Thảo luận tại tổ sáng 24/10 về tình hình phát triển kinh tế-xã hội năm 2018, nhiều đại biểu Quốc hội nhìn nhận “bức tranh sáng sủa” của nền kinh tế khi đánh giá cao những kết quả trong thu chi ngân sách gắn với bảo đảm bền vững an toàn nợ công, tăng trưởng của ngành nông nghiệp từ mức tăng trưởng âm (nửa đầu năm 2016) đã quay lại đà tăng trưởng trên 3% mỗi năm, đóng góp rất lớn cho xuất khẩu, việc làm và an sinh xã hội, cơ cấu lại nền kinh tế đi đúng hướng…
Các đại biểu Quốc hội đều cho rằng kinh tế của cả nước những năm qua, đặc biệt là năm 2018 đã đạt được thành tựu toàn diện, là kết quả của sự nỗ lực của Chính phủ, các bộ và địa phương.
Tuy nhiên, các đại biểu Quốc hội cũng nêu lên những khó khăn, hạn chế nội tại của nền kinh tế và các ảnh hưởng từ quốc tế đối với tăng trưởng và chất lượng tăng trưởng của đất nước.
Tại đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hải Phòng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá cao việc Quốc hội thảo luận sâu về thu chi ngân sách Nhà nước. Về nội dung này, Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm: “Đừng có mặc áo quá đầu. Liệu cơm gắp mắm để giữ cân đối, kể cả nợ công. Nếu đi vay tràn lan cho đầu tư phát triển sẽ dẫn đến nhiều nguy cơ. Làm gì cũng đúng mức, hiệu quả. Tất nhiên nếu dừng lại không làm gì cũng chết nhưng đầu tư bừa bãi còn nguy hiểm hơn”.
Bên cạnh đó, phải tiến hành mạnh mẽ chống tham nhũng, tiêu cực, chống lợi ích nhóm cần đặt ra ở các cấp, các ngành, tuân thủ các quy định của pháp luật và quyền con người.
Tại đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Thọ, đại biểu Hoàng Quang Hàm cho rằng ngân sách vượt thu nhưng chưa bền vững khi số vượt thu đến từ đất, xổ số, tài nguyên, 3 khu vực đóng góp quan trọng cho thu ngân sách lại hụt thu là từ khối doanh nghiệp Nhà nước (DNNN), khu vực đầu tư nước ngoài và thu cổ phần hoá DNNN.
Cùng với đó, tỷ lệ thu ngân sách Trung ương hiện nay đang bị giảm so với giai đoạn trước, nếu không đủ nguồn, ông Hàm cho rằng các công trình quan trọng quốc gia như đường ven biển sẽ không làm được…
Theo đại biểu, tỷ trọng này giảm sút cho thấy phân cấp, điều tiết ngân sách đang có vấn đề nên phải bảo đảm vai trò của Trung ương và phải bảo đảm nguồn thu thì mới có thể bảo đảm nhiệm vụ chi để phát triển kinh tế.
Đại biểu Quốc hội Hoàng Quang Hàm gợi ý Chính phủ có thể đi theo hướng khai thác các nguồn thu còn dư địa mà không ảnh hưởng đến người dân, tập trung vào thuế trực thu chứ không thu thuế gián thu như thuế VAT, thuế môi trường...
Một vấn đề đáng lưu ý được ông Hàm nhắc đến, là trong 3 năm gần đây giao phần thu nội địa quá cao cho các địa phương.“Năm 2017, có 33 địa phương hụt thu, sau khi có yêu cầu dùng các nguồn để bù đắp thì rất nhiều tỉnh đã bán đất, đây là việc phải cân nhắc vì có giới hạn. Nhiều tỉnh sử dụng quỹ tài chính và các nguồn dư tích luỹ lại của cải cách tiền lương để sử dụng, dẫn đến cạn kiệt dư địa để phát triển”, đại biểu lưu ý.
Về vấn đề nợ công, đại biểu của Uỷ ban Tài chính- Ngân sách này cho rằng Chính phủ, Bộ Tài chính đã thành công lớn khi cơ cấu lại nợ, giảm khoản trả nợ trong ngắn hạn. Tuy nhiên, cách thức vay nợ mới (lãi suất thấp hơn) để trả nợ cũ nhưng quy mô nợ rất lớn, và ngân sách Trung ương vẫn không có thặng dư để trả nợ nên có thể kéo dài nhiều năm nữa. Đại biểu kiến nghị ngoài việc siết chặt quản lý nợ thì đầu tư từ các nguồn vay nợ làm sao phải tạo được sự tăng trưởng, có tính liên kết vùng, tốt nhất là dành công trình có khả năng thu hồi vốn cao.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng phải nhìn lại việc cho vay lại và bảo lãnh vì hiện nay nợ quốc gia sắp chạm trần, nếu vượt trần này thì mức tín nhiệm của Việt Nam sẽ khác, các doanh nghiệp không trả được nợ sẽ ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.
Nợ nước ngoài của khối tư nhân đang tăng lên
Trong khi đó, tại đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Tĩnh, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng bên cạnh những thành quả thì các hạn chế, yếu kém của nền kinh tế được các báo cáo thẩm tra của Quốc hội, các Uỷ ban chỉ ra sát với thực tiễn của đất nước, tạo ra nhận thức và hành động chung của bộ máy Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội trong thời gian tiếp theo.
Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ phát biểu tại buổi thảo luận. Ảnh: VGP
Ngoài ra lý giải nợ quốc gia tăng, Phó Thủ tướng cho biết cơ cấu nợ này gồm nợ Chính phủ và các thành phần kinh tế ngoài Nhà nước.
“Vừa qua có việc doanh nghiệp của Thái Lan ThaiBev mua lại cổ phần Nhà nước ở Sabeco có giá trị khoảng 5 tỷ USD nhưng pháp nhân là doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam nên ngoài vốn chủ sở hữu, doanh nghiệp này phải đi vay để huy động số tiền lớn để được chi phối ở Sabeco.
Nợ này được tính vào nợ quốc gia nhưng Chính phủ không có nghĩa vụ phải trả nợ. Tương tự như vậy khi Vingroup vay nợ trên thị trường tài chính quốc tế để xây dựng Hãng ô tô Vinfast. Các doanh nghiệp tự nhân phải trả khoản này. Khi bán được ô tô, họ sẽ có dòng tiền để trả nợ và nợ này sẽ giảm. Việc này có rủi ro là tỷ giá và lãi suất USD có tăng lên nhưng Chính phủ đã lường trước để kiểm soát việc này. Hiện nay, tỷ lệ nợ Chính phủ trong nợ quốc gia giảm mạnh còn nợ của khối tư nhân thì tăng lên”, Phó Thủ tướng nói.
Phó Thủ tướng cho rằng nhận định của một số đại biểu Quốc hội cho rằng nợ công tăng cao hơn GDP là chính xác nhưng nhìn lại 3 năm qua, Chính phủ đã nỗ lực để giảm mức tăng của nợ công. Từ năm 2015 trở về trước, GDP bình quân tăng 6% nhưng nợ công tăng gấp 3 lần ở mức 18%. Hiện nay, nợ công vẫn tăng nhưng chỉ còn tăng khoảng 8% so với tăng GDP là 6,7%.
Đối với bảo lãnh Chính phủ, Phó Thủ tướng cho biết năm 2017, Chính phủ không bảo lãnh cho doanh nghiệp nào. Năm 2018 Chính phủ chỉ bảo lãnh cho 2 dự án quan trọng của ngành điện còn năm 2019 thì hạn mức bảo lãnh cũng rất thấp nhằm bảo đảm an toàn nợ công.
Về thu ngân sách Nhà nước, Phó Thủ tướng cho biết dự kiến cả năm nay thu ngân sách sẽ vượt 5% dự toán, thay vì là vượt 3% như chỉ tiêu ban đầu. Tuy nhiên, thu ngân sách ở 3 khu vực không đạt như bảo cáo thẩm tra của Uỷ ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội do việc đặt ra dự toán quá cao.
Nhìn vào dự toán thu năm nay, Phó Thủ tướng cho biết có 16 tỉnh, thành phố có ngân sách điều tiết về Trung ương đều được giao tăng thu 18% so với năm trước. Riêng TP.HCM và Hà Nội được Trung ương giao thu cao hơn 24%, cao hơn nhiều mức tăng trưởng kinh tế.
“Tuy nhiên, năm nay, Chính phủ sẽ không giao cao như vậy nữa, bình quân 16 tỉnh thì chỉ giao tăng thu ngân sách tăng trung bình 12% thôi. Ngoài ra trong năm nay, Chính phủ sẽ trình tiếp với Quốc hội bố trí 5.600 tỷ đồng để bù hụt thu ngân sách Trung ương và cấp 2.800 tỷ đồng để bù thiếu hụt cân đối ngân sách cho địa phương”, Phó Thủ tướng khẳng định.
Bên cạnh đó, chỉ tiêu thu ngân sách đối với DNNN giảm nhanh vì các DNNN đã cổ phần hoá thì được xác định là thành phần kinh tế ngoài Nhà nước, mặc dù vốn Nhà nước vẫn chi phối nhưng không được xác định là DNNN. Sang năm 2019, Chính phủ sẽ kiến nghị Quốc hội chỉnh sửa khái niệm DNNN (doanh nghiệp có trên 50% vốn Nhà nước là DNNN) thì số thu ngân sách từ DNNN sẽ tăng lên.
Chốt lại các vấn đề liên quan tới ngân sách Nhà nước, Phó Thủ tướng cho biết: “Một mặt Chính phủ sẽ tính toán lại dự toán thu, chi, mặt khác phải triển khai quyết liệt hơn chống thất thu, nhất là khu vực kinh tế ngoài quốc doanh”.
