Tái cấu trúc mới chuyển biến về lượng
Tái cấu trúc thị trường chứng khoán (TTCK) là một trong 4 chuyên đề được các chuyên gia tập trung thảo luận, phân tích đa chiều trong khuôn khổ Diễn đàn Tài chính Việt Nam 2018.
Diễn đàn do Bộ Tài chính tổ chức cuối tuần qua, với sự tham gia của 300 đại biểu đến từ Ban Kinh tế Trung ương, Ngân hàng Nhà nước, Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu, các viện nghiên cứu, doanh nghiệp…
Ghi nhận quá trình tái cấu trúc TTCK đã đạt được một số kết quả tích cực, nhưng ý kiến từ các chuyên gia đã thẳng thẳn chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế.
Theo chuyên gia Trần Kim Anh, Ban Kinh tế Trung ương, thị trường vốn còn nhỏ, chậm phát triển với quy mô vốn hóa của thị trường cổ phiếu và trái phiếu, nhất là trái phiếu doanh nghiệp, đều thấp hơn so với hầu hết các nước trong khu vực và các nước cùng mức thu nhập.
Mức độ phát triển của thị trường vốn Việt Nam chưa cao khiến doanh nghiệp khó chủ động trong tiếp cận vốn từ các nhà đầu tư. Sự mất cân đối giữa thị trường trái phiếu chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp, trong đó thị trường trái phiếu doanh nghiệp chưa phát triển, là điểm bất lợi lớn nhất của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân…
Ở góc nhìn của cơ quan triển khai các hoạt động tái cấu trúc TTCK, ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) nhìn nhận, trên TTCK hiện nay tổ chức đầu tư còn ít, nhà đầu tư cá nhân vẫn chiếm đa số và tâm lý dễ bị tác động bởi tin đồn.
Cấu trúc thị trường chưa hoàn chỉnh do quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn nhỏ, chưa hỗ trợ tối đa, hiệu quả huy động vốn cho doanh nghiệp.
Chất lượng quản trị công ty còn thấp so với mặt bằng chung của các nước trong khu vực. Báo cáo tài chính ở nhiều doanh nghiệp chất lượng còn hạn chế. Việc nâng tỷ lệ sở hữu nước ngoài của công ty đại chúng gặp nhiều khó khăn, do vướng mắc từ pháp luật chuyên ngành và đầu tư…
“Thị trường vốn đang dần gia tăng mức đóng góp vào cung ứng vốn cho nền kinh tế, nhưng vẫn chưa thực sự là kênh huy động vốn trung và dài hạn hiệu quả.
Hiện giá trị vốn hóa TTCK đạt mức trên 80% GDP, nhưng nguồn vốn đi vào khu vực kinh tế thực thông qua phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) chưa lớn, mà chủ yếu tập trung phát sinh từ hoạt động cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước, cũng như việc đại chúng hóa các doanh nghiệp ở khu vực tư nhân…”, ông Nguyễn Thành Long, Chủ tịch HĐQT Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội nhìn nhận.
Cũng theo ông Long, tuy khả năng thu hút dòng vốn ngoại ngày càng tích cực, song TTCK Việt Nam ít nhận được vốn từ các quỹ đầu tư lớn trên toàn cầu do chưa đáp ứng các tiêu chí xếp hạng TTCK mới nổi của MSCI, mức độ đa dạng hóa sản phẩm chưa cao. So với các nước trong khu vực, quy mô khu vực tài chính Việt Nam vẫn ở mức độ khiêm tốn.
Độ sâu tài chính của khu vực tài chính Việt Nam-một số chỉ số đo lường khả năng cung ứng vốn của khu vực tài chính đối với nền kinh tế- chỉ ở mức 1,8 lần GDP, trong khi ở Singapore: 4 lần, Malaysia: 3,7 lần, Thái Lan và Trung Quốc: 3,3 lần…
Cần cải thiện chất lượng và rộng cửa đón vốn mới
Nhìn nhận những kết quả tái cấu trúc TTCK rõ nét, bền vững hơn sẽ có đóng góp quan trọng vào tái cấu trúc thị trường tài chính, cũng như nền kinh tế, các chuyên gia khuyến nghị nhiều giải pháp cần tập trung triển khai trong thời gian tới.
“Cần nâng cao chất lượng và đa dạng hóa các sản phẩm chứng khoán. Cùng với đó, cần tiếp tục cơ cấu lại hệ thống tổ chức kinh doanh chứng khoán, cần nâng cao chất lượng quản trị công ty, quản trị rủi ro tại các tổ chức phát hành.
Tập trung phát triển nhà đầu tư tổ chức theo hướng hoàn thiện chính sách để triển khai quỹ hưu trí tự nguyện.
Điều chỉnh quy định về tỷ lệ tham gia của nhà đầu tư nước ngoài tại các doanh nghiệp Việt Nam theo hướng mở rộng đối với các lĩnh vực không cần kiểm soát trên cơ sở cam kết WTO, khuyến khích các tổ chức tài chính quốc tế có uy tín tham gia…”, chuyên gia Trần Kim Anh đề xuất.
Cho rằng cần thúc đẩy tái cấu trúc TTCK theo hướng tiếp tục mở rộng và phát triển thị trường vốn theo chiều sâu, ông Nguyễn Thành Long nêu quan điểm, điều quan trọng là cần xác định lại vị thế của TTCK trong khu vực tài chính, trong đó xác lập quy mô mục tiêu, độ sâu và độ rộng của thị trường để từ đó có các giải pháp thực hiện, đặc biệt là giải pháp hoàn thiện khung pháp lý.
Dự thảo Luật Chứng khoán đang soạn cần hướng tới các mục tiêu dài hạn là tự do hóa hoạt động thị trường theo hướng loại bỏ các rào cản và cho phép các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận thị trường hơn.
Giải pháp cho mục tiêu này là áp dụng cơ chế đăng ký phát hành dựa trên chế độ công bố thông tin đầy đủ theo thông lệ quốc tế.
Bản chất của cơ chế này là bỏ bớt các điều kiện định lượng và các thủ tục hành chính mà các doanh nghiệp phải đáp ứng thì mới được phát phát hành cổ phiếu, huy động vốn trên TTCK.
Chẳng hạn, bãi bỏ các quy định về thời gian hoạt động doanh nghiệp, quy định về mức độ lợi nhuận của doanh nghiệp...
“Cần mở rộng thị trường dưới hình thức áp dụng cơ chế đại chúng hóa, phát hành ra công chúng gắn với niêm yết, đăng ký giao dịch (IPO).
Đây là thông lệ tốt quốc tế mà hiện nay chúng ta cũng vẫn chưa làm được đối với các doanh nghiệp tư nhân khi thực hiện chào bán cổ phiếu ra công chúng theo pháp luật chứng khoán. Tập trung phát triển cơ sở nhà đầu tư có tổ chức, tiếp tục thu hút vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài…”, ông Long đề xuất.
Cần phát triển thị trường vốn hiệu quả hơn
Thị trường vốn từng bước được cơ cấu lại theo hướng đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng tổ chức kinh doanh chứng khoán, phát triển nhà đầu tư có tổ chức, qua đó tăng cường huy động vốn, tạo nguồn vốn đầu tư trở lại nền kinh tế. Bên cạnh những kết quả đạt được, thị trường tài chính phát triển chưa tương xứng tiềm năng, thiếu tính đồng bộ.
Đỗ Hoàng Anh Tuấn - Thứ trưởng Bộ Tài chính
Trước những khó khăn và thách thức như vậy, yêu cầu tái cấu trúc tài chính quốc gia nhằm hướng đến phát triển nhanh, toàn diện và bền vững lại càng trở nên cấp thiết.
Muốn vậy cần tập trung xây dựng thể chế để làm sao cho giải quyết được thách thức lớn nhất của nền kinh tế dưới góc nhìn của cơ quan tài chính là doanh nghiệp phải đối mặt với chi phí vốn cao. 8 tháng qua, trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm lãi suất khoảng 4,12%, nhưng lãi suất cho vay đầu tư trung và dài hạn của các ngân hàng là 9,6%.
Trong khi đó, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam hiện tại chủ yếu dựa vào nguồn vốn tín dụng. Để giải quyết vấn đề này cần phát triển thị trường vốn hiệu quả hơn với hệ thống giải pháp đồng bộ.
Việc thành lập Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam cần sớm được thực hiện
Luật Chứng khoán cần được sửa đổi theo hướng giải quyết các vướng mắc hiện hành với Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, nâng cao thẩm quyền của cơ quan quản lý trong quản lý, giám sát và xử lý vi phạm trên thị trường, nâng cao chất lượng quản trị công ty, công bố thông tin;
Ông Phạm Hồng Sơn - Phó Chủ tịch UBCK
Tạo cơ chế để xử lý công ty chứng khoán hoạt động kém hiệu quả và thúc đẩy tổ chức kinh doanh chứng khoán phát triển, bổ sung cơ chế bảo vệ nhà đầu tư, đa dạng hóa và nâng cao chất lượng hàng hóa (nâng điều kiện chào bán chứng khoán ra công chúng, quản lý và ngăn chặn việc lách luật thông qua chào bán riêng lẻ).
Bổ sung thẩm quyền cho UBCK trong yêu cầu các cơ quan, đơn vị như: tín dụng, dịch vụ viễn thông…, cá nhân cung cấp thông tin, tài liệu phục vụ công tác thanh tra, giám sát TTCK.
Để đa dạng và nâng cao chất lượng hàng hóa, cần đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn các doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết và đăng ký giao dịch. Nghiên cứu ban hành quy định hướng dẫn nghiệp vụ chào bán, phát hành theo phương pháp dựng sổ.
Phát triển cơ sở nhà đầu tư, thu hút vốn đầu tư nước ngoài thông qua tiếp tục triển khai thực hiện các nhóm giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho nhà đầu tư nước ngoài như việc mở tài khoản tiền giao dịch chứng khoán, tham gia các sản phẩm phái sinh tiền tệ…
Tăng cường tính minh bạch thông qua sửa Luật Chứng khoán với việc bổ sung đối tượng có trách nhiệm công bố thông tin, bổ sung nghĩa vụ công bố thông tin bất thường của công ty đại chúng.
Trên cơ sở phân loại công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ theo chất lượng tài chính và khả năng cung cấp dịch vụ, UBCK sẽ trình Bộ Tài chính xem xét ban hành hoặc trình Chính phủ ban hành cơ chế pháp lý để tái cấu trúc các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ hoạt động yếu kém, đồng thời cấp phép thêm cho một số công ty tốt, đủ điều kiện tham gia thị trường…
Việc thành lập Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam cần sớm được thực hiện trên cơ sở hợp nhất 2 Sở và phát triển, phân định các khu vực thị trường.
Nghiên cứu áp dụng mô hình thanh toán đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho cả giao dịch trên thị trường cơ sở như các nước trên thế giới, giúp thiết lập cơ chế phòng ngừa rủi ro đầy đủ, đồng bộ.
