Lời Tòa soạn: Tự ý điều chỉnh quy hoạch cấp đất cho dự án điện gió, đưa ra tiêu chí đấu giá quá cao để hạn chế nhà đầu tư nhằm giúp “đại gia thân hữu”, tự ý chia cắt mỏ khoáng sản lớn thành các mỏ nhỏ để lách luật, chỉ định bán tài sản trên đất công... là những sai phạm lớn tại tỉnh Gia Lai. Không ít vụ việc, Thanh tra Chính phủ phải chuyển hồ sơ sang Bộ Công an.
Bài 1: Xin làm dự án điện gió ngàn tỷ, rồi... bán
Những vi phạm tại 5 dự án điện gió ở Gia Lai lớn tới mức, Thanh tra Chính phủ phải chuyển hồ sơ sang Bộ Công an. Cùng lúc, trong danh sách 32 dự án điện sạch mà Bộ Công an yêu cầu EVN cung cấp nhằm phục vụ điều tra vụ án xảy ra tại Bộ Công thương và các tỉnh, thành phố, thì cũng có hàng loạt dự án tại Gia Lai.
Điện gió Hưng Hải Gia Lai không xin ý kiến Thủ tướng
Dự án Nhà máy Điện gió Hưng Hải Gia Lai là một trong số 32 dự án điện sạch mà Bộ Công an vừa yêu cầu Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cung cấp nhằm phục vụ điều tra vụ án “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Bộ Công thương và các tỉnh, thành phố. Vụ án này thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.
Đây cũng là dự án bị Thanh tra Chính phủ phát hiện sai phạm tại kết luận thanh tra mới ban hành “Về việc thanh tra trách nhiệm của UBND tỉnh trong quản lý, sử dụng đất đai, đất có nguồn gốc từ các nông, lâm trường; hoạt động khai thác cát, đất, đá, sỏi và quản lý đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh Gia Lai”.
Dự án Nhà máy Điện gió Hưng Hải Gia Lai do Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển phong điện Gia Lai (viết tắt Phong Điện Gia Lai) làm chủ đầu tư. Theo quyết định số 181/QĐ-UBND ngày 26/3/2021 của UBND tỉnh Gia Lai (phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án), thì thời điểm này, ông Vũ Quang Bảo là Chủ tịch HĐQT, kiêm người đại diện pháp luật Phong Điện Gia Lai. Ông Bảo còn là Chủ tịch BB Group - tập đoàn đầu tư lĩnh vực năng lượng, bất động sản, công nghiệp khí, khai khoáng. Tới tháng 6/2024, ông Vũ Quang Nam trở thành người đại diện theo pháp luật của Phong điện Gia Lai.
Theo hồ sơ, năm 2020, UBND tỉnh Gia Lai có Quyết định số 464/QĐ-UBND, ngày 8/9/2020, phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án Nhà máy Điện gió Hưng Hải Gia Lai trên diện tích 47 ha tại các xã Chư Krey, An Trung, Yang Trung (huyện Kông Chro), với 25 trụ điện gió, công suất 100 MW, nguồn vốn đầu tư hơn 3.700 tỷ đồng, trong đó 800 tỷ đồng vốn nhà đầu tư, 2.906 tỷ đồng vốn vay. Dự án hoạt động trong vòng 50 năm, kể từ ngày quyết định đầu tư được phê duyệt.
Dự án khởi công tháng 1/2021 và được công nhận vận hành thương mại một phần công suất trước ngày 1/11/2021 để được hưởng giá bán điện hấp dẫn theo Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg.
Thanh tra Chính phủ vào cuộc và phát hiện, Dự án không nằm ở các xã Yang Bắc, An Thành, Hà Tam (huyện Đak Pơ) theo Văn bản 795/TTg-CN ngày 25/6/2020, Văn bản 911/TTg-CN ngày 15/7/2020 của Thủ tướng Chính phủ.
Ngoài ra, có hơn 26 ha đất không có xác nhận thuê đất, nhưng chủ đầu tư vẫn triển khai xây dựng, vi phạm Luật Đất đai 2013.
Mặt khác, các sở, ngành liên quan không tổ chức thẩm định năng lực tài chính, lại tham mưu UBND tỉnh Gia Lai ban hành Quyết định 464/QĐ-UBND ngày 8/9/2020 cấp chủ trương cho chủ đầu tư không đảm bảo năng lực tài chính (không có tài liệu chứng minh vốn góp chủ sở hữu tương đương 20% tổng mức đầu tư dự án).
Điện gió Chơ Long, Yang Trung làm trái chỉ đạo của Thủ tướng
Hai dự án này không nằm trong danh sách 32 dự án EVN phải cung cấp liên quan vụ án tại Bộ Công thương, nhưng lại trong số 5 dự án điện sạch, nhưng “không sạch” ở Gia Lai được Thanh tra Chính phủ gửi hồ sơ tới Bộ Công an.
Dự án Nhà máy Điện gió Chơ Long do Công ty Chơ Long thực hiện tại huyện Krông Chro, tổng mức đầu tư 6.246 tỷ đồng, công suất 155 MW, quy mô 67,33 ha (Nhà máy 1). Nhà máy được quảng bá là dự án có quy mô lớn thứ hai tại Việt Nam tính đến năm 2023, được đưa vào vận hành thương mại trong năm 2023.
Còn Dự án Nhà máy Điện gió Yang Trung do Công ty Yang Trung đầu tư tại huyện Kông Chro (Nhà máy 2), với tổng mức đầu tư 6.593 tỷ đồng, công suất 145 MW, quy mô 67,95 ha.
Thực tế, khi UBND tỉnh Gia Lai cấp chủ trương đầu tư, ông Nguyễn Nam Chung là đại diện pháp luật của 2 dự án điện gió trên (Nhà máy 1 và Nhà máy 2).
Theo phát hiện của Thanh tra Chính phủ, chủ đầu tư không có vốn góp chủ sở hữu tương ứng 20% tổng mức đầu tư của từng dự án; ông Chung từng bị UBND tỉnh Hoà Bình xử lý về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích (năm 2020), nhưng các sở, ngành vẫn tham mưu UBND tỉnh Gia Lai cấp chủ trương đầu tư cho Nhà máy 1 và Nhà máy 2. Việc này vi phạm Nghị định số 43/2014/NĐ-CP của Chính phủ (quy định chi tiết thi hành Luật Đất đai) và Thông tư 30/2014/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường (quy định về hồ sơ giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất).
Chủ đầu tư khởi công xây dựng khi chưa được UBND tỉnh cho thuê đất (là hành vi chiếm đất bị nghiêm cấm), chưa được bàn giao đất ngoài thực địa, chưa phê duyệt thiết kế kỹ thuật, bản vẽ thi công và không thực hiện lập kế hoạch bảo vệ môi trường trước khi thực hiện dự án, nhưng cơ quan chức năng buông lỏng quản lý đất đai, môi trường, đầu tư, xây dựng, vi phạm Luật Đất đai 2013, Luật Xây dựng năm 2014, Luật Bảo vệ môi trường 2014 và Luật Đầu tư năm 2020.
UBND tỉnh Gia Lai ban hành Quyết định cấp chủ trương đầu tư cho Công ty Chơ Long thực hiện dự án, trong đó có 98.533,1 m2 đất quy hoạch lâm nghiệp là không đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Thực tế, Công ty Chơ Long đã thi công dự án điện gió trên đất quy hoạch lâm nghiệp trước khi chuyển mục đích sử dụng đất, vi phạm những hành vi bị cấm theo Điều 12, Luật Đất đai năm 2013, nhưng cơ quan chức năng của tỉnh đã buông lỏng quản lý, không phát hiện, xử lý.
Bán dự án điện gió ngay khi xin được… chủ trương đầu tư
Với sai phạm tại các dự án nhà máy điện gió tại tỉnh Gia Lai, Thanh tra Chính phủ kết luận, trách nhiệm thuộc về Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, Phó chủ tịch UBND tỉnh phụ trách; giám đốc các sở Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công thương, Lao động - Thương binh và Xã hội; chủ tịch và phó chủ tịch các huyện Chư Prông, Kông Chro.
Câu chuyện này xảy ra tại hai dự án được thực hiện tại huyện Chư Prông, gồm Nhà máy Điện gió Phát triển miền núi, công suất 50 MW, tổng mức đầu tư 1.916 tỷ đồng, do Công ty cổ phần Điện gió Chư Prông Gia Lai làm chủ đầu tư (Công ty Điện gió 1) và Nhà máy Điện gió Chế biến Tây Nguyên, công suất 50 MW, tổng mức đầu tư 1.917 tỷ đồng, do Công ty cổ phần Năng lượng gió Chư Prông Gia Lai làm chủ đầu tư (Công ty điện gió 2).
Cả hai dự án điện gió trên thành lập vào tháng 4/2020, có cùng trụ sở tại 18 - Hùng Vương, TP. Pleiku, tỉnh Gia Lai; đều đăng ký vốn điều lệ là 25 tỷ đồng, cổ đông chi phối là bà Nguyễn Thị Sen, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Chè Bầu Cạn.
Theo Thanh tra Chính phủ, với hai dự án trên, các sở, ngành liên quan đã tham mưu UBND tỉnh Gia Lai ban hành Quyết định số 325/QĐ-UBND và Quyết định số 326/QĐ-UBND cùng một ngày 21/7/2020, cấp chủ trương đầu tư, trong khi chủ đầu tư không đảm bảo năng lực tài chính (không có tài liệu thuyết minh năng lực tài chính của nhà đầu tư, không có tài liệu chứng minh vốn góp chủ sở hữu tương đương 20% tổng mức đầu tư của dự án).
Việc này dẫn đến, sau khi được cấp chủ trương đầu tư, trong vòng 1 tháng, khi chưa hoàn thành thủ tục đất đai, chưa đầu tư, từ ngày 19/8/2020, cả hai công ty điện gió bắt đầu chuyển nhượng cổ phần. Đến ngày 6/11/2021, hai công ty này đã bán tới 99,7% cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài.
Chưa hết, hai dự án trên còn được UBND tỉnh Gia Lai “ưu ái” điều chỉnh bổ sung phần diện tích đất tại xã Thăng Hưng, huyện Chư Prông (không đúng vị trí được phê duyệt bổ sung quy hoạch theo văn bản của Thủ tướng Chính phủ).
Đến nay, cả hai dự án chậm tiến độ, hết thời hạn đầu tư (Công ty điện gió 1 mới hoàn thành thi công lắp đặt 10/15 turbin, Công ty điện gió 2 mới hoàn thành lắp đặt 2/15 turbin), nhưng cơ quan chức năng buông lỏng quản lý, không tham mưu thu hồi tiền ký quỹ, với số tiền hơn 16 tỷ đồng.
Hai dự án còn xây dựng khi chưa được bàn giao đất ngoài thực địa, chưa thẩm định phê duyệt thiết kế kỹ thuật và bản vẽ thi công (vi phạm Luật Xây dựng năm 2014).
Theo Thanh tra Chính phủ, cơ quan này đã cung cấp thông tin đến Bộ Công an để xem xét, xử lý theo quy định đối với các vi phạm trong lựa chọn nhà đầu tư, quản lý sử dụng đất đai và quá trình triển khai thực hiện 5 dự án điện gió ở Gia Lai, gồm: Nhà máy Điện gió Phát triển miền núi; Nhà máy Điện gió Chế biến Tây Nguyên; Nhà máy Điện gió Hưng Hải Gia Lai; Nhà máy Điện gió Chơ Long và Nhà máy Điện gió Yang Trung. Thanh tra Chính phủ cũng yêu cầu UBND tỉnh Gia Lai chỉ đạo xử lý nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự thì chuyển hồ sơ sang cơ quan chức năng xử lý theo quy định.
(Còn tiếp)
