Châu Âu đang vướng vào một cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng khi Nga sử dụng xuất khẩu năng lượng của mình để trả đũa các lệnh trừng phạt. Vì vậy, các quốc gia như Đức đang chuyển sang sử dụng than để đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng trước khi mùa Đông đến.
Dữ liệu của Rystad Energy cho thấy, sản lượng điện sử dụng than đã tăng hơn 20% ở Pháp, Đức, Ý, Hà Lan, Tây Ban Nha và Anh kể từ năm ngoái. Các nước châu Âu đã tăng tiêu thụ than trong năm nay.
Ole Hvalbye, nhà phân tích tại Ngân hàng SEB của Thụy Điển cho biết: “Than chắc chắn đang trở lại bên cạnh giá khí đốt tự nhiên tăng vọt và hạn hán. Bây giờ tất cả là để sống sót qua mùa Đông”.
Các nhà phân tích đã đưa ra các yếu tố dẫn tới khả năng thị trường than sẽ được quan tâm trở lại và liệu chúng có nghĩa là giá nhiên liệu hóa thạch tăng cao sẽ tiếp tục leo thang hay không.
Giá khí đốt tự nhiên tăng vọt
Quyết định của Moscow về gián đoạn dòng chảy đã khiến giá khí đốt tự nhiên của châu Âu tăng 300% trong năm nay và đạt mức cao kỷ lục vào tháng 8.
Điều đó đã thúc đẩy các công ty điện ở Áo, Hà Lan và Ý để mắt đến việc sử dụng than trở lại. Tập đoàn tiện ích khổng lồ Uniper của Đức đã hồi sinh một nhà máy chạy bằng nhiên liệu than băng phiến cho đến tháng 4/2023.
Nhà phân tích Fabian Rønningen của Rystad Energy cho biết: “Than là lựa chọn rẻ hơn để sản xuất điện trong hầu hết năm 2022 và cũng đã được thúc đẩy bởi tình hình cung cấp khí đốt thắt chặt ở châu Âu. Với mức giá hiện tại, than đá dự kiến sẽ là lựa chọn cạnh tranh hơn trong 2,5 năm tới”.
Giá than toàn cầu đã đạt mức cao nhất kể từ năm 2008 khi cuộc khủng hoảng năng lượng trở nên tồi tệ hơn vào tuần qua, và riêng giá than châu Âu đã tăng khoảng 150% kể từ đầu năm và việc châu Âu mất khối lượng khí đốt tự nhiên của Nga đang ảnh hưởng đến thị trường năng lượng toàn cầu.
“Các nhiên liệu hóa thạch khác như dầu và than đang chảy từ thị trường toàn cầu sang châu Âu do giá cả ở đó cao ngất ngưởng. Kết quả là, giá than của châu Âu và Úc hiện cao hơn khoảng 5 lần so với mức bình thường”, nhà phân tích Fabian Rønningen cho biết.
Mùa Đông đến gần
Áp lực đang đè nặng lên các chính phủ EU trong việc đảm bảo cung cấp năng lượng cho những tháng lạnh hơn khi các hộ gia đình và doanh nghiệp sử dụng nhiều điện hơn.
"Chúng tôi thấy một mùa Đông rất khó khăn ở phía trước. Quý IV/2022 và quý I/2023 sẽ khó khăn, và châu Âu có thể sẽ cần tất cả các giải pháp thay thế khác mà họ có thể nhúng tay vào để tiến vào cơn bão này", nhà phân tích Ole Hvalbye cho biết.
Trong khi đó, tình hình trở nên tồi tệ hơn khi lệnh cấm nhập khẩu than từ Nga của EU có hiệu lực vào tháng 8. Theo Commerzbank, EU nhập khẩu gần một nửa than từ Nga, phần lớn đến từ Đức và Hà Lan.
Theo đó, những quốc gia này sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc chuyển sang nhập khẩu từ các nước như Mỹ, Úc và Nam Phi.
Nhưng việc tìm kiếm người bán ở nơi khác để lấp đầy khoảng trống có thể rất khó khăn vì thị trường than toàn cầu hiện đang rất eo hẹp.
“Chúng tôi biết việc tăng cường sản xuất khá chậm chạp, đặc biệt là ở các nước như Úc hoặc Indonesia”, nhà phân tích Fabian Rønningen cho biết.
Khủng hoảng thủy điện
Những đợt nắng nóng khắc nghiệt vào mùa Hè ở châu Âu đã làm giảm mực nước trong các hồ chứa nước, điều này gây ra sự thiếu hụt thủy điện và làm tăng sức hấp dẫn của than đá.
Là nhà cung cấp điện hàng đầu cho châu Âu, Na Uy đang có kế hoạch cắt giảm lượng điện xuất khẩu để các hồ thủy điện của nước này tích nước. Trong khi đó, dữ liệu của Rystad cho thấy 7 quốc gia châu Âu đã cắt giảm tổng sản lượng thủy điện hơn 18% trong năm nay.
“Trong tương lai, với giá khí đốt tự nhiên tăng cao và sản lượng điện từ thủy điện thắt chặt, nhu cầu ngày càng tăng về than có thể sẽ được duy trì”, nhà phân tích Ole Hvalbye cho biết.
Tuy nhiên, hạn hán cũng khiến mực nước ở sông Rhine thấp tới mức khủng hoảng và ảnh hưởng đến một tuyến đường quan trọng để vận chuyển than qua châu Âu. Chính phủ Đức lo ngại nó có thể gây ra tình trạng thiếu than trong mùa đông này.
Đà tăng giá của than sẽ kéo dài trong bao lâu?
Ngân hàng SEB của Thụy Điển nhận thấy, nhiều khả năng giá than sẽ tiếp tục tăng vì áp lực từ nguồn cung của Nga sẽ khó chấm dứt sớm. Trong khi đó, nhà phân tích Fabian Rønningen cho rằng EU sẽ tăng tốc phát triển năng lượng tái tạo và điều đó sẽ dẫn đến việc giảm lượng than ở châu Âu chậm nhất là vào năm 2024.
“Trong ngắn hạn, chúng ta đang chứng kiến sự trở lại của than. Nhưng về lâu dài là không quá nhiều”, ông cho biết.
