Người có thông tin chuẩn là người chiến thắng
Thị trường chứng khoán (TTCK) là kênh đầu tư hấp dẫn, nhưng thống kê cho thấy, chỉ khoảng 5% số nhà đầu tư là thành công. Yếu tố quyết định thành công đã được chỉ ra như có phương pháp đầu tư phù hợp, tâm lý vững vàng, có sẵn nguồn tài chính… và quan trọng nhất là có kiến thức và thông tin về chứng khoán, TTCK.
Thông tin là “đầu vào” quan trọng để các nhà đầu tư đưa ra quyết định. TTCK đặc biệt nhạy cảm với thông tin, người có lợi thế về thông tin sẽ có cơ hội giành chiến thắng trong đầu tư. Trong một nghiên cứu được công bố năm 2022 của Cosemans và Frehen, bằng nghiên cứu thực nghiệm, các tác giả đã chỉ ra rằng, việc tiếp cận thông tin tạo ra khoảng cách hiệu suất là 7%/năm giữa người trong cuộc (người tiếp cận được thông tin trước) và người ngoài cuộc.
Tuy nhiên, khi đứng giữa một “rừng thông tin” lan tràn, rất nhiều nhà đầu tư “lạc lối”, không biết bắt đầu đọc từ những thông tin nào, tiếp cận ra làm sao, nguồn gốc những thông tin ấy liệu có đáng tin cậy… Do vậy, điều quan trọng đối với nhà đầu tư là cần xác định được loại thông tin cần có, nguồn thu thập, đặc biệt là phân tích được ảnh hưởng của các thông tin đó đến chứng khoán mình quan tâm.
Cần thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời
Chứng khoán cũng như nhiều hàng hóa khác, giá của nó thay đổi do nhiều yếu tố tác động, từ các yếu tố vĩ mô như tình hình kinh tế - chính trị quốc tế và trong nước, yếu tố môi trường ngành, sự vận động của dòng tiền trên thị trường…, đến các yếu tố vi mô như kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, các thông tin liên quan đến người đứng đầu doanh nghiệp… Mỗi loại thông tin sẽ mang đến cho nhà đầu tư những giá trị khác nhau khi đánh giá, lựa chọn chứng khoán.
Trong đó, các thông tin vĩ mô giúp nhà đầu tư biết được mình đang trong giai đoạn nào của chu kỳ kinh tế (tăng hay giảm) và triển vọng sắp tới ra sao lên kế hoạch đầu tư phù hợp. Các thông tin loại này còn mang tính chất định hướng, từ đó nhà đầu tư có thể xác định trước được xu hướng tổng thể của nhóm ngành nào đó trong tương lai và lựa chọn được cổ phiếu phù hợp.
Trong giai đoạn hiện nay, khi mà xu hướng các sản phẩm thân thiện với môi trường đang được quan tâm mạnh mẽ, các ngành như ô tô điện, sản xuất pin, tấm pin năng lượng mặt trời… được nhà đầu tư đặc biệt chú ý.
Bên cạnh đó, cơn sốt liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI) cũng khiến các ngành liên quan như sản xuất chip ghi nhận mức độ tăng kỷ lục. Các thông tin này có thể được tìm thấy trên các phương tiện truyền thông, báo chí uy tín, các báo cáo chiến lược hàng tháng/hàng quý của công ty chứng khoán…
TTCK đặc biệt nhạy cảm với thông tin, người có lợi thế về thông tin sẽ có cơ hội giành chiến thắng trong đầu tư.
Các thông tin vi mô liên quan đến kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh, báo cáo tài chính, lưu chuyển tiền tệ… sẽ cho các nhà đầu tư biết lợi nhuận quý/năm của doanh nghiệp là bao nhiêu, tăng trưởng thế nào so với cùng kỳ năm trước, so với các doanh nghiệp trong cùng ngành hoặc so với mức trung bình chung, doanh nghiệp có sử dụng vốn vay hiệu quả hay không… Việc xem xét các yếu tố này cần được thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định để đảm bảo xác định được xu hướng, loại bỏ yếu tố bất thường, ngẫu nhiên.
Ngoài ra, một yếu tố nữa phải kể đến là việc sở hữu cổ phần của ban lãnh đạo doanh nghiệp, các nhà đầu tư tổ chức…, bởi trong trường hợp một cổ phiếu liên tục được ban lãnh đạo mua gom trong thời gian dài thì có khả năng sẽ tăng trưởng trong tương lai vì không ai hiểu doanh nghiệp của mình hơn ban lãnh đạo của họ.
Các thông tin vi mô có thể được tìm thấy trong các báo cáo tài chính được công bố tại các doanh nghiệp, báo cáo phân tích của các công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư. Các nhà đầu tư chuyên nghiệp (các quỹ đầu tư) trong nhiều trường hợp còn trực tiếp đến doanh nghiệp để gặp gỡ, tìm hiểu, phân tích và đánh giá các thông tin có liên quan.
Thông tin về sự phát triển doanh nghiệp và các yếu tố liên quan được xem là thông tin quan trọng nhất mà các nhà đầu tư phải nắm, phân tích và đánh giá được khi quyết định đầu tư, đặc biệt đối với các khoản đầu tư mang tính dài hạn.
Trong bối cảnh môi trường vĩ mô không thuận lợi, hoạt động của ngành khó khăn, một doanh nghiệp có kết quả kinh doanh tốt với lợi nhuận cao, các khoản đầu tư hiệu quả, các chỉ số tài chính tích cực… sẽ là điểm sáng thu hút nhà đầu tư.
Trang thông tin về tài chính hàng đầu Investopedia đã nghiên cứu, phân tích và thống kê các nguyên tắc đầu tư của nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett.
Theo đó, ông lựa chọn cổ phiếu dựa trên một số yếu tố như khả năng kiếm tiền ổn định, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) tốt, ban lãnh đạo có năng lực quản lý và định giá phù hợp… Ông tập trung vào việc xem xét giá trị nội tại của cổ phiếu, thay vì chỉ tập trung vào các chỉ báo kỹ thuật như khối lượng, trung bình giá...
Một số câu hỏi về doanh nghiệp mà nhà đầu tư này xem xét trước khi tiến hành đầu tư bao gồm: Doanh nghiệp có hoạt động như thế nào? Các khoản nợ của công ty? Tỷ suất lợi nhuận? Tính độc đáo của sản phẩm? Định giá của công ty so với giá niêm yết? Để xác định giá trị nội tại của công ty, theo Warren Buffett, nhà đầu tư nên dựa vào báo cáo tài chính và các chỉ số được công bố trong báo cáo.
Bên cạnh đó, các thông tin có được từ phân tích kỹ thuật sự vận động của chứng khoán, xu hướng vận động của dòng tiền trên thị trường, các quy định mới được ban hành có liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp… cũng cần được quan tâm.
Các thông tin từ việc phân tích kỹ thuật giúp nhà đầu tư lựa chọn điểm mua/điểm bán phù hợp, bởi suy cho cùng, dù cổ phiếu có tốt đến mấy nhưng nếu “sai thời điểm” thường không mang lại kết quả tốt đẹp. Việc xem xét xu hướng vận động của dòng tiền giúp các nhà đầu tư lựa chọn được nhóm ngành đầu tư phù hợp.
Theo dõi được sự biến động của các yếu tố trên sẽ giúp các nhà đầu tư xác định được xu hướng vận động của chứng khoán mình quan tâm sẽ diễn biến theo hướng tích cực (tăng) hay tiêu cực (giảm).
Tuy nhiên, cũng cần biết rằng, trong nhiều yếu tố, tại một thời điểm sẽ có yếu tố khiến giá chứng khoán tăng và ngược lại. Việc lượng hóa được mức độ tăng - giảm là bất khả thi nên nó đòi hỏi kinh nghiệm, phương pháp đầu tư, phương pháp cắt lỗ, chốt lời phù hợp.
Giải pháp cung cấp thông tin tốt hơn
Để đảm bảo các thông tin nhà đầu tư có được đầy đủ, chính xác, kịp thời, đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên, bao gồm cả các cơ quan quản lý nhà nước về TTCK, các doanh nghiệp niêm yết và bản thân các nhà đầu tư.
Đối với các cơ quan quản lý nhà nước, điều quan trọng là việc ban hành các quy định về công bố thông tin, theo dõi, giám sát việc tuân thủ cũng như xử lý hiệu quả các hành vi vi phạm trên TTCK.
Việc áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính theo tiêu chuẩn quốc tế (IFRS) cần được áp dụng rộng rãi, thống nhất đối với các doanh nghiệp niêm yết, điều này đảm bảo việc cung cấp thông tin chính xác, khả năng so sánh các chỉ số doanh nghiệp niêm yết trong nước cũng như quốc tế.
Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, bên cạnh áp dụng các chuẩn mực quốc tế, việc công bố thông tin cần phải được thực hiện song ngữ (tiếng Việt, tiếng Anh), các thông tin được công bố tập trung, dễ tiếp cận.
Theo thông tin từ Bộ Tài chính, hiện nay, 100% doanh nghiệp trong rổ chỉ số VN30 đã thực hiện đầy đủ công bố thông tin song ngữ và mục tiêu đến năm 2025, các doanh nghiệp niêm yết quy mô lớn sẽ thực hiện công bố thông tin định kỳ bằng tiếng Anh, đối với thông tin bất thường sẽ được thực hiện từ năm 2026.
Đối với các doanh nghiệp không thuộc các đối tượng trên, việc thực hiện công bố thông tin định kỳ bằng tiếng Anh sẽ thực hiện vào năm 2027 và thông tin bất thường sẽ sau đó 1 năm.
Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, các cơ quan quản lý nhà nước, các sở giao dịch cần được mở rộng quyền hạn, đặc biệt là quyền điều tra. Hiện nay, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) mới được áp dụng các biện pháp xử lý hành chính, trong khi với các vụ việc vi phạm chứng khoán nghiêm trọng bị truy cứu trách nhiệm hình sự lại không có thẩm quyền tham gia khởi tố điều tra.
 |
Ngoài nâng cao kiến thức, việc học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước cũng là điều quan trọng với các nhà đầu tư. |
Luật Chứng khoán cũng thiếu quy định liên quan đến thẩm quyền của UBCK trong yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến các đối tượng có dấu hiệu vi phạm; yêu cầu các tổ chức tín dụng cung cấp thông tin về giao dịch tài khoản ngân hàng của đối tượng có dấu hiệu vi phạm; quyền triệu tập tổ chức, cá nhân đó đến làm việc để làm rõ hành vi vi phạm…
Việc nâng cao trách nhiệm, mở rộng quyền hạn của UBCK là cần thiết trong hoạt động điều tra, xử lý vi phạm trên TTCK, là hướng đi đúng và phù hợp với thông lệ quốc tế.
Theo đó, trong Nguyên tắc số 8 của Bộ quy tắc quản lý TTCK 2003, Tổ chức quốc tế Các ủy ban chứng khoán (IOSCO) nhấn mạnh: “Cơ quan quản lý nên có quyền yêu cầu cung cấp các thông tin hoặc thực hiện thanh tra hoạt động kinh doanh bất cứ khi nào tin rằng điều đó là cần thiết để đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn có liên quan.
Những nghi ngờ về một hành vi vi phạm pháp luật không phải là một điều kiện tiên quyết cần thiết để sử dụng quyền hạn thanh tra của người có thẩm quyền hoặc cấp phép”.
Bên cạnh vai trò quản lý, UBCK cần tăng cường đào tạo, nâng cao kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm cho các nhà đầu tư. Hiện nay, hoạt động này còn nhiều hạn chế, chưa thống nhất. UBCK đã có các hình thức đào tạo thông qua việc phát hành các ấn phẩm (sách, tài liệu tham khảo), cũng như xây dựng website (nhadautu.srtc.org.vn) nhằm phục vụ mục đích nâng cao kiến thức của nhà đầu tư.
Tuy nhiên, trong khi số lượng nhà đầu tư cá nhân gia nhập TTCK ngày càng lớn, cũng như những yêu cầu cao về kiến thức, kỹ năng trong đầu tư chứng khoán..., đòi hỏi các hoạt động đào tạo cần được diễn ra liên tục, với nhiều hình thức.
Theo đó, bên cạnh đào tạo trực tiếp, cần mở rộng khả năng tiếp cận cho nhà đầu tư thông qua các hình thức đào tạo trực tuyến với các nội dung đa dạng, được chia theo các cấp độ khác nhau và được gắn trực tiếp vào website chính thức của UBCK (đơn vị xây dựng, quản lý website).
Đồng thời, giới thiệu những website, đơn vị đào tạo về chứng khoán và TTCK uy tín để các nhà đầu tư có thể tiếp cận và nâng cao kiến thức, kỹ năng cũng như kinh nghiệm trong đầu tư.
Đối với các doanh nghiệp niêm yết, cần tuân thủ nghiêm túc, đầy đủ các quy định về công bố thông tin. Điều này không những giúp tạo sự ổn định trên thị trường, mà còn góp phần tạo uy tín cho chính doanh nghiệp.
Về phía các nhà đầu tư, cần tích cực, chủ động trong việc tìm kiếm các thông tin liên quan đến chứng khoán và TTCK; rèn luyện khả năng phân tích, đánh giá sự tác động của các yếu tố vĩ mô, vi mô đến chứng khoán... Ngoài ra, việc học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước cũng là tiền đề quan trọng, kết hợp với việc nghiên cứu các tài liệu, các khóa học về đầu tư chứng khoán tại các cơ sở có uy tín.
Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffet có nhiều nguyên tắc đầu tư, nhưng có một nguyên tắc bất di bất dịch là đầu tư vào bản thân. Ông nhấn mạnh việc khi đủ kiến thức và kinh nghiệm, ai cũng có thể trở thành nhà đầu tư giỏi.
