Thị trường bao gồm 25% tài chính và… 75% tâm lý
Tâm lý nhà đầu tư là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất ảnh hưởng đến sự biến động của thị trường chứng khoán. Diễn biến và xu hướng thị trường thường biến động quá mức cả về 2 xu hướng tăng hoặc giảm, điều này phản ánh rõ tâm lý của số đông các nhà đầu tư đang tham gia giao dịch.
Nhìn lại chu kỳ biến động của thị trường trong 4 năm gần đây, kể từ đầu năm 2020, trước khi đại dịch Covid-19 lan rộng và gây ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế và thị trường chứng khoán toàn cầu, VN-Index có các giai đoạn tăng/giảm mạnh.
 |
TS. Lê Đức Khánh, Giám đốc Phân tích, Công ty Chứng khoán VPS |
Cụ thể, VN-Index trượt xuống 650 - 660 điểm vào cuối tháng 3/2020, sau đó bước vào con sóng tăng gần 2 năm, lập đỉnh ở 1.500 - 1.520 điểm trong những tháng đầu năm 2022, rồi điều chỉnh về vùng 870 - 900 điểm và đi ngang trong cả năm 2023 trước khi phục hồi trong nửa đầu năm 2024, lên 1.280 - 1.300 điểm.
Đó là những giai đoạn mà chúng ta cảm nhận rõ nhất những trạng thái tâm lý của nhà đầu tư, lúc thì hoảng loạn cùng cực, lúc thì hưng phấn quá mức. Để nhấn mạnh một lần nữa về yếu tố tâm lý nhà đầu tư có liên quan đến hiệu quả đầu tư, mức sinh lời trên thị trường chứng khoán, chúng ta có thể trích dẫn câu nói của nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffet - một trong những người giàu nhất thế giới làm giàu từ việc đầu tư trên thị trường chứng khoán Mỹ như sau: “Tôi có thể chỉ cho bạn cách làm giàu trên thị trường chứng khoán, đó là hãy tham lam khi thị trường sợ hãi và hãy sợ hãi khi thị trường tham lam”.
Thị trường tăng điểm - tâm lý nhà đầu tư vẫn có thể dao động mạnh
Robert Shiller, một trong những nhà khoa học đạt giải Nobel kinh tế 2014 và một trong những người tiên phong trong bộ môn tài chính hành vi nhận xét, trong ngắn hạn, giá trị tài sản, giá cổ phiếu thường biến động lên xuống và nhà đầu tư khó có thể dự báo giá trị tài sản, diễn biến giá cổ phiếu, bởi nhiều thông tin tốt/xấu có thể phản ánh ngay lập tức vào thị trường chứng khoán, giá cổ phiếu. Tuy nhiên, về dài hạn, nhà đầu tư có thể dự báo sát hơn giá trị của các tài sản.
Thị trường luôn biến động, nhà đầu tư cần bình tĩnh, không để cảm xúc bị chi phối và kiên định chờ đợi các cơ hội xuất hiện rõ nét.
VN-Index đã tăng hơn 12% trong năm 2023 và tăng hơn 10% trong nửa đầu năm 2024. Chỉ số có khả năng đạt được các ngưỡng điểm cao hơn như 1.350 điểm, 1.400 điểm trong nửa cuối năm 2024.
Thực tế, nhiều chuyên gia và nhà đầu tư đều có chung nhận định tích cực về thị trường chứng khoán trong năm nay. Nếu nửa đầu năm, VN-Index chưa thực sự vượt qua ngưỡng 1.300 điểm, thì rất có thể kịch bản bứt phá sẽ diễn ra trong giai đoạn cuối năm.
Chúng ta có thể dễ dàng đưa ra dự báo tích cực về thị trường chứng khoán khi tin tưởng vào triển vọng tăng trưởng kinh tế, nhất là khi GDP 6 tháng đầu năm 2024 tăng 6,42%, cả năm có khả năng tăng 6,5 - 6,7%, vượt xa so với con số dự báo đưa ra hồi đầu năm.
Mặc dù vậy, ngay cả khi số liệu PMI, hoạt động chế biến, chế tạo, xuất nhập khẩu đang có những tín hiệu khả quan, thì không ít nhà đầu tư vẫn lo ngại về biến động địa chính trị trên thế giới, các tin đồn, khối ngoại bán ròng…, nên bán ra cổ phiếu, khiến thị trường điều chỉnh. Khi thị trường sụt giảm, một số nhà đầu tư lạc quan nhất cũng dao động, thậm chí “hoảng loạn” và bán theo.
VN-Index đã tăng hơn 10% trong 6 tháng đầu năm 2024, nhiều cổ phiếu thuộc lĩnh vực công nghệ, viễn thông, hóa chất, thép, cảng biển, vận tải biển tăng giá mạnh, nhưng không ít cổ phiếu khác giảm giá, phần lớn thuộc lĩnh vực bất động sản, tài chính, ngân hàng, dịch vụ, xây dựng và vật liệu. Điều này có nghĩa, thị trường chứng khoán trong giai đoạn tăng điểm vẫn có những nhịp điều chỉnh gây “lo sợ” - tâm lý nhà đầu tư luôn được thử thách, sự kiên định, sự nhẫn nại có thể nhìn nhận ở góc độ ngắn hạn và bị thử thách trong khoảng thời gian ngắn. Phẩm chất của tính cách ở các nhà đầu tư thành công có lẽ chính là sự kiên nhẫn - tâm bất biến giữa dòng đời vạn biến - tưởng chừng như đơn giản nhưng lại khó thực hiện.
Liệu mọi người có đủ sự kiên định và theo đuổi chiến lược đầu tư ở những cổ phiếu đã được lựa chọn kỹ lưỡng trong giai đoạn thị trường giảm điểm liên tục? Nhà đầu tư rất dễ cho rằng mình đã sai khi mua và nắm giữ cổ phiếu, trong khi thị trường đang phát đi tín hiệu khác, liên tục nhắc phải bán ra cổ phiếu. Ở chiều ngược lại, khi hồi chuông tăng điểm của thị trường ngân lên cùng với sự hưng phấn, sự hào hứng kiếm tiền của nhiều nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán, liệu các nhà đầu tư bảo thủ nhất có dao động khi cuối cùng cũng phải mua vào để tránh bị bỏ lỡ cơ hội? Thực tế chỉ ra rằng, không phải ai cũng mua bán cổ phiếu đúng thời điểm. Vậy đầu tư thế nào để hàng đêm vẫn ngủ ngon, không bị tâm lý “hành hạ” hàng ngày?
Tâm lý ổn định - cách thức tiếp cận phù hợp
Hầu hết nhà đầu tư có lẽ không chỉ đầu tư trong năm nay, mà sẽ tiếp tục đầu tư trong nhiều năm nữa và nhận thấy rằng, thị trường chứng khoán tiếp tục lên và xuống. Sự chuẩn bị cho đầu tư luôn bao gồm phân tích kỹ lưỡng, thận trọng trước khi giải ngân, nắm giữ cổ phiếu trong một khoảng thời gian với mức sinh lời thỏa đáng…
Trong đó, chúng ta không nói đến việc nắm giữ cổ phiếu quá ngắn hạn và cũng không nói đến việc phải có mức sinh lời cao, mà đúng hơn đó là nắm giữ các cổ phiếu trong khoảng thời gian phù hợp với mức sinh lời vừa phải. Một tâm lý, một tâm thế chấp nhận sự biến động ngắn hạn của thị trường coi như là hiển nhiên, chấp nhận đương đầu thị trường với thái độ bình thản. Thị trường giảm rồi sẽ lại tăng. Việc của các nhà đầu tư là bình tĩnh, kiên định chờ đợi các cơ hội xuất hiện rõ nét. Phần thưởng sẽ luôn dành cho các nhà đầu tư kiên định và sáng suốt, đặc biệt cho giai đoạn cuối năm 2024, ở những doanh nghiệp có kết quả kinh doanh vượt trội.
