Báo động đỏ
Đến thời điểm này, tín hiệu báo động đỏ thực sự đã được phát ra đối với đại diện chủ đầu tư và 4 liên danh nhà thầu thi công Dự án Cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết, một trong 8 dự án thành phần sử dụng vốn đầu tư công thuộc Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020.
Dự án Cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết được khởi công tháng 9/2020, theo kế hoạch phải hoàn thành vào ngày 30/12/2022, nhưng đến giữa tháng 3/2022, khối lượng thi công mới đạt 28,96% giá trị hợp đồng, chậm khoảng 5% so với tiến độ chung toàn Dự án và chậm 9,97% kế hoạch được Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) đề ra cho dự án thành phần này.
Nguyên nhân chậm tiến độ được cho là do khách quan như ảnh hưởng của Covid-19, thời tiết…, đặc biệt là tình trạng khan hiếm vật liệu đất đắp trong thời gian dài. Tuy nhiên, sự yếu kém về năng lực và tính chuyên nghiệp của cả đại diện chủ đầu tư và phần lớn nhà thầu xây lắp tại Dự án cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết vào lúc này mới là nguyên nhân chính và lo lắng lớn nhất của Bộ GTVT.
Dự án Xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 gồm 11 dự án thành phần với tổng chiều dài là 652,86 km, trong đó có 1 dự án thành phần đã hoàn thành, 10 dự án thành phần đang triển khai thi công; lũy kế khối lượng xây lắp hoàn thành đến nay khoảng 18.039,03 tỷ đồng/56.709 tỷ đồng, tương đương 31,8% giá trị hợp đồng, chậm khoảng 1,54% giá trị hợp đồng so với kế hoạch.
Trong Thông báo số 117/TB-BGTVT ngày 30/3/2022 tại cuộc họp kiểm điểm tiến độ triển khai thực hiện Dự án Cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết, ông Nguyễn Ngọc Đông, Thứ trưởng Bộ GTVT đã đưa ra những đánh giá gay gắt đối với Ban Quản lý dự án 7 - đại diện chủ đầu tư và các nhà thầu.
Cụ thể, Ban Quản lý dự án 7 và các đơn vị thi công chưa nghiêm túc triển khai thực hiện, dẫn đến tình trạng chậm tiến độ kéo dài và có nguy cơ ngày càng chậm, không có chuyển biến tích cực. Các nhà thầu chưa tập trung cao trong công tác tổ chức điều hành, huy động nguồn lực, triển khai trên công trường, chưa xây dựng cụ thể kế hoạch, giải pháp thực hiện đẩy nhanh tiến độ để bù lại tiến độ đã bị chậm trễ và có nguy cơ không hoàn thành Dự án đúng tiến độ.
Các đơn vị thi công tuy đều là các nhà thầu có “máu mặt”, như Cienco8, Cường Thịnh Thi, Nhạc Sơn, Phúc Lộc…, nhưng chưa huy động đầy đủ nguồn lực theo yêu cầu tiến độ, đặc biệt về nguồn lực tài chính, dẫn đến chậm trễ trong việc thi công cũng như tập kết, cung ứng vật tư, vật liệu, nhiên liệu để thi công.
Đặc biệt, đã xuất hiện tình trạng thiếu hụt tài chính ở một số nhà thầu, mũi thi công, dẫn đến chậm cung cấp vật tư, vật liệu, nợ lương công nhân.
Một lãnh đạo Ban Quản lý dự án 7 cho biết, hiện đại diện chủ đầu tư đã điều chuyển khối lượng thi công của các nhà thầu phụ/thành viên trong liên danh tại gói thầu XL01, XL03 và XL04, nhưng điều này là chưa đủ để giải tỏa sức ép tiến độ ngày một lớn tại Dự án.
Đường găng tiến độ
Do khối lượng, sản lượng thực hiện còn lại là rất lớn (70%), thời gian thực tế thi công chỉ còn khoảng 5 - 6 tháng (trừ thời gian ảnh hưởng của thời tiết mưa ở Bình Thuận), nên nếu không có giải pháp quyết liệt, Dự án Cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết khó có thể hoàn thành vào ngày 30/12/2022 như yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.
Trước đó, vào ngày 17/3/2022, Bộ GTVT đã họp kiểm điểm tình hình thực hiện Dự án và yêu cầu lãnh đạo cấp cao của các nhà thầu phải cam kết tổ chức lại công tác điều hành công trường, đẩy nhanh tiến độ thi công. Mục tiêu đề ra là đến hết ngày 15/4/2022, Dự án phải đạt tổng sản lượng 34,3%; đến 30/6/2022 phải đạt tổng sản lượng 50,8%; đến 30/9/2022 phải đạt sản lượng tối thiểu 75%.
Bộ GTVT đã đưa ra “tối hậu thư” cho các đơn vị thi công Dự án Cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết. Nếu đến ngày 15/4/2022 mà các nhà thầu vẫn chậm, Bộ GTVT sẽ cắt chuyển khối lượng, bổ sung thầu phụ, chấm dứt hợp đồng, đồng thời sẽ đánh giá năng lực thi công không đáp ứng yêu cầu và các nhà thầu này sẽ không đủ điều kiện tham gia các dự án cao tốc giai đoạn 2021 - 2025 cũng như dự án do Bộ GTVT làm chủ đầu tư.
Một số nhà thầu thi công Dự án đã được Bộ GTVT “điểm mặt” gồm: Tổng công ty Thăng Long - gói thầu XL01; Công ty cổ phần Hải Đăng, Công ty Viễn Đông (nhà thầu phụ của Công ty cổ phần Tập đoàn Cường Thịnh Thi) - gói thầu XL02; Cienco8 - gói thầu XL03; Vinaconex E&C - gói thầu XL04.
Nếu như Dự án cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết là dự án yếu nhất trong số 8 dự án thành phần sử dụng vốn đầu tư công, thì Dự án Cao tốc Diễn Châu - Bãi Vọt lại đáng quan ngại nhất trong số 3 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 triển khai theo hình thức đối tác công tư (PPP).
Tính đến ngày 25/3, các nhà thầu thi công Dự án Cao tốc Diễn Châu - Bãi Vọt mới đạt giá trị sản lượng 151,89 tỷ đồng, tương đương 1,81% giá trị hợp đồng và bằng 21,1% kế hoạch.
Trong báo cáo gửi Bộ GTVT vào đầu tháng 3/2022, Ban Quản lý dự án 6 cho biết, tại Dự án Cao tốc Diễn Châu - Bãi Vọt mới có 5/7 nhà thầu triển khai 25/66 mũi thi công. Hai nhà thầu do nhà đầu tư lựa chọn là Công ty Thái Yên, Công ty Đầu tư và Xây dựng VINA2 thậm chí còn chưa triển khai thi công. Các hạng mục là đường găng của Dự án như hầm Thần Vũ chỉ có vỏn vẹn 2 mũi thi công đường công vụ vào cửa hầm; cầu Hưng Đức chỉ có 1 mũi thi công cọc khoan nhồi. Một số mũi thi công đến nay vẫn dừng thi công (kể từ Tết Nguyên đán), như cầu vượt Quốc lộ 8A, nền đường đoạn Km458+ 300 - Km459+827.
Theo lãnh đạo Bộ GTVT, Dự án được thực hiện theo hình thức hợp đồng BOT, việc bị chậm tiến độ nghiêm trọng cho thấy sự yếu kém trong công tác quản lý, điều hành của doanh nghiệp dự án.
Để thúc tiến độ Dự án, lãnh đạo Bộ GTVT đã đưa ra yêu cầu: trong thời gian từ nay đến hết ngày 30/4/2022, nếu các nhà thầu thi công (đồng thời là nhà đầu tư dự án) chậm trễ trong việc triển khai dự án mà không có biện pháp khắc phục kịp thời, thì sẽ bị xem xét không cho phép tham gia các công trình của Bộ GTVT, đặc biệt là các dự án cao tốc trong giai đoạn tiếp theo.
Trước đó, để tăng cường quản lý thực hiện Dự án Xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020, đầu tháng 4/2022, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã ký công văn hỏa tốc gửi các ban quản lý dự án, đặc biệt là các đơn vị điều hành 4 dự án thành phần phải hoàn thành trong năm 2022 là Mai Sơn - Quốc lộ 45, Cam Lộ - La Sơn, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây. Bộ trưởng Bộ GTVT yêu cầu các ban quản lý dự án kiên quyết xử lý các nhà thầu vi phạm hợp đồng, không đáp ứng chất lượng, tiến độ; đồng thời đề xuất kịp thời các hình thức xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật có liên quan và hợp đồng xây lắp.
Đối với nhà thầu thực hiện gói thầu vi phạm hợp đồng, không có khả năng hoàn thành hợp đồng đúng tiến độ ký kết, các ban quản lý dự án xem xét báo cáo Bộ GTVT chấm dứt hợp đồng. Phần khối lượng chưa thực hiện đề xuất áp dụng hình thức chỉ định thầu hoặc các hình thức lựa chọn nhà thầu khác trên cơ sở đảm bảo chất lượng, tiến độ; thực hiện các thủ tục gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư để xem xét, đăng tải thông tin nhà thầu vi phạm trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia đối với các nhà thầu bị xử lý chấm dứt hợp đồng theo quy định.
“Các nhà thầu không hoàn thành hợp đồng (bị xử lý chấm dứt hợp đồng) sẽ được đánh giá không đáp ứng ở bước đánh giá sơ bộ trong quá trình tổ chức lựa chọn nhà thầu các gói thầu thuộc dự án do Bộ GTVT quản lý từ 3 năm đến 5 năm”, Tư lệnh ngành GTVT kiên quyết.
