Theo dữ liệu Deloitte tổng hợp, các công ty ở Đông Nam Á đã huy động được 7,6 tỷ USD từ 163 đợt chào bán công khai cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) trong năm 2022, giảm 43% so với năm 2021 với tổng số vốn huy động được là 13,3 tỷ USD từ 152 đợt IPO.
Việc số lượng công ty tăng lên, nhưng tổng số vốn huy động được lại giảm so với năm 2021 cho thấy số lượng các đợt IPO nhỏ diễn ra nhiều hơn trong năm 2022. Hiện tượng này là do các công ty nhỏ hơn vẫn tiếp tục kế hoạch IPO của họ, bất chấp những bất ổn kinh tế, trong khi các công ty lớn hơn với đòn bẩy tốt hơn chờ đợi điều kiện thị trường tích cực hơn mới tiến hành.
Số lượng các đợt IPO nhỏ diễn ra nhiều, trong khi các công ty lớn hơn với đòn bẩy tốt hơn chờ đợi điều kiện thị trường tích cực hơn mới tiến hành.
Đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy một làn sóng nhà đầu tư nhỏ lẻ mới tham gia vào thị trường chứng khoán và nhờ đó, thị trường IPO trên toàn cầu đã bùng nổ vào năm 2021, trong đó Mỹ và Anh ghi nhận số tiền huy động kỷ lục từ hoạt động này.
Các thị trường vốn tại Đông Nam Á cũng có một năm 2021 thành công, nhưng đà tăng trưởng năm 2022 đã chậm lại với số vốn huy động giảm 43%, dù khu vực này nhìn chung đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất sau dịch. Dẫu vậy, mức giảm vẫn thấp hơn so với tỷ lệ giảm 95% ở Mỹ và 89% ở Anh.
Theo bà Tay Hwee Ling, Lãnh đạo phụ trách Dịch vụ IPO thị trường Đông Nam Á và Singapore, Deloitte, khi thế giới đang chiến thắng trong cuộc chiến chống lại đại dịch Covid-19, việc mở cửa trở lại các nền kinh tế và biên giới quốc gia khiến lạm phát toàn cầu tăng từ 4,7% vào năm 2021 lên 8,8% vào năm 2022, dẫn đến việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng gần 4% lãi suất trong vòng một năm để kiềm chế lạm phát gia tăng. Trước những biến động vĩ mô này, thị trường IPO Đông Nam Á vẫn duy trì được nhịp sôi động và dưới đây là những thị trường nổi bật trong năm qua.
Thái Lan
Năm 2022, Thái Lan ghi nhận tổng số tiền huy động qua hoạt động IPO cao nhất trong số các sàn giao dịch tại Đông Nam Á với 3,6 tỷ USD từ 42 đợt IPO. Trong đó, 3,2 tỷ USD đã được huy động trong nửa cuối năm, khi các biện pháp hạn chế Covid-19 được nới lỏng.
Như một dấu hiệu cho thấy thị trường đã trở lại mức trước dịch, số vốn huy động được trong năm 2022 tương đối ngang bằng với giai đoạn 2017-2019 ở mức gần 3 tỷ USD/năm. Đặc biệt, trong những năm đại dịch bùng phát mạnh 2020 và 2021, số tiền huy động được đạt hơn 4 tỷ USD mỗi năm.
Bà Wilasinee Krishnamra, Lãnh đạo phụ trách Tư vấn sự kiện đột phá, Deloitte Thái Lan cho biết: “Chúng tôi tiếp tục chứng kiến các thương vụ IPO từ đa dạng các nhóm ngành trên Sở giao dịch chứng khoán Thái Lan (SET), bao gồm các sản phẩm tiêu dùng nhanh, dịch vụ tài chính và xây dựng. Đặc biệt, trong năm qua, chúng tôi ghi nhận quỹ REIT (tín thác bất động sản) đầu tiên đầu tư vào tài sản cho thuê sân bay và là số vốn huy động lớn nhất trong 8 năm qua tại lĩnh vực này. Hiện tại, có 29 công ty lên kế hoạch IPO trong năm 2023”.
Indonesia
Với 2,4 tỷ USD vốn huy động qua 59 đợt IPO, thị trường Indonesia duy trì vị thế 1 trong 2 quốc gia dẫn đầu thị trường IPO Đông Nam Á kể từ năm 2021. Riêng thương vụ PT GoTo Gojek Tokopedia Tbk chiếm 1,1 tỷ USD trong số vốn huy động được và cũng là thương vụ IPO có giá trị lớn nhất khu vực trong năm 2022.
PT Global Digital Niaga Tbk, hay còn được biết đến với cái tên “BliBli”, đứng thứ hai với 508 triệu USD huy động được. Gojek và BliBli gia nhập vào nhóm các công ty công nghệ đang phát triển ở Indonesia được IPO trong những năm gần đây.
Thị trường IPO của Indonesia đã có một khởi đầu thuận lợi trong 6 tháng đầu năm 2022 và là một trong những thị trường IPO hàng đầu ở Đông Nam Á, cho dù có dấu hiệu chững từ quý III/2022.
Điều đáng mừng là GoTo và gần đây nhất là BliBli gọi được lượng vốn đầu tư lớn trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đối mặt với nhiều rủi ro như xung đột Nga - Ukraine, lạm phát gia tăng...
Số lượng thương vụ IPO trong lĩnh vực công nghệ sẽ tiếp tục gia tăng khi nhiều công ty công nghệ mới có kế hoạch phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng trong những năm tới, cũng như các công ty trong ngành hàng tiêu dùng không theo chu kỳ.
Malaysia
Thị trường IPO tại Malaysia đã nổi lên từ khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát với số vốn huy động tăng 138%, tương ứng 801 triệu USD. Mức tăng này được thúc đẩy bởi nhu cầu của các nhà đầu tư đối với các công ty có nền tảng tốt. Đặc biệt, số lượng thương vụ IPO trên sàn ACE (Access, Certainty, Efficiency) đã tăng hơn 2 lần, từ mức 11 thương vụ năm 2021 lên 26 thương vụ năm 2022 - một con số ấn tượng trong bối cảnh khó khăn hiện tại.
Thị trường vốn Malaysia vẫn duy trì một lượng ổn định doanh nghiệp đang tìm cách khai thác. Diễn biến sôi động của năm 2022 trong bối cảnh lạm phát toàn cầu gia tăng, lãi suất cũng tăng và nguy cơ suy thoái kinh tế là bằng chứng cho tiềm năng của thị trường này.
Singapore
Quốc gia này đã chứng kiến 11 thương vụ IPO và huy động được 428 triệu USD trong năm 2022, bao gồm 3 thương vụ SPAC (Special Purpose Acquisition Company - công ty đặc biệt thành lập với mục đích mua lại) với tổng số vốn gọi được là 389 triệu USD và 8 thương vụ IPO trên thị trường Catalist huy động được 39 triệu USD.
Đây là một khởi đầu tích cực cho cơ chế chào bán của SPAC được giới thiệu tại Singapore vào tháng 9/2021. Thời hạn cho quá trình de-SPAC là 24 tháng và có thể gia hạn thêm 12 tháng. Quá trình de-SPAC thành công sẽ khuyến khích có thêm nhiều công ty SPAC chào bán trong thời gian tới.
Có một sự chuyển dịch đang diễn ra trong dòng vốn đầu tư và trụ sở chính sang Singapore và nếu được khai thác hiệu quả, dự báo 2-5 năm tới sẽ là “giai đoạn vàng” cho thị trường IPO nước này. Ngoài ra, sự ổn định chính trị, việc kiểm soát thành công đại dịch và mở cửa lại biên giới suôn sẻ sẽ cho phép Singapore duy trì sức hấp dẫn đối với các doanh nghiệp.
Philippines
Trong năm 2022, thị trường chứng khoán Philippines có tổng cộng 8 đợt IPO, huy động được tổng cộng 352 triệu USD. Quỹ REIT năng lượng đầu tiên của quốc gia này, Citicore Energy REIT Corp, có giá trị chào bán cao nhất trong năm với số vốn huy động là 124 triệu USD.
Việt Nam
Năm 2022, Việt Nam ghi nhận 8 thương vụ IPO với số vốn gọi được đạt 71 triệu USD, trong đó 6 thương vụ diễn ra trong nửa đầu năm. Các công ty và nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn trong nửa cuối năm do những bất ổn trên thị trường vốn toàn cầu cũng như trong nước.
Theo ông Bùi Văn Trịnh, Phó lãnh đạo phụ trách Tư vấn sự kiện đột phá, Deloitte Việt Nam, trọng tâm của thị trường IPO đã chuyển từ bất động sản vào năm 2021 sang sản phẩm công nghiệp và hàng tiêu dùng trong năm 2022. Ngành hàng tiêu dùng được kỳ vọng tiếp tục đóng vai trò quan trọng với các thương vụ IPO sắp tới.
Trước những yếu tố vĩ mô bất định hiện tại, các nhà đầu tư cũng như các công ty đang khá thận trọng trong việc xác định thời điểm gia nhập thị trường. Các cơ quan quản lý của Việt Nam đã thực thi nhiều chủ trương tích cực nhằm nâng cao tính minh bạch của thông tin tài chính, ví dụ như áp dụng các quy định khuyến khích sự minh bạch, hiệu quả và uy tín trong quy trình chào bán, đồng thời đề xuất thúc đẩy việc áp dụng Chuẩn mực Báo cáo tài chính quốc tế (IFRS).
Điều này sẽ củng cố niềm tin của các nhà đầu tư trong nước và quốc tế, đồng thời nâng cao sức hấp dẫn và sự sôi động của thị trường vốn Việt Nam.
Đánh giá triển vọng trong năm 2023, bà Tay Hwee Ling, Lãnh đạo phụ trách Dịch vụ IPO thị trường Đông Nam Á và Singapore, Deloitte nhận xét: “Đông Nam Á vẫn còn tiềm năng tăng trưởng cao, khi khu vực này vươn lên khỏi khủng hoảng Covid-19. Chúng tôi kỳ vọng hoạt động IPO sẽ trải qua các chu kỳ lên và xuống, vì thị trường đang điều chỉnh lại từ tư duy thời đại dịch sang ‘trạng thái bình thường mới’. Mặc dù định giá hiện tại có thể thấp hơn đối với các công ty công nghệ, nhưng những công ty có nền tảng kinh doanh vững chắc và chứng minh được khả năng sinh lời sẽ đạt được định giá thị trường tối ưu và khai thác những lợi ích của thị trường vốn”.
