Tính từ thời điểm bắt đầu thực hiện tiếp nhận lưới điện hạ áp nông thôn vào năm 2008 đến hết tháng 10/2020, Tổng công ty Điện lực Miền Bắc (EVNNPC) đang bán điện đến 3.996/4.342 xã, đạt tỷ lệ 92,04%, 6.956.417/7.735.756 hộ gia đình, đạt tỷ lệ 89,93% với khối lượng quản lý 68.788,84 km đường dây hạ thế, 4.986.394 công tơ 1 pha, 138.804 công tơ 3 pha.
Hiện cũng đang còn 423 Tổ chức mua buôn điện nông thôn đang kinh doanh bán điện trên địa bàn 346 xã, chiếm hơn 7% số xã và bán điện cho hơn 10% tổng số hộ dân trên địa bàn 27 tỉnh miền Bắc.
Thực tế này cũng cho thấy, việc bàn giao lưới điện hạ áp nông thôn cần lời giải riêng cho từng địa bàn, từng địa phương mới có thể đạt được mục đích như mong muốn.
Nâng chất lượng cấp điện
Ngay từ năm 2008, thực hiện chủ trương của Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành và hướng dẫn của EVN, EVNNPC đã chỉ đạo các Công ty Điện lực trực thuộc chủ động báo cáo UBND các tỉnh để thực hiện tiếp nhận lưới điện hạ áp các Hợp tác xã, các đơn vị mua buôn không đủ điều kiện /năng lực kinh doanh bán điện, hay các Ban Quản lý khi hoàn thành dự án năng lượng nông thôn (REII)…
Giai đoạn 2008-2012, đã thực hiện tiếp nhận được 3.420 xã, cụm với khối lượng 47.627,5 km đường dây hạ thế, 3.765.647 công tơ 1 pha và 99.272 công tơ 3 pha.
Sau khi tiếp nhận, bên cạnh việc người dân được hưởng giá điện do Chính phủ quy định thì lưới điện còn được ngành điện đầu tư cải tạo, nâng cấp, nâng cao chất lượng điện năng, đảm bảo an toàn cho người sử dụng điện, đồng thời là tiền đề để phát triển kinh tế, an sinh xã hội. Hệ thống điện tại những khu vực đã bàn giao cho ngành điện được đầu tư nâng cấp cải tạo hàng năm, nâng cao tính ổn định cung cấp điện, vận hành an toàn, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng.
Mặc dù mục tiêu của Quyết định 854/QĐ-TTg ngày 10/7/2012 của Chính phủ đặt ra là “đến năm 2015, EVN phải tổ chức bán điện trực tiếp đến tất cả các khách hàng sử dụng điện cả nước”, và các bên ngành điện đã rất quyết tâm để triển khai nhưng tời thời điểm 31/12/2015, do số lượng các xã chưa tiếp nhận vẫn còn nhiều, EVNNPC đã kiến nghị với EVN cho phép EVNNPC lùi thời gian tiếp nhận lưới điện hạ áp nông thôn trên địa bàn quản lý và có kế hoạch cụ thể cho từng năm.
Theo đó, năm 2016, toàn EVNNPC đã thực hiện tiếp nhận được 30 xã, cụm với khối lượng 1.766 km đường dây hạ áp, 62.271 công tơ 1 pha, 5.423 công tơ 3 pha, giá trị tài sản là 58,58 tỷ đồng, còn lại 5 xã, cụm sẽ tiếp tục tiếp nhận trong năm 2017.
Sang năm 2017, mục tiêu được đặt ra là tiếp nhận lưới điện hạ áp nông thôn trên địa bàn 133 xã, cụm nhưng kết quả mới hoàn thành được 54 xã, cụm với khối lượng 1.317 km đường dây hạ áp, 136.034 công tơ 1 pha, 7.013 công tơ 3 pha, giá trị tài sản là hơn 101 tỷ đồng.
Từ năm 2018 - 2020, mục tiêu được Tập đoàn Điện lực Việt Nam đặt ra cho EVNNPC là tiếp nhận lưới điện hạ áp nông thôn tại 231 xã, cụm; 1.859 km đường dây hạ thế.
Tuy nhiên, đến hết tháng 10/2020, EVNNPC mới tiếp nhận được 56 xã, cụm và còn 175 xã, cụm chưa tiếp nhận được theo kế hoạch.
Sau khi tiếp nhận lưới điện hạ áp nông thôn, bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, EVNNPC đã đầu tư, cải tạo lưới điện, thay thế 100% công tơ để đảm bảo việc mua bán điện công bằng, đúng quy định, tổ chức bộ máy quản lý điện nông thôn theo đúng các quy định hiện hành.
Khó do chưa đủ pháp lý
Đại diện EVNNPC cho biết, có rất nhiều nguyên nhân khiến cho việc tiếp nhận lưới điện hạ áp và trực tiếp bán điện tới tất cả các khách hàng gặp nhiều khó khăn.
Bên cạnh những Hợp tác xã đủ điều kiện kinh doanh bán điện hợp pháp, hoạt động đang có hiệu quả, không muốn bàn giao sang ngành Điện, cũng còn nhiều các Hợp tác xã, các đơn vị, tổ chức mua buôn hoạt động không hiệu quả nhưng do vướng mắc về cơ chế, thủ tục hoặc chưa thống nhất về giá trị còn lại của tài sản, giá trị hoàn trả của công trình nên không bàn giao hoặc chưa thể bàn giao.
 |
| Đầu tư cấp điện cho nông thôn cần vốn lớn nhưng tiền bán điện lại thấp |
Cụ thể đối với phần tài sản thuộc dự án REII, hiện tại còn một số địa phương chưa thống nhất được thời gian tính khấu hao công trình từ ngày đưa vào sử dụng đến ngày bàn giao sang ngành Điện quản lý.
Hiện ngành điện xác định thời gian tính khấu hao là 10 năm theo quy định tại Thông tư số 45/2013/TT-BTC ngày 25/4/2013 (có hiệu lực từ ngày 10/6/2013) nhưng các địa phương lại căn cứ vào thời gian trả nợ theo Hiệp định vay nợ với Ngân hàng thế giới (WB) là 20 năm, trong đó 5 năm ân hạn quy định thời gian trả nợ vốn vay để tính khấu hao là 15 năm.
Với vướng mắc đối tài sản thuộc dự án REII, EVNNPC đã báo cáo EVN và kiến nghị các Bộ, ngành ra văn bản hướng dẫn thủ tục triển khai thực hiện. Bộ Tài chính cũng đã có văn bản gửi UBND các tỉnh còn vướng mắc, hướng dẫn việc xác định giá trị tài sản thuộc dự án REII khi bàn giao theo các qui định tại Thông tư số 45/2013/TT-BTC ngày 25/4/2013 và Thông tư liên tịch số 32/2013/TTLT-BTC-BCT ngày 4/12/2013. Tuy nhiên, đến thời điểm này, nhiều địa phương vẫn chưa thống nhất để bàn giao dứt điểm tài sản lưới điện.
Một khó khăn khác cũng khiến cho EVNNPC chưa tiếp nhận lưới điện hạ áp nông thôn là bởi không ít dự án sau khi hoàn thành xây dựng công trình lưới điện, Ban quản lý dự án giải thể, các thành viên trong Ban quản lý chuyển đổi sang công việc khác, nên việc tập hợp hồ sơ để bàn giao rất khó khăn, kéo dài, đặc biệt là hồ sơ cấp đất, hành lang tuyến, báo cáo kiểm toán quyết toán vốn dự án, hồ sơ phê duyệt quyết toán vốn dự án.
Do thiếu thủ tục pháp lý, cơ sở giấy tờ để thực hiện tiếp nhận theo quy định nên EVNNPC không thể “vượt rào“ tiếp nhận.
Cạnh đó, có một phần tài sản ngoài dự án REII đã được các tổ chức kinh doanh điện tự đầu tư đường dây trung áp và trạm biến thế để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng điện ngày càng cao. Tuy nhiên, do Thông tư liên tịch số 06/2001/TTLT/BCN-BTC ngày 23/8/2001 của Bộ Công nghiệp nay là Bộ Công Thương và Bộ Tài chính hướng dẫn giao nhận và hoàn trả vốn lưới điện trung áp nông thôn đã hết hiệu lực vào 31/12/2009 và từ năm 2010 tới nay, các Bộ, ban, ngành và EVN chưa có văn bản hướng dẫn việc giao, nhận và hoàn trả vốn đối với tài sản lưới điện trung áp nên ngành điện cũng chưa có cơ sở pháp lý để tiếp nhận và hoàn trả.
Cũng có những thực tế nhiều công trình vốn góp của nhân dân hoặc các Hợp tác xã, tài sản công trình được hình thành do các xã viên Hợp tác xã tự đóng góp hoặc huy động nhân dân đóng góp trong nhiều năm, việc hành tự, cập nhật, lưu trữ các hồ sơ, thủ tục liên quan trong quá trình đầu tư hình thành tài sản, nguồn vốn đầu tư công trình không đáp ứng yêu cầu theo quy định tại Thông tư liên tịch số 32/2013/TTLT-BCT-BTC ngày 04/12/2013 nên khi giao/nhận không đủ cơ sở để hoàn trả.
Vì vậy, các Hợp tác xã đã kiến nghị lên các cấp chính quyền địa phương hoặc Trung ương/các Đại biểu Quốc hội để yêu cầu ngành Điện phải tiếp nhận và hoàn trả chi phí đã đầu tư nhưng lại không có đủ hồ sơ để ngành điện tiếp nhận và hoàn trả. Thực tế này khiến cho EVNNPC không thể làm được gì bởi đang là doanh nghiệp Nhà nước, hoạt động theo quy định của pháp luật và không thể xé rào để tiếp nhận.
Địa phương xắn tay, Bộ sửa thông tư
Không thể phủ nhận, việc bàn giao lưới điện phân phối, đặc biệt là lưới điện hạ áp nông thôn cho ngành Điện quản lý là một chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước giúp người dân được sử dụng điện với chất lượng đảm bảo hơn, an toàn hơn do lưới điện được đầu tư nâng cấp và người dân sử dụng điện được hưởng giá bán điện theo quy định của Chính phủ và không phải chịu thêm chi phí qua các cấp trung gian.
Tuy nhiên, để hoàn thành việc tiếp nhận lưới điện hạ áp, EVNNPC cần sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền địa phương các cấp, của các Sở, ban, ngành địa phương, trong việc kiểm tra, rà soát và yêu cầu các các Hợp tác xã kinh doanh bán điện tại các địa phương bàn giao lưới điện hạ áp nông thôn sang cho ngành điện quản lý, đặc biệt là đối với các Hợp tác xã kinh doanh bán điện không đủ năng lực, hoạt động kinh doanh không hiệu quả.
Cụ thể, là việc tháo gỡ khó khăn bất cập về thủ tục pháp lý. Theo đó, EVNNPC nỗ lực cùng cùng chính quyền địa phương các cấp hoàn thành việc tiếp nhận khi các Bộ, ngành có liên quan sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn để việc bàn giao, tiếp nhận tài sản lưới điện nông thôn được thuận lợi, đồng thời được chính quyền địa phương, các Hợp tác xã kinh doanh bán điện và nhân dân đồng tình ủng hộ.
“EVNNPC cũng như EVN mong muốn các cấp Bộ ngành sớm sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp lý liên quan như Thông tư số liên tịch số 32/2013/TTLT-BCT-BTC hướng dẫn việc giao nhận và hoàn trả lưới điện hạ áp nông thôn để bổ sung nội dung hướng dẫn việc giao, nhận và hoàn trả vốn đối với lưới điện trung áp; trong đó bổ sung nội dung hướng dẫn về thời gian cách tính khấu hao công trình lưới điện từ ngày đưa vào sử dụng đến ngày bàn giao sang ngành Điện quản lý; bổ sung cơ chế xác định giá trị thực tế tài sản bàn giao hoan trả đối với những công trình lưới điện do các thành viên Hợp tác xã kinh doanh bán điện, do doanh nghiệp, do người dân đóng góp nhưng khi bàn giao không có hồ sơ hoặc có nhưng không đầy đủ tính pháp lý làm cơ sở để xác định giá trị hoàn trả vốn”, đại diện EVNNPC cho hay.
