Thị trường ô tô xuống dốc, lao động lại lo mất việc làm

Thị trường tiếp tục giảm sốc

Tại báo cáo gửi Cục Công Thương địa phương (Bộ Công Thương), Sở Công Thương tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, Công ty Toyota Việt Nam - doanh nghiệp FDI lớn của tỉnh Vĩnh Phúc có sản lượng quý I/2023 giảm 37%, tương đương giảm 2.802 xe so với quý I/2022. Doanh số bán giảm 24% - tương đương giảm 1.760 xe và mức tồn kho tăng 347% - tương đương tăng 1.931 xe.

Bên cạnh nguyên nhân khách quan là kinh tế thế giới tiếp tục gặp nhiều khó khăn, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, tỉnh Vĩnh Phúc cũng nhắc tới thực tế phí trước bạ và các loại phí vẫn còn cao, hỗ trợ phí trước bạ đã hết cũng đẩy chi phí sở hữu xe lên cao, dẫn đến thị trường ô tô khá ảm đạm trong ba tháng đầu năm 2023.

Báo cáo bán hàng tháng 4/2023 của toàn thị trường do Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) mới công bố cũng tiếp tục cho thấy doanh số ô tô tiếp đà giảm sút. Cụ thể, doanh số bán hàng của toàn thị trường trong tháng 4/2023 chỉ đạt 22.409 xe, gồm xe 15.748 du lịch; 6.487 xe thương mại và 174 xe chuyên dụng. Các phân khúc đều có sự giảm mạnh so với tháng 3/2023 như xe du lịch giảm 27%; xe thương mại giảm 19% và xe chuyên dụng giảm 51%.

Nếu chỉ tính riêng các thành viên VAMA thì doanh số bán hàng còn giảm mạnh hơn. Cụ thể, chỉ có 20.667 xe các loại được bán ra trong tháng 4/2023, giảm 46% so với tháng 4/2022 và giảm 21% so với tháng 3/2023.

Trong số này, phân khúc xe du lịch chứng kiến việc giảm mạnh nhất trong các phân khúc khi giảm tới 54% so với tháng 4/2022 và giảm 25% so với tháng 3/2023.

Sản xuất, lắp ráp ô tô tại Hyundai Thành Công

Với các thành viên ngoài VAMA, tình hình cũng không có gì khá hơn. Hyundai - thương hiệu được ưa chuộng nhất, nhì trên thị trường cũng đang trượt dài về doanh số tính từ tháng 11/2022 tới tháng 4/2023.

Tổng số xe Hyundai bán ra tháng 4/2023 đạt 4.592 chiếc, trong khi tháng 3/2023 bán được 5.773 chiếc.

Nếu tính riêng xe du lịch với đối tượng khách cá nhân là chính thì doanh số bán đang trượt dốc mạnh hơn. Tháng 4/2023, có 3.355 xe du lịch Hyundai được bán ra; tháng 3/2023 bán được 4.757 chiếc; tháng 2/2023 bán được 4.753 chiếc; còn tháng 11/2022 bán được 6.792 xe và tháng 12/2022 bán được 8.887 chiếc.

Hàng loạt báo cáo tài chính quý I vừa công bố của nhiều doanh nghiệp phân phối ô tô cũng cho thấy tình trạng ảm đạm trong kinh doanh ô tô. Đơn cử như Savico - hiện phân phối nhiều thương hiệu như Toyota, Ford, Honda, Hyundai, Mitsubishi, Suzuki hay Volvo đã ghi nhận quý kinh doanh ảm đạm. Lãi sau thuế của quý I/2023 chỉ còn 14,7 tỷ đồng - giảm gần 85% so với cùng kỳ 2022 và giảm hơn 11 lần so với quý trước. Đáng chú ý, lượng hàng tồn kho vượt 2.000 tỷ đồng.

Haxaco đang phân phối thương hiệu Mercedes-Benz cũng thụt lùi về hiệu quả kinh doanh bởi thị trường ô tô chịu ảnh hưởng của lãi suất tăng cao và nhu cầu giảm. Trong quý I, doanh thu thuần của Haxaco chỉ đạt gần 993 tỷ đồng, giảm hơn 40% so với cùng kỳ. Mức lãi trước thuế chỉ còn 5,6 tỷ đồng trong quý I/2023 - giảm khoảng 92% so với cùng kỳ và lãi ròng thu về chỉ 3,5 tỷ đồng.

Gỡ khó sớm nhằm giữ sản xuất, ổn định an sinh xã hội

Tỉnh Vĩnh Phúc cũng đề nghị Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ xem xét tiếp tục giảm lệ phí trước bạ cho ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước để kích cầu tiêu thụ, giữ nhịp sản xuất trong nước, tạo công ăn việc làm và đảm bảo an sinh xã hội.

Tại Nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 4/2023, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu tập trung tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ kịp thời, hiệu quả cho người dân, doanh nghiệp; thúc đẩy cả phía cầu và cung. Nghị quyết cũng yêu cầu Bộ Tài chính tiếp tục chuẩn bị phương án hỗ trợ bổ sung về miễn giảm thuế, phí, lệ phí; nghiên cứu, tính toán phương án giảm thuế trước bạ đối với ô tô; đề xuất xử lý bất cập, phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường chứng khoán...

Dây chuyền sản xuất áo ghế ô tô tại THACO Auto

Góp ý với Bộ Tài chính, Bộ Công thương cũng cho hay, tính riêng 3 tháng đầu năm 2023, doanh số bán hàng toàn thị trường đã giảm 31% so với cùng kỳ năm 2022. Mức sụt giảm này được xem là ngỡ ngàng với tất cả các chuyên gia và những người yêu xe, nhất là khi Việt Nam đang bước vào giai đoạn ô tô hoá với sự tăng trưởng ấn tượng trong năm 2022.

Bộ Công Thương cũng tiếp tục đề nghị giảm 50% lệ phí trước bạ cho ô tô sản xuất trong nước và gia hạn nộp thuế tiêu thụ đặc biệt. Theo Bộ này, vào đầu năm 2023, khi doanh nghiệp vẫn chưa hoàn toàn phục hồi thì nguy cơ suy thoái kinh tế ngày càng hiện hữu, gây ra nhiều tác động nghiêm trọng đến các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô nói riêng, nền kinh tế nói chung. Sức ép lạm phát, tỉ giá, lãi suất gia tăng cũng làm ảnh hưởng tâm lý người tiêu dùng, với xu hướng thắt chặt chi tiêu.

Đặc biệt, đặt trong bối cảnh Chính phủ đang quyết tâm thực hiện nhiều giải pháp nhằm hạn chế tác động xấu của kinh tế thế giới, cũng như tạo động lực phát triển kinh tế trong nước, thì việc Bộ Tài chính có các chính sách hỗ trợ khác liên quan đến thuế, phí là cần thiết.

Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI) cũng bày tỏ lo ngại về thực trạng tiêu thụ xe giảm kéo theo ngành công nghiệp hỗ trợ, cơ khí bị sụt đơn hàng khiến nhiều lao động công việc bị ngưng trệ, an sinh xã hội gặp rất nhiều khó khăn.

Một số chuyên gia lưu ý rằng, việc quá nặng về tư duy giảm thuế, lệ phí gây ảnh hưởng đến nguồn thu của địa phương cũng như việc kéo thị trường ô tô nội địa ấm trở lại có thể làm tăng tỷ lệ tai nạn, ùn tắc giao thông xem ra không thích hợp với bối cảnh hiện nay, thậm chí có thể làm chậm lại cơ hội thúc đẩy thị trường, thúc đẩy sản xuất cả yếu tố cầu lẫn cung.

Theo tính toán của các chuyên gia am hiểu, trong 4 tháng đầu năm, có địa phương có sản xuất lắp ráp ô tô chỉ đạt sản lượng hơn 12.000 xe, giảm tới 65% so với cùng kỳ năm 2022 (tương đương giảm 22.500 xe). Nếu tính giá bán xe khoảng 700-800 triệu đồng/chiếc, thì số thuế phát sinh trong giai đoạn này (bao gồm thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng của xe sản xuất lắp ráp trong nước) là khoảng 2.000 tỷ đồng. Nghĩa là giảm gần 4.000 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2022.

Đặt trường hợp được áp dụng chính sách kích cầu, giảm 50% lệ phí trước bạ cho ô tô sản xuất lắp ráp trong nước và sản lượng bằng cùng kỳ năm 2022 thì với doanh số bán khoảng 34.500 xe, tổng số lệ phí trước bạ có thể thu được sẽ xấp xỉ 1.350 tỷ đồng (sau khi đã giảm 50% lệ phí). Con số này vẫn tăng 343 tỷ đồng nếu so với việc chỉ bán được 12.000 xe thực tế trong 4 tháng qua.

Tuy nhiên, số thu ngân sách qua các loại thuế sẽ đạt 6.300 tỷ đồng (gồm thuế tiêu thụ đặc biệt là hơn 5.500 tỷ đồng và thuế giá trị gia tăng là 750 tỷ đồng) là tăng hơn 4.000 tỷ đồng - tương đương 191% so với hiện hữu.

“Khi Chính phủ thực hiện 2 đợt kích cầu thông qua giảm 50% lệ phí trước bạ với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước vừa qua cũng cho thấy, tuy số phí trước bạ có giảm nhưng doanh số bán xe tăng mạnh, khiến thu ngân sách từ ô tô vẫn tăng cao, đồng thời giữ được sản xuất trong nước và doanh nghiệp không phải sa thải người lao động”, đại diện VAMI nhận xét.

Chính Bộ Tài chính cũng nhận định rằng, việc giảm phí trước bạ cho ô tô sản xuất trong nước lần 2 cũng đã hỗ trợ các nhà sản xuất, nhà phân phối tiêu thụ được lượng xe tồn kho kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát, tạo đà cho việc tái sản xuất, nối lại chuỗi cung ứng, phục hồi tốc độ tăng trưởng của ngành sản xuất, lắp ráp ô tô. Đồng thời, thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô trong nước đẩy mạnh sản xuất, lắp ráp xe mới đưa vào thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh của xe ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước đáp ứng nhu cầu thị trường nội địa, hướng tới mục tiêu xuất khẩu sang khu vực ASEAN. Từ đó, góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, đảm bảo an sinh xã hội, có tác dụng lan tỏa sang các ngành kinh tế khác và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế sau dịch Covid-19.

Như vậy, thực tế thị trường ô tô nội địa “ngủ đông” từ cuối năm 2022 đến nay đang đòi hỏi những động thái quyết liệt ở cấp vĩ mô, bởi doanh nghiệp, tồn kho nhiều, bán hàng chậm thì nỗi lo mất việc của người lao động lại gia tăng.