...
Vì vậy, đại diện Tòa án Hà Nội đề nghị, do tính chất nguy hiểm của loại tội phạm có thể gây bất ổn cho đời sống người dân, ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội nên cần nghiên cứu sửa đổi quy định Điều 201 BLHS năm 2015 theo hướng: bỏ hình phạt tiền và tăng hình phạt tù theo khoản 1 hình phạt từ 1 đến 5 năm tù; khoản 2 từ 5 năm đến 15 năm tù. Đồng thời, có sự phối hợp thường xuyên giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan thanh tra ngân hàng, cơ quan quản lý thông tin truyền thông, cơ quan quản lý doanh nghiệp để xử lý kịp thời, xử phạt nặng tội phạm tín dụng đen.
