Tiền nóng bỏng tay
Một lý do khiến thị trường giảm mạnh ngoài dự kiến thời gian qua là các “kho” ép bán thu tiền về do lo ngại rủi ro.
Kho là các tài khoản/đầu mối cho nhà đầu tư vay ký quỹ (margin) tỷ lệ lớn đến 2:8, hay 3:7, với cổ phiếu do bên vay và cho vay thỏa thuận. Nguồn tiền kho chủ yếu đến từ các nhà đầu tư cá nhân, nhưng đạt giá trị từ 1.000 tỷ đồng trở lên và có không ít kho trên thị trường.
Trong giai đoạn thị trường tăng trưởng và nguồn vốn margin chính thức thiếu hụt, kho đã đáp ứng nhu cầu thị trường góp phần tạo nên sự sôi động giúp nhà đầu tư tận dụng tốt cơ hội, “đánh nhanh rút gọn” đạt tỷ suất sinh lợi khủng. Nhưng với tỷ lệ vay cao 2-8 thì chỉ cần cổ phiếu giảm 15% là kho bán giải chấp và nhà đầu tư bị “cháy” tài khoản (tức mất hết vốn) khi thị trường giảm nhanh như vừa qua.
Ghi nhận của phóng viên Báo Đầu tư Chứng khoán, 2 tuần qua, động thái kích hoạt bán từ các kho khá mạnh, có hiện tượng bán chéo khi cổ phiếu vay ký quỹ giảm nhanh, mất thanh khoản, dẫn đến bán cổ phiếu khác của nhà đầu tư. Việc một hay nhiều kho quyết định bán thu nguồn về là yếu tố tạo ra hiệu ứng domino trên thị trường.
Với tình hình thị trường như hiện nay, rất khó để nhà đầu tư mạo hiểm quay trở lại dùng kho. Cũng có ý kiến lo ngại, nguồn kho là nguồn tiền mang tính đầu cơ có thể vơi đi khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp bị siết lại. Hoạt động của các kho tới đây cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu cơ quan quản lý có các biện pháp để hạn chế.
“Một phần tiền từ kho được tận dụng để làm nguồn cho các hoạt động tạo lập thị trường. Bởi vậy, khi có động thái mạnh mẽ của cơ quan quản lý trong việc kiểm soát giao dịch, minh bạch thị trường, hoạt động tạo lập sẽ co lại, để nghe ngóng”, giám đốc môi giới một công ty chứng khoán có thị phần môi giới thuộc Top 10 nhận xét.
Nhưng dù gì, khi thị trường có nhu cầu thì kho vẫn hoạt động. Dòng tiền nóng nhất của thị trường có thể vơi đi. Khó đo đếm nguồn tiền này, nhưng tỷ trọng nhỏ hơn nhiều nguồn margin chính thức.
Mặt khác, một số công ty chứng khoán đã tăng vốn điều lệ và hàng loạt công ty tiếp tục tăng vốn trong năm nay sẽ giúp có thêm nguồn vốn mới cho margin chính thức.
Tuy nhiên, trước mắt, theo ông Trịnh Duy Viết, Trưởng phòng Đầu tư cổ phiếu, Quỹ HD Capital, dòng tiền lớn từ bên thứ ba như ngân hàng và các tổ chức trong nước đang bị thu hẹp để cân đối nguồn tiền cho trạng thái chứng khoán nợ hay giới hạn room tín dụng, do đó, nhất thời dòng tiền qua chứng khoán vẫn sẽ bị hạn chế.
Thị trường có thể tìm tới trạng thái cân bằng mới, nhưng chắc chắn thanh khoản sẽ thấp đi đáng kể trong 1 - 2 tuần đầu tháng 5/2022, trước khi tăng bền vững trở lại.
Lãi suất tăng hút tiền về?
Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, tiền gửi dân cư tăng, đặc biệt trong 2 tháng đầu năm là thời điểm phải chi tiêu nhiều nhất, tiền gửi dân cư tăng khá mạnh. Mức tăng tiền gửi 2 tháng đầu năm 2022 lớn hơn cả mức tăng trong cả năm 2021. Việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất tới đây cũng khiến thị trường lo ngại sẽ tạo áp lực lên lãi suất ở thị trường Việt Nam để ổn định tỷ giá, hoặc lãi suất cũng phải tăng do sức ép lạm phát.
Trên góc độ đầu tư, TS. Lê Đạt Chí chia sẻ, nên chờ lạm phát “nguội” lại, còn với tình hình hiện nay, dòng tiền mới sẽ ít vào lại thị trường.
Phó chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Chứng khoán SmartInvest Trần Minh Tuấn nhận định, lãi suất tăng trong đầu quý I/2022 là do quan hệ cung cầu tín dụng, không phải do điều hành của Ngân hàng Nhà nước. Khi nền kinh tế mở cửa ổn định trở lại, hoạt động sản xuất - kinh doanh được khôi phục kéo theo nhu cầu vốn cao hơn làm căng thẳng thanh khoản hệ thống ngân hàng trong thời gian này.
Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, tăng trưởng tín dụng quý I/2022 đạt 5,04%, mức tăng mạnh nhất 10 năm trở lại đây. Lãi suất qua đêm luôn duy trì ở mức trên 2%/năm, trong khi giai đoạn trước đó chỉ ở mức 1%/năm. Tuy nhiên, trong tuần từ ngày 21/4/2022, lãi suất liên ngân hàng qua đêm giảm mạnh còn 1,62%/năm, thấp hơn nhiều mức Ngân hàng Nhà nước hỗ trợ vốn 2,5%/năm với kỳ hạn 14 ngày.
Điều này cho thấy, thanh khoản hệ thống ngân hàng đã ổn định sau quý tăng nóng về nhu cầu vốn. Vì vậy, việc lo ngại lãi suất tăng trong nước sẽ giảm đáng kể.
Hơn nữa, theo ông Tuấn, nhìn ra bên ngoài, Trung Quốc cũng đang thực hiện kích thích kinh tế bằng việc nới lỏng chính sách tiền tệ. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PboC) ngày 20/1/2022 đã quyết định cắt giảm lãi suất cho vay chuẩn (LPR) kỳ hạn 1 năm từ 3,8% xuống 3,7%. LPR kỳ hạn 5 năm giảm từ 4,65% xuống 4,60%. Trước đó, ngày 17/1/2022, PBoC cắt giảm lãi suất cho vay trung hạn 1 năm từ 2,95% xuống 2,85%; lãi suất repo ngược kỳ hạn 7 ngày giảm từ 2,2% về 2,1%.
Việc tăng giảm lãi suất phụ thuộc tình hình vĩ mô ở từng quốc gia và khu vực, chứ không phải là làn sóng tăng lãi suất toàn cầu.
Riêng dòng tiền vào thị trường chứng khoán, ông Tuấn phân tích, rõ ràng thanh khoản trong tháng 4/2022 đã sụt giảm và đặc biệt những phiên giao dịch cuối tháng xuống sâu dưới mức 20.000 tỷ đồng, phiên ngày 28/4 chỉ đạt hơn 13.000 tỷ đồng.
Mức thanh khoản giảm là tín hiệu tốt về mặt kỹ thuật khi tháng 4 chứng kiến mức giảm giá rất mạnh của các chỉ số chứng khoán Việt Nam, gần 200 điểm đối với VN-Index.
 |
Nhìn trên yếu tố cơ bản, giá của nhiều cổ phiếu đang rẻ. |
Trong khi đó, theo thống kê, tiền trên tài khoản nhà đầu tư chứng khoán ở các công ty chứng khoán cuối quý I/2022 đạt gần 100.000 tỷ đồng và hơn 670.000 tài khoản mở mới trong tháng 3 tiếp tục là kỷ lục.
“Như vậy, thanh khoản sụt giảm có thể thấy do yếu tố kỹ thuật nhiều hơn là do dòng tiền bị rút ra khỏi thị trường chứng khoán”, ông Tuấn nhận định.
Ghi nhận ở một số công ty chứng khoán, rút tiền khỏi tài khoản chứng khoán không phải xu hướng.
Ông Quản Trọng Thành, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán Maybank Investment Bank cho biết, các khách hàng cá nhân tại Maybank không có hiện tượng rút tiền ra khỏi tài khoản, nhưng tỷ trọng tiền mặt trong tài khoản tăng lên. Quan sát chung, ông Thành cho rằng, dòng tiền đang “rất sợ hãi, tiền bán nằm im trong tài khoản để chờ đợi, nhưng chờ đợi trong trạng thái chưa biết lúc nào thì mua lại được”.
Nỗi sợ vẫn là rào cản
Bất kỳ nhà đầu tư nào tham gia thị trường lúc này đều có thể kể tên nỗi sợ đang lan tỏa sâu rộng là các kiểu tin đồn, lệnh gọi (bổ sung ký quỹ), siết tín dụng bất động sản, tăng lãi suất. Thêm vào đó còn có nỗi sợ siết thị trường trái phiếu ảnh hưởng dòng tiền vào cũng như áp lực buộc dòng tiền ra bớt khỏi thị trường chứng khoán. Rồi xung đột địa chính trị phức tạp ảnh hưởng đến giá cả đầu vào, lạm phát trầm trọng hơn và Fed tăng lãi suất nhanh hơn. Tất cả các nỗi sợ này đều có cơ sở nhất định khiến không ít nhà đầu tư bán bằng mọi giá, trong khi bên cầm tiền sợ rủi ro nên chưa vội mua bắt đáy.
“Tâm lý thận trọng bao trùm. Nhà đầu tư nói chung đã chịu thiệt hại đáng kể khi thị trường sụt giảm. Và rõ ràng, những nhà đầu tư mới đã có được bài học mới. Tuy nhiên, khi thị trường đạt điểm cân bằng, việc tham gia của nhà đầu tư sẽ tích cực và nhộn nhịp hơn”, ông Tuấn nói.
Ông Trịnh Duy Viết, Trưởng phòng Đầu tư cổ phiếu Quỹ HD Capital cho biết, các phiên vừa qua chỉ số bắt đầu hồi phục cho thấy áp lực giải chấp đã suy giảm, nhiều tài khoản đã đưa về trạng thái tương đối cân bằng, nguồn tiền cho vay ở các công ty chứng khoán dồi dào hơn, không ít nhà đầu tư chờ cơ hội giải ngân.
Tuần trước, khi thị trường còn đang lo lắng áp lực bán giải chấp thì một thông báo của Mirae Asset cho thấy, công ty này cho phép gia hạn khoản giải chấp ngày 26/4/2022 và các khoản vay đến hạn trong thời hạn 2 tuần.
Rõ ràng, những quyết định như này hữu ích cho nhà đầu tư, bởi việc bán bằng mọi giá chỉ làm mọi việc trầm trọng hơn và thị trường không thể giảm “bất chấp” kéo dài.
Ghi nhận từ nhiều tổ chức cá nhân có chuyên môn nghiệp vụ đầu tư đều chung nhận định, định giá thị trường đang ở mức hấp dẫn.
Nhiều nhà đầu tư đang chờ đợi thời điểm Fed tăng lãi suất để xem phản ứng của thị trường Mỹ ảnh hưởng đến thị trường Việt Nam ra sao. Bà Vũ Thị Thu Thủy, Giám đốc Tư vấn và nhận định thị trường, Khối khách hàng cá nhân Công ty Chứng khoán TP.HCM cho biết, có lo ngại khi mà Fed tăng lãi suất thì trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ hút tiền về. Thị trường chứng khoán toàn cầu cũng đang phản ánh các tác động của việc Fed tăng lãi suất và giảm bảng cân đối kế toán từ tháng 5/2022 nhằm đối phó với rủi ro lạm phát tăng cao kéo dài.
Nhưng trên thực tế 12 giai đoạn Fed tăng lãi suất trong quá khứ thì chỉ có 1 lần thị trường cổ phiếu giảm giá, còn lại 11 lần đều tăng điểm, có giai đoạn tăng đến 20%/năm. Trong những giai đoạn như vậy, các ngành phòng thủ, kháng lạm phát, các nhóm cổ phiếu trả cổ tức tiền mặt cao thì mức tăng lớn nhất như nhóm cổ phiếu công nghệ, năng lượng, bất động sản, điện nước, phân phối gas, dược phẩm, bảo hiểm.
“Hiện chưa có dòng tiền đủ mạnh để dẫn dắt thị trường. Tuy nhiên, có thể tin tưởng rằng, vùng đáy đang ở quanh đây”, ông Thành nói và cho rằng, có 3 vấn đề cần xác định liên quan đến dòng tiền hiện nay.
Một là, các “kho” còn phải giải chấp bao nhiêu? Không có con số chính thức, nhưng ước tính, các kho lớn có tổng giá trị khoảng 20.000 tỷ đồng, tới nay chắc có thể đã xử lý cơ bản xong, tức có cơ sở để tin tưởng thị trường tạo đáy quanh đây. Nhưng để thị trường bật tăng thì cần xem xét thêm các yếu tố khác.
Hai là, khi nào dòng tiền lớn đẩy mạnh giải ngân? Định giá cổ phiếu đang hấp dẫn, nhưng họ có thể chờ đợi thêm các thông tin sẽ tác động đến thị trường để ra quyết định như lạm phát, động thái của cơ quan quản lý tiền tệ ở cả Mỹ và Việt Nam.
Ba là, biến động trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp khi nào ngừng và trở lại hoạt động bình thường?
“Yếu tố thứ hai và thứ ba mà ổn thì tôi tin thị trường chứng khoán sẽ bật lại”, ông Thành nói và nhận định, dòng tiền nước ngoài và dòng tiền lớn trong nước sẽ dẫn dắt thị trường.
Ông Hubert Kim, Tổng giám đốc Asam Việt Nam, công ty quản lý quỹ chuyên quản lý vốn cho các nhà đầu tư Hàn Quốc
 |
Chúng tôi cho rằng, thị trường vốn Việt Nam nên được chú trọng phát triển với đà tăng trưởng tích cực của các doanh nghiệp có triển vọng. Từ thương vụ đầu tiên 200 tỷ đồng rót vào Công ty cổ phần Đầu tư và Thương mại TNG (mã chứng khoán TNG) năm 2018, đến nay chúng tôi đã tăng quy mô vốn rót vào thị trường Việt Nam lên 800 tỷ đồng. Các nhà đầu tư Hàn Quốc rất chuộng đầu tư vào thị trường Việt Nam.
Ngoài Việt Nam, chúng tôi chỉ lựa chọn thị trường Mỹ. Điều đó cho thấy, không phải thị trường vốn nào cũng có khả năng giữ được sức hấp dẫn với các nhà đầu tư Hàn Quốc.
Thực tế, một số nhà đầu tư Hàn Quốc trong thời gian qua có động thái rút vốn tại Việt Nam, lý do không phải chênh lệch tỷ giá giữa 2 đồng tiền với USD, mà chủ yếu do thành tích của Quỹ không tốt, khiến nhà đầu tư bỏ vốn không thấy thuyết phục.
Với riêng TNG, sau thương vụ mua 200 tỷ đồng trái phiếu chuyển đổi trước đây rất thành công với Asam, chúng tôi tiếp tục mua trái phiếu của TNG. Trái phiếu không có tài sản đảm bảo, nhưng chúng tôi tin tưởng vào năng lực của doanh nghiệp Việt Nam, tin tưởng vào tiềm năng phát triển của doanh nghiệp và hoàn toàn yên tâm với đồng vốn bỏ ra.
Chúng tôi tin rằng, hoạt động tích cực của các doanh nghiệp cũng như thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển sẽ là điểm cộng thu hút vốn đầu tư và các nguồn lực xã hội.
Ông Phan Dũng Khánh, Giám đốc Tư vấn Đầu tư, Công ty Chứng khoán Maybank Kim Eng
 |
Xét trong tháng 4/2022, thị trường giảm điểm vì 4 nguyên nhân chính: chứng khoán Mỹ giảm gần 1.000 điểm; áp lực thắt chặt tiền tệ từ các ngân hàng trung ương; dòng tiền chảy vào kênh đầu tư an toàn như ngân hàng; áp lực call margin rất rõ.
Sang tháng 5, thị trường có thể giảm và đi ngang trong vùng 1.300 - 1.400 điểm. Thách thức vẫn còn khi dòng tiền suy giảm, thanh khoản thấp nhất trong 6 tháng, Fed nhiều khả năng sẽ tăng mạnh lãi suất, gây áp lực lên thị trường tài chính và các kênh mạo hiểm, trong đó có chứng khoán.
Tuy nhiên, nhìn một cách tích cực hơn, nhà đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư tổ chức trong nước có xu hướng mua ròng trở lại, sau nhiều tháng trước đó bán ròng. Đây cũng là thời điểm cho nhà đầu tư mua cổ phiếu với giá rẻ, vì nhìn chung, mức giá nhiều mã hiện thấp hơn so với đầu năm.
Những ngành được hưởng lợi từ lạm phát giai đoạn này mà nhà đầu tư có thể tham khảo là năng lượng, nguyên vật liệu, hàng hóa thiết yếu, hàng tiêu dùng, công nghệ. Lưu ý, nếu thị trường có diễn biến xấu thì những ngành này mang tính phòng thủ nhiều hơn là có thể kiếm lời.
Hoạt động lướt sóng cần được cân nhắc thận trọng, chủ yếu dành cho những nhà đầu tư giàu kinh nghiệm với khả năng chịu đựng rủi ro cao.
