Các ngân hàng thương mại (NHTM) hầu như không có dấu hiệu chạy đua lãi suất VND. Đồng thời, tín hiệu hạ lãi suất từ một số NHTM cũng đang ngày càng rõ rệt hơn. Lãi suất huy động kỳ hạn dài từ 12 tháng trở lên của nhiều NHTM đã giảm từ 0,5 – 1%. Các kỳ hạn ngắn dưới 12 tháng hầu như vẫn duy trì mức lãi suất trần 9% nhưng các chương trình khuyến mãi tặng quà và tiền đã giảm hẳn.
Huy động tăng mạnh khiến các NHTM thừa vốn
Theo thống kê của ngân hàng Nhà nước (NHNN), đến 19.10.2012, tăng trưởng tín dụng của toàn hệ thống ngân hàng là 2,77%. Trong khi đó, tăng trưởng huy động của các tổ chức tín dụng tăng 14,02%. Đặc biệt, huy động VND tăng 17,52%. Điều này đã giúp cho tỷ lệ cho vay/huy động của toàn hệ thống NHTM sau một thời gian rất dài luôn cao hơn mức 100% đã giảm xuống dưới mức này. Theo tính toán của người viết, tỷ lệ cho vay/huy động đến thời điểm 19.10.2012 chỉ còn ở mức 97,03%. Như vậy, toàn bộ nhu cầu vốn để cho vay của các NHTM đã có thể được tài trợ từ phần vốn huy động.
Với nhiều NHTM đang niêm yết khác, tỷ lệ cho vay/huy động thậm chí còn thấp hơn nhiều so với mức trung bình của toàn ngành như trên. Tỷ lệ này thấp cùng với vốn huy động tăng trưởng nhanh hơn nhiều so với cho vay giúp cho các NHTM không cần phải chạy đua lãi suất, ngay cả khi thời điểm cuối năm đã cận kề. Riêng ACB là NHTM duy nhất có vốn huy động vào thời điểm cuối tháng 9.2012 bị giảm so với thời điểm đầu năm.
Tiền gửi VND tăng mạnh do NHNN mua vào ngoại tệ và vàng
Sau một thời gian dài tạm ngưng phát hành tín phiếu thì từ đầu tháng 10.2012 đến nay, NHNN đã liên tục phát hành các đợt tín phiếu khác nhau. Tính từ 10.10.2012 đến 7.11.2012, NHNN đã phát hành tổng cộng 18.762 tỉ đồng để hút tiền về. Tuy nhiên, lượng tiền gửi vào hệ thống NHTM, đặc biệt là VND vẫn tiếp tục tăng nhanh. Nguyên nhân chủ yếu do NHNN đã mua vào một lượng lớn tiền gửi ngoại tệ khiến cho lượng tiền VND tương ứng được cung ra thị trường khá lớn.
Diễn biến tỷ giá USD/VND từ đầu năm đến nay cho thấy, trừ giai đoạn cuối tháng 1, đầu tháng 2.2012 và giai đoạn tháng 6, tháng 7.2012 thì hầu như tỷ giá mua vào của các NHTM đều thấp hơn tỷ giá mà NHNN công bố mua vào. Như vậy, các NHTM có hai lựa chọn: hoặc có thể mua vào ngoại tệ bán cho khách hàng, hoặc mua vào ngoại tệ để bán cho NHNN. Nếu nguồn cung ngoại tệ quá lớn, các NHTM cũng không thể giữ trạng thái bởi xu hướng tỷ giá đi ngang, việc giữ trạng thái ngoại tệ sẽ khiến các NHTM bị thua lỗ về lãi suất do lãi suất VND cao hơn lãi suất USD. Vì vậy, các NHTM nếu dư thừa nguồn ngoại tệ mua từ khách hàng sẽ chọn cách bán ngoại tệ cho NHNN.
Lượng tiền VND mà NHNN cung ứng ra thị trường từ đầu năm đến nay nhờ việc mua ngoại tệ đã lên tới khoảng 210.000 tỉ đồng. NHNN mới chỉ hút vào một phần nhỏ thông qua việc phát hành tín phiếu.
Tỷ giá USD/VND mua vào của các NHTM trong những ngày cuối tháng 10, đầu tháng 11.2012 tiếp tục duy trì ở dưới mức tỷ giá mua vào của NHNN. Đây chính là cơ sở để NHNN có thể tiếp tục mua vào ngoại tệ và cung ứng thêm VND ra thị trường.
Lãi suất VND sẽ tiếp tục ổn định cho đến hết năm
Nhu cầu vay vốn trong thời điểm hiện nay vẫn rất thấp. Nguyên nhân là do hàng tồn kho vẫn ở mức cao khiến cho doanh nghiệp phải tìm hướng tiêu thụ bớt hàng tồn kho. Thêm vào đó, tổng cầu của nền kinh tế suy giảm khiến các doanh nghiệp không mặn mà trong việc đẩy mạnh sản xuất. Nhiều NHTM cũng không mặn mà đẩy mạnh hoạt động cho vay khi mà nợ xấu vẫn đang ở mức rất cao. Nhiều NHTM nếu trích dự phòng đầy đủ thì còn mất hết cả vốn. NHTM nào có tỷ lệ nợ xấu báo động thì khó có thể nghĩ đến việc cho vay mà chỉ có thể tìm cách tái cơ cấu lại hoạt động của mình. Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước, NHNN đã nhận diện ra được đầy đủ các NHTM có hoạt động yếu kém như trên và đã có nhiều biện pháp để điều hành thị trường tiền tệ, trong đó có đảm bảo thanh khoản cho các NHTM. Như vậy, các NHTM sẽ khó có xu hướng chạy đua lãi suất để đảm bảo thanh khoản như những năm trước.
Trong khi đó, dòng tiền ngoại tệ từ bên ngoài tiếp tục có xu hướng tăng mạnh. Cán cân thanh toán tổng thể thặng dư lớn nhờ kiều hối tăng, thâm hụt thương mại thấp đã buộc NHNN tiếp tục phải mua vào ngoại tệ về dự trữ ngoại hối. Nguồn tiền VND sẽ tiếp tục được cung mạnh tương ứng với lượng ngoại tệ NHNN mua vào sẽ khiến cho thanh khoản tiền VND của hệ thống NHTM tiếp tục dư thừa trong thời điểm cuối năm.
Về mặt quản lý nhà nước, thị trường tiền tệ có tín hiệu ổn định đến cuối năm. Nhưng có ý nghĩa hơn đối với nền kinh tế là làm sao để nguồn tiền VND đang dư thừa hiện nay tới tay doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh. Đến 19.10.2012, tăng trưởng huy động của các tổ chức tín dụng tăng 14,02% nhưng tăng trưởng tín dụng của toàn hệ thống chỉ 2,77%.
