Điều này đặt ra dấu hỏi về định hướng kinh doanh trong thời gian tới và phía sau những giao dịch này là sự sang tay sở hữu giữa các cổ đông lớn hay có sóng ngầm đổi chủ tại doanh nghiệp.
Cổ đông lớn ồ ạt thoái vốn, cổ phiếu biến động mạnh
Chỉ trong 3 phiên giao dịch của trung tuần tháng 7/2020, hơn 8 triệu cổ phiếu SMA (tương đương 40,7% vốn điều lệ) đã được sang tay thông qua giao dịch thỏa thuận. Đáng chú ý là cùng thời gian với các giao dịch này, các cổ đông lớn hiện nay của SMA cũng đồng loạt báo cáo/thông báo thoái hết vốn đang nắm giữ, bao gồm CTCP Đầu tư VSD (cổ đông lớn nhất sở hữu 24,43% vốn), bà Đào Thị Hải Yến (11,24%) và ông Hà Sỹ Dinh (5,07%).
Dù về danh nghĩa, 3 cổ đông lớn này chỉ sở hữu 40,7% vốn tại SMA, còn lại do các cổ đông khác nắm giữ, nhưng nhìn vào cơ cấu cổ đông tại Đại hội đồng cổ đông (ĐHCD) tổ chức hồi tháng 4 năm nay có thể thấy sự cô đặc khi chỉ với 12 cổ đông và đại diện dự họp đã sở hữu đến 18,39 triệu cổ phần, tương đương 96,69% vốn của SMA.
Cơ cấu cổ đông cùng sự phân nhóm còn thấy rõ trên cơ sở danh sách đề cử, ứng cử thành viên HĐQT, ban kiểm soát, khi nhóm 6 cá nhân và CTCP Đầu tư VSD sở hữu 51,55% cổ phần đã đề cử 3 thành viên HĐQT, nhóm 6 cổ đông sở hữu 14,21% vốn đề cử 1 ứng viên và nhóm 22 cổ đông và 2 cổ đông tổ chức sở hữu 27,61% cổ phần cũng đề cử 1 ứng viên khác.
Trên thị trường, hàng loạt giao dịch thỏa thuận cổ phiếu với khối lượng lớn liên tục diễn ra, đặc biệt là việc thoái vốn của CTCP Đầu tư VSD khiến thị trường không khỏi đặt câu hỏi về việc những giao dịch này là sự sang tay sở hữu giữa các cổ đông lớn, hay có sóng ngầm đổi chủ tại SMA.
CTCP Đầu tư VSD là doanh nghiệp thành lập tại Bắc Ninh do ông Vũ Ngọc Tú là người đại diện theo pháp luật và đầu tư vào nhiều doanh nghiệp thuộc lĩnh vực năng lượng, trong đó có nhiều doanh nghiệp trên sàn chứng khoán. Công ty này đã trở thành cổ đông lớn tại SMA hơn 1 năm trước.
Việc chuyển quyền sở hữu diễn ra trong bối cảnh Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) cũng vừa đăng ký bán toàn bộ 482.856 cổ phiếu còn lại tại SMA, tương đương 2,54% vốn.
Phiên đấu giá cả lô sẽ được tổ chức vào ngày 22/7/2020 tại Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) với giá khởi điểm 16.700 đồng/CP, cao hơn thị giá hiện tại là 12.950 đồng/CP (giá đóng cửa phiên 22/7).
Những đợt thoái vốn nhà nước thường tác động đáng kể tới thị giá cổ phiếu, nhưng với SMA, khả năng này là khó xảy ra do lượng cổ phần sở hữu thấp, trong khi giá bán cao hơn đáng kể so với thị giá cổ phiếu và hình thức chào bán trọn lô cũng không hấp dẫn các nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Tuy nhiên, trên thị trường, thị giá cổ phiếu SMA liên tục có những biến động bất thường. Chỉ trong quý II/2020, giá cổ phiếu đã tăng từ 14.000 đồng/CP lên 20.000 đồng/CP, trước khi giảm trở lại về mức 12.000 đồng/CP.
Thị giá SMA biến động mạnh từ quý II/2020 đến nay.
Còn trong vòng chưa đầy 2 tuần giữa tháng 7 khi các giao dịch thỏa thuận lớn diễn ra, thị giá SMA đã giảm sàn 4 phiên, sau đó quay đầu tăng trần 3 phiên liên tiếp.
Dính nghi vấn sai phạm đất đai
Tiền thân là Công ty Thiết bị kim khí miền Nam được thành lập từ năm 1975, sau đó tách thành Công ty Kim khí miền Nam - nay là CTCP Kim khí TP.HCM (mã HMC) và SMA hiện tại.
Ban đầu, SMA hoạt động trong lĩnh vực thương mại tổng hợp như nhập khẩu, mua bán máy móc thiết bị, phụ tùng vật tư các loại…, sau đó mở rộng sang lĩnh vực bất động sản và đầu tư thủy điện với dự án Nhà máy Thủy điện Đakglun có công suất 18 MW với 2 tổ máy tại Bình Phước được đưa vào khai thác từ tháng 7/2011.
Trong số này, mặc dù mảng thương mại hàng hóa là hoạt động đóng góp chính trong cơ cấu doanh thu nhưng biên lợi nhuận thấp, khiến đóng góp vào lợi nhuận gộp hầu như không đáng kể.
Dòng tiền yếu kém khiến SMA liên tục nợ cổ tức các năm 2012, 2013 và 2014.
Kết quả hoạt động kinh doanh của SMA những năm qua nhìn chung không mấy khả quan. Sau khi niêm yết năm 2010, lợi nhuận ngày càng đi xuống với mức lãi hàng năm chỉ 5-7 tỷ đồng, thậm chí có năm lãi chưa đến 400 triệu đồng (năm 2015). Dòng tiền yếu kém cũng khiến SMA liên tục nợ cổ tức các năm 2012, 2013 và 2014.
Mãi đến năm 2018 số cổ tức này mới được trả sau khi SMA báo lãi đột biến trên 38 tỷ đồng vào năm 2017 nhờ thời tiết thuận lợi giúp doanh thu, lợi nhuận của mảng thủy điện tăng vọt. Tuy vậy, trái với kỳ vọng hoạt động của SMA sẽ khởi sắc hơn từ đây, bức tranh kinh doanh có chiều hướng đi xuống.
Kết thúc năm 2019, SMA ghi nhận doanh thu 126,5 tỷ đồng, giảm đến 69,5% so với 2018. Trong đó, mảng bán hàng hóa giảm 80,4% - từ 332,9 tỷ đồng về 65,26 tỷ đồng, doanh thu bán điện cũng giảm 16% - từ 69,66 tỷ đồng về 58,5 tỷ đồng do yếu tố thời tiết không thuận lợi như năm trước, nên lợi nhuận gộp thu về chỉ 35,9 tỷ đồng, giảm 35% so với 2018.
Cùng với chi phí tài chính (chủ yếu là lãi vay) ở mức cao, phản ánh tỷ lệ vay nợ cao trong cơ cấu vốn với 226 tỷ đồng nợ vay (chủ yếu là dư nợ còn lại của khoản vay đầu tư nhà máy Đăkglun), chiếm 47% tổng nguồn vốn đến cuối năm 2019, kết quả là SMA thu về chỉ 14,5 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế, giảm 30% so với 2018, cho dù các chi phí khác cũng được kéo giảm, trong đó đáng kể là chi phí nhân công khi giảm từ 4,2 tỷ đồng trong 2018 về 1,6 tỷ đồng trong 2019.
Hiện SMA chưa công bố kết quả kinh doanh quý II/2020. Kết thúc quý đầu năm, doanh thu của SMA giảm tiếp 65,58% so với cùng kỳ 2019 xuống chỉ còn 8,77 tỷ đồng, giá vốn vượt doanh thu khiến lợi nhuận gộp âm 3,1 tỷ đồng cùng với chi phí tài chính 2,9 tỷ đồng khiến Công ty ghi nhận lỗ 6,5 tỷ đồng.
Doanh thu, lợi nnhuận và số lượng lao động của SMA có xu hướng giảm mạnh trong 3 năm qua.
Bên cạnh kết quả kinh doanh theo chiều hướng đi xuống, việc lực lượng lao động giảm mạnh còn phản ánh thực tế SMA đang thu hẹp dần hoạt động thương mại thời gian gần đây thông qua giải thể các xí nghiệp kinh doanh.
Cụ thể, nếu như ở thời điểm kết thúc năm 2016, số lao động của SMA là 76 người, thì đến cuối cuối năm 2018 giảm còn 45 người và chỉ còn lại vỏn vẹn 14 người vào cuối năm 2019.
Thời gian qua, một loạt xí nghiệp của SMA đã bị giải thể như Xí nghiệp Dịch vụ thương mại, Xí nghiệp Vật tư và phụ tùng, Xí nghiệp Sửa chữa và kinh doanh vật tư, Xí nghiệp Xây lắp thương mại và công nghiệp…
Hiện nay, Xí nghiệp Dịch vụ xăng dầu và Xí nghiệp Xây dựng thương mại cũng đang trong quá trình giải thể. Tại ĐHCĐ 2020, SMA đã thông qua kế hoạch thu hồi công nợ và giải thể chi nhánh Hà Nội. Sau khi hoàn tất các hoạt động này, SMA sẽ chỉ còn lại đơn vị hạch toán phụ thuộc duy nhất là Nhà máy Thủy điện Đakglun.
Mặc dù là doanh nghiệp có hoạt động chính là thương mại, nhưng giá trị các khoản phải thu, tồn kho hiện chiếm tỷ trọng hầu như không đáng kể trong báo cáo tài sản, mà chủ yếu là tài sản cố định.
Năm 2020, cổ đông SMA đã thông qua kế hoạch 70 tỷ đồng doanh thu và 20 tỷ đồng lợi nhuận. Có thể thấy, với kế hoạch này, doanh thu và lợi nhuận của SMA cũng chỉ còn lại đóng góp từ nhà máy thủy điện.
Việc giải thể hàng loạt xí nghiệp, lượng nhân công giảm mạnh, khiến nhà đầu tư đặt dấu hỏi về định hướng kinh doanh trong thời gian tới, đặc biệt liên quan tới những khu đất xí nghiệp, kho bãi của Công ty.
Cũng tại ĐHCĐ 2020, trong kế hoạch đầu tư, SMA chỉ tiếp tục nghiên cứu đầu tư dự án Điện năng lượng mặt trời tại Đăkglun.
Bản công bố thông tin thoái vốn của SCIC giới thiệu, về quy mô, đây là dự án có công suất 49 MW, sản lượng 86 triệu kWh/năm tại Bình Phước, nơi SMA có lợi thế về đất đai với 3 khu đất do Công ty quản lý với diện tích 1,076 triệu m2, thời gian thuê đến năm 2059.
Về tiến độ, dự án đã hoàn thành xong quy hoạch tại tỉnh Bình Phước và đang chờ nhà đầu tư để chuyển Bộ Công thương đưa vào quy hoạch phát triển điện quốc gia. Với tiến độ này, giả sử các bước tiếp theo tiến hành thuận lợi, thời gian để SMA hoàn thành dự án và đưa vào khai thác cũng còn tính bằng năm.
Trong bối cảnh hoạt động kinh doanh chính có chiều hướng thu hẹp, định hướng mới chưa rõ ràng, SMA được nhắc đến nhiều hơn với những lùm xùm xung quanh vụ việc điều tra và xử lý sai phạm tại dự án trên lô đất 8-12 Lê Duẩn, quận 1, TP.HCM (trụ sở chính của SMA trước đây), được giao cho Công ty Quản lý kinh doanh nhà ký hợp đồng cho 4 công ty thuê đất, trong đó có SMA.
Năm 2008, khi Ủy ban nhân dân TP.HCM ra quyết định thu hồi nhà đất tại số 8-12 Lê Duẩn để thực hiện dự án xây dựng khách sạn cao cấp, các công ty trên nhiều lần đề xuất tham gia dự án.
Kết quả, Công ty Quản lý kinh doanh nhà được chấp thuận chủ trương làm chủ đầu tư và góp 50% vốn điều lệ, còn 4 công ty đang thuê đất tham gia với tỷ lệ 12,5%/công ty. Số vốn góp này thực tế đã được 1 công ty bên thứ ba cho vay và sau đó 4 đơn vị này cùng chuyển nhượng phần vốn góp cho bên thứ ba này để hưởng chênh lệch.
