Những nút thắt...
Tại Tọa đàm Phát triển thị trường mua bán nợ xấu tại Việt Nam, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV nhận định, khung pháp lý của thị trường đã có một phần nhưng chưa hoàn chỉnh và chưa đồng bộ.
Cụ thể, hiện nay đã có các văn bản pháp lý về xử lý nợ xấu như Nghị quyết 42 (năm 2017) của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu và Nghị quyết 63 (2022) kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ quy định của Nghị quyết 42 đến hết ngày 31/12/2023; Nghị định 53 (2013) và Nghị định 18 (2016) về Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (VAMC); Nghị định 69 (2016) về điều kiện kinh doanh dịch vụ mua-bán nợ. Bên cạnh đó là các thông tư quy định mua bán nợ xấu của VAMC, Công ty Mua bán nợ (DATC), công ty mua bán nợ và quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (AMC)...
Tuy nhiên, ông Lực cho biết, mới chỉ cho phép 2 phương thức mua bán nợ là đàm phán trực tiếp và đấu giá. Thiếu cơ sở định giá khoản vay và thiếu các cơ chế về công khai thông tin. Liên quan đến chủ thể tham gia hiện nay là VAMC, DATC, AMC và các tổ chức tín dụng (TCTD), Nghị quyết 42 cho phép các tổ chức khác tham gia mua-bán nợ xấu, nhưng không quy định chi tiết về kế thừa quyền, nghĩa vụ đối với tài sản bảo đảm khi tổ chức đó không phải là TCTD.
“Điều này đã hạn chế chủ thể tham gia. Còn thiếu các nhà môi giới chuyên nghiệp, định giá tài sản độc lập, các định chế tài chính khác như công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư, quỹ hưu trí, công ty chứng khoán... và thị trường thứ cấp hầu như chưa có”, ông Lực nhận định.
Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Kim Anh, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thừa nhận một thực tế, đó là thị trường mua bán nợ Việt Nam về cơ bản vẫn còn khá sơ khai, còn nhiều vấn đề cần phải giải quyết. Cụ thể, khung pháp lý cho hoạt động thị trường mua bán nợ chưa thống nhất, bất cập, thiếu và yếu; Thị trường chưa thu hút được đa dạng thể tham gia, dẫn đến số lượng chủ thể còn ít; Hàng hóa trên thị trường mua bán nợ chưa đa dạng.
“Quy mô thị trường mua bán nợ còn khiêm tốn so với các quốc gia trong khu vực. Trong khi đó, kỹ thuật, phương pháp định giá khoản nợ còn thiếu tính thị trường; Hạ tầng công nghệ thông tin còn nhiều bất cập, chưa có sự kết nối thông tin chặt chẽ giữa các chủ thể tham gia thị trường”, Phó Thống đốc nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Tiến Đông, Chủ tịch Hội đồng thành viên VAMC chia sẻ, nhận thức được tầm quan trọng của thị trường mua bán nợ, những năm gần đây Quốc hội, Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động xử lý nợ xấu, cũng như thúc đẩy sự phát triển của thị trường mua bán nợ. Tuy nhiên, quy mô của thị trường mua bán nợ Việt Nam so với một số nước trong khu vực như Hàn Quốc, Thái Lan, Malaysia… vẫn còn rất khiêm tốn.
“Quá trình hoạt động đã bộc lộ không ít tồn tại, thách thức về khuôn khổ pháp lý cũng như công tác quản lý, giám sát và vận hành thị trường mua bán nợ; các đối tượng tham gia thị trường mua bán nợ còn ít; hàng hóa giao dịch trên thị trường mua bán nợ chưa đa dạng và mới chỉ chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong số các khoản nợ xấu cần xử lý”, Chủ tịch VAMC nói.
Trong khi đó, Phó Thống đốc Nguyễn Kim Anh cho biết, chiến lược phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 được phê duyệt theo Quyết định 986/QĐ-TTg ngày 18/8/2018 của Thủ tướng Chính phủ đã chỉ rõ mục tiêu đưa “Nợ xấu của toàn hệ thống các tổ chức tín dụng dưới 3% vào năm 2025”.
Bên cạnh đó, Phó thống đốc chia sẻ, trong bối cảnh kinh tế thế giới giai đoạn tới được dự báo diễn biến khó lường, tác động tiêu cực từ đại dịch Covid-19 và những bất ổn về chính trị và xung đột vũ trang ở một số khu vực trên thế giới đã ảnh hưởng đến tình hình tài chính của nhiều doanh nghiệp, làm suy giảm khả năng trả nợ của khách hàng vay, dẫn tới nợ xấu của các TCTD có nguy cơ tiếp tục tăng trong thời gian tới.
Nguồn cung của thị trường khá dồi dào bởi dư nợ đến hết tháng 9/2022 là 11,6 triệu tỷ đồng, 134% GDP. Nợ xấu nội bảng theo Ngân hàng Nhà nước hiện khoảng 1,7% và nợ xấu gộp khoảng 5,41% có thể tăng lên trong năm 2023.
“Do đó, việc thúc đẩy sự phát triển thị trường mua bán nợ tại Việt Nam sẽ hỗ trợ rất lớn cho hoạt động xử lý nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng”, Phó Thống đốc nói.
 |
Các diễn giả thảo luận tại sự kiện |
Và tháo gỡ…
TS. Cấn Văn Lực kiến nghị, cần hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, trước mắt là Nghị định về thị trường mua-bán nợ (về lâu dài, có thể là văn bản luật). Trong đó, cần bổ sung các chủ thể tham gia thị trường (tổ chức, cá nhân, định chế tài chính phi ngân hàng; nhà đầu tư tư nhân trong và ngoài nước...). Mở rộng phương thức mua-bán nợ (cho phép chứng khoán hóa); Luật hóa Nghị quyết 42 trên cơ sở tiếp thu, chỉnh sửa những vướng mắc trong quá trình triển khai Nghị quyết 42 và nhu cầu thời gian tới.
“Lưu ý nhất quán, đồng bộ quy định việc tham gia của nhà đầu tư tư nhân (gồm cả nước ngoài) khi sửa Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản. Thúc đẩy sự phát triển của các chủ thể tham gia thị trường: cho phép thành lập Hiệp hội các doanh nghiệp mua-bán nợ (dạng như LSTA của Mỹ...); tổ chức nhận ủy thác (trustees) cho nhà đầu tư nước ngoài, công ty định giá, tổ chức xếp hạng tín nhiệm, công ty môi giới...”, ông Lực kiến nghị.
Bên cạnh đó, theo ông Lực, cần phát triển thị trường thứ cấp, tăng tính thanh khoản (nghiên cứu thành lập công ty tái cho vay thế chấp). Đồng thời, phát triển hạ tầng tài chính (thông tin - dữ liệu, kế toán, kiểm toán, thanh toán bù trừ, định hạng tín nhiệm...). Đẩy nhanh tiến trình cơ cấu lại các TCTD, doanh nghiệp nhà nước.
“Đặc biệt, cần sớm tăng năng lực tài chính cho VAMC. Theo Nghị quyết 42, năm 2018 vốn điều lệ của VAMC là 5.000 tỷ đồng; đến năm 2020 vốn điều lệ nâng lên là 10.000 tỷ đồng”, TS. Lực nói.
Liên quan đến cải cách khung pháp lý, Luật sư Andrew Godwin, chuyên gia của World Bank cho rằng, cải cách khung pháp lý có thể đạt hiệu quả cao nhất khi tất cả các vấn đề pháp lý và cấu trúc có liên quan để được xem xét một cách toàn diện. Đầu vào về chính sách và kỹ thuật được tiếp nhận. Ngoài ra, xem xét đến cả thiết kế của khung pháp lý, không chỉ xem xét mình nội dung của luật. Bên cạnh đó, xây dựng kế hoạch khả thi để thực hiện quá trình cải cách và thực hiện cải cách.
Từ phía Ngân hàng Nhà nước, Phó Thống đốc Kim Anh nhấn mạnh: “Ngân hàng Nhà nước và ngành ngân hàng sẽ tiếp tục dành sự quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi để các đơn vị hoạt động hiệu quả, thực hiện được đầy đủ chức năng nhiệm vụ, sứ mệnh được giao, từng bước tiến tới xây dựng thị trường mua bán nợ tập trung trong tương lai”.
