Theo Bộ trưởng, cả nước hiện có 429 đập thủy điện với các quy mô khác nhau, dung tích trữ nước 56 tỷ m3, công suất khoảng 20.000 MW, chiếm 37% công suất điện hiện nay. Đây là nguồn năng lượng rất quan trọng, phục vụ nhu cầu năng lượng trong quá trình phát triển.
"Chúng ta đang phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng nhập khẩu, năng lượng sơ cấp đã gần hết, vì thế thủy điện là nguồn năng lượng rất quan trọng", ông nói.
Ngoài chức năng phát điện, các hồ chứa còn có tác dụng tích nước, tùy công suất có thể cắt giảm, điều tiết lũ. Vì thế, việc quản lý, khai thác nguồn năng lượng này như thế nào là nhiệm vụ quan trọng của đất nước.
Sau nghị quyết 62 của Quốc hội cuối năm 2013 và nghị quyết 11 của Chính phủ, công tác phát triển, vận hành thủy điện, an toàn hồ đập đã được đảm bảo. Từ năm 2016, Bộ Công thương phối hợp Bộ ngành, địa phương không bổ sung bất kỳ dự án thủy điện nào, dù lớn hay nhỏ, sử dụng đất rừng tự nhiên.
Tỷ lệ chiếm dụng đất từ các dự án được bổ sung quy hoạch cũng giảm, chỉ có 1,9 ha đất sản xuất nông nghiệp, đất rừng trồng, rừng nghèo cho 1 MW điện, thấp hơn mức chiếm dụng 10 ha đất cho 1 MW theo quy định.
Theo Bộ trưởng, không phủ nhận tác động tiêu cực của thủy điện đến môi trường, cũng như đời sống dân sinh, nhưng đây là vấn đề tổng thể, tùy thuộc vào cách thức khai thác của con người.
Giai đoạn trước, nhiều thủy điện chiếm dụng đất rừng tự nhiên, ảnh hưởng rừng đầu nguồn, chức năng của rừng. Vì vậy, từ lâu, thủy điện đã được quan tâm đặc biệt. Giai đoạn 2016, Bộ Công thương cùng các Bộ ngành đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án thủy điện, 8 dự án thủy điện bậc thang, đồng thời loại bỏ 213 điểm tiềm năng phát triển thủy điện khỏi quy hoạch phát triển.
Bộ trưởng Tuấn Anh cho biết đã tham gia cùng đoàn công tác hai lần tại Quảng Bình, Quảng Trị, hay đợt công tác mới tại Quảng Nam, Quảng Ngãi. Trước mắt, phải khẳng định, sạt lở đất gắn chặt với yếu tố thời tiết dị thường. Lượng mưa ở các tỉnh này là con số rất lớn, thời gian lưu bão của cơn bão Molave cũng tới 6 tiếng, tác động nhiều đến địa chất, thổ nhưỡng, gây ra sụt lở nghiêm trọng.
"Không phủ nhận việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vật là những vấn đề do tác động của con người, từ các dự án như thủy điện. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu và những yếu tố cực đoan của thời tiết, chúng tôi cho rằng phải xác định việc đối phó với thiên tai bão lũ là câu chuyện mới", Bộ trưởng nhận xét.
Tranh luận với Bộ trưởng Bộ Công thương, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre) cho rằng, cơ sở hạ tầng thủy điện có vai trò quan trọng và có tính 2 mặt nhưng “không có thước đo nào cho thấy mặt tốt là ưu việt".
“Thực tế cho thấy nhìn thấy những thiệt hại vô cùng to lớn, xót xa và không thể tính toán được. Bộ trưởng nói không phá rừng tự nhiên; các cấp trung ương, địa phương đều chỉ đạo, nhưng nhiều đơn vị không thực hiện. Chỗ này cũng chưa làm rõ. Chúng ta đã bỏ nhiều dự án nhưng đây là những dự án nhìn thấy rõ nguy cơ. Tất cả dự án thủy điện đều tiềm ẩn nguy cơ”, ông Nhưỡng nói.
“Tôi đã đi giám sát ở Quảng Nam, rừng còn giữ được nhiều, nếu không giữ thì còn lở nữa. Chính phủ, Quốc hội đều thống nhất quan điểm là không đánh đổi môi trường lấy sự phát triển. Chúng ta từng có kế hoạch đóng cửa rừng, chúng ta phải kiểm điểm lại phương châm này để đánh giá đúng. Làm thế nào để đất nước không đau đớn, xót xa, thiệt thòi”, đại biểu nhấn mạnh.
