Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng trình bày tham luận. Ảnh VGP/Nhật Bắc
Chiều 22/4, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.
Trình bày tham luận "Thúc đẩy thị trường vốn phát triển, đáp ứng nhu cầu vốn cho nền kinh tế - từ góc độ ngành ngân hàng", Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) Nguyễn Thị Hồng nêu rõ: Thị trường vốn và thị trường tiền tệ là hai phân khúc quan trọng của thị trường tài chính, trong đó thị trường tiền tệ (ngắn hạn) thuộc chức năng tổ chức, điều hành của NHNN.
Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, thời gian qua ngành ngân hàng đã quyết liệt triển khai đồng bộ các giải pháp, các tổ chức tín dụng (TCTD) đóng vai trò quan trọng góp phần thúc đẩy thị trường vốn phát triển, đáp ứng đầy đủ và kịp thời nhu cầu vốn của nền kinh tế.
TCTD tham gia thị trường vốn với vai trò là nhà đầu tư
Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho rằng, trên thị trường vốn, TCTD có thể trở thành nhà đầu tư trực tiếp đối với trái phiếu chính phủ (TPCP) và trái phiếu doanh nghiệp (TPDN); riêng đối với cổ phiếu, thì TCTD phải thành lập hoặc mua lại các công ty con, công ty liên kết (công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ) để thực hiện hoạt động mua bán cổ phiếu.
Thống đốc phân tích, TCTD là nhà đầu tư đối với TPCP: Theo số liệu của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, TCTD hiện là nhà đầu tư TPCP lớn thứ 2 sau Bảo hiểm xã hội, đến cuối năm 2021 tổng qui mô TPCP được hệ thống TCTD nắm giữ khoảng 793 nghìn tỷ đồng, chiếm 41,86% tổng giá trị TPCP đang được giao dịch trên thị trường.
TCTD là nhà đầu tư đối với TPDN: Tính đến cuối năm 2021, có 41 TCTD tham gia với tổng dư nợ TPDN của hệ thống TCTD là 274 nghìn tỷ đồng, chiếm 2,63% tổng dư nợ tín dụng của hệ thống, qua đó, góp phần gia tăng thanh khoản, thúc đẩy thị trường TPDN phát triển. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn hoạt động các TCTD, NHNN kiểm soát rất chặt chẽ việc TCTD mua TPDN thông qua nhiều quy định.
TCTD tham gia thị trường vốn với vai trò là nhà phát hành
Đề cập đến TCTD tham gia thị trường vốn với vai trò là nhà phát hành trái phiếu: Đây là kênh huy động vốn quan trọng đối với TCTD, mang lại lợi ích cho cả TCTD là người phát hành và nhà đầu tư.
Đối với TCTD: Thông qua thị trường này, TCTD có thể huy động được nguồn vốn trung dài hạn, giúp cân đối vốn để cho vay đối với doanh nghiệp và người dân thuận lợi hơn. Thông qua phát hành TPDN, TCTD có thể tăng vốn cấp II, tạo thuận lợi cho việc tăng cường năng lực tài chính, cải thiện hệ số an toàn vốn (CAR), gia tăng khả năng cấp tín dụng trung dài hạn cho nền kinh tế.
Còn về phía nhà đầu tư: Có được quyền lợi tương tự như người gửi tiền khi trái phiếu đến hạn sẽ được TCTD chi trả đầy đủ gốc, lãi như các khoản tiền gửi. Ngoài ra, tùy thuộc vào đặc tính của loại hình trái phiếu do TCTD phát hành, nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu do TCTD phát hành còn có thể có quyền chuyển đổi thành cổ phiếu nếu trái phiếu đó là trái phiếu chuyển đổi...
TCTD cấp tín dụng đầu tư, kinh doanh chứng khoán
Ngoài việc tham gia trực tiếp trên thị trường vốn với vai trò nhà đầu tư và nhà phát hành, TCTD còn cho vay đối với các chủ thể tham gia thị trường vốn. Với vai trò gián tiếp hỗ trợ thị trường chứng khoán phát triển thông qua việc cấp tín dụng cho khách hàng (nhà đầu tư) để đầu tư, kinh doanh chứng khoán và với tinh thần thận trọng như đề cập ở trên để đảmbảo an toàn hoạt động cho hệ thống ngân hàng nên dư nợ tín dụng đối với khách hàng để đầu tư, kinh doanh chứng khoán còn khá nhỏ (chiếm tỷ trọng khoảng 0,5% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống).
Bên cạn đó, TCTD tham gia thị trường chứng khoán phái sinh (TTCKPS): Năm 2017, TTCKPS tại HNX chính thức khai trương; theo đó, khung pháp lý hiện hành cho phép 3 loại hàng hóa được giao dịch là Hợp đồng tương lai: (i) Chỉ số VN30, (ii) Chỉ số HNX30, (iii) và TPCP. Các NHTM tham gia vào TTCKPS với vai trò là công cụ phòng vệ.
Một số vấn đề cần quan tâm và kiến nghị
Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho rằng, thị trường TPDN của Việt Nam có qui mô còn nhỏ so với các nước trong khu vực. Bởi vậy, doanh nghiệp dựa rất nhiều vào vốn tín dụng ngân hàng, kể cả vốn trung dài hạn (năm 2021, quy mô tín dụng đạt 124,3% GDP).
Thực trạng này đã và đang tạo sức ép và rủi ro lớn cho hệ thống TCTD khi nguồn vốn chủ yếu là ngắn hạn (tỷ lệ huy động vốn ngắn hạn chiếm khoảng 82% tổng huy động vốn).
Bên cạnh đó, các nhà đầu tư TPDN như các doanh nghiệp bảo hiểm, quỹ đầu tư chứng khoán chưa khẳng định vai trò chủ đạo trên thị trường; hệ thống quỹ hưu trí tự nguyện, các quỹ tương hỗ chưa phát triển, sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường TPDN còn hạn chế.
Để phát triển đồng bộ, minh bạch và bền vững thị trường tài chính theo hướng hoạt động an toàn, hiệu quả, có cơ cấu hợp lý, cân đối giữa thị trường tiền tệ, tín dụng với thị trường vốn, NHNN kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành chức năng chủ động theo dõi sát diễn biến kinh tế vĩ mô, tình hình thị trường tài chính, tiền tệ để kịp thời thực hiện biện pháp ổn định thị trường, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế, trong đó tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm sau:
Phát triển đồng bộ các phân khúc của thị trường tài chính (thị trường trái phiếu, cổ phiếu, chứng khoán phái sinh…) theo hướng tập trung hiện đại hóa công nghệ thông tin và cơ sở hạ tầng phục vụ giao dịch thị trường; đa dạng hoá các nhà đầu tư tham gia thị trường, khuyến khích các quỹ, công ty bảo hiểm... tham gia sâu và rộng hơn vào thị trường; thành lập các công ty xếp hạng tín nhiệm uy tín, nâng cao tính công khai, minh bạch của thị trường.
Rà soát, hoàn thiện hành lang pháp lý và triển khai các giải pháp tạo điều kiện phát triển thị trường vốn (trong đó có thị trường TPDN), giảm áp lực tới nguồn vốn tín dụng từ hệ thống các TCTD, nhất là vốn trung dài hạn.
Tăng cường công tác quản lý, thanh tra, giám sát hoạt động của thị trường chứng khoán, trong đó có thị trường TPDN.
Tiếp tục phối hợp chặt chẽ CSTT, tài khóa nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán.
Về phía doanh nghiệp, Thống đốc cho rằng, tiếp tục nâng cao năng lực tài chính, năng lực quản trị điều hành, áp dụng chuẩn mực quốc tế về quản trị, hạch toán, kế toán và công bố thông tin trong hoạt động; đa dạng hóa mô hình, chiến lược kinh doanh;… để tăng niềm tin của nhà đầu tư, gia tăng mức độ hấp dẫn của trái phiếu, cổ phiếu được phát hành, từ đó nâng cao khả năng huy động vốn trên thị trường chứng khoán.
