Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) phát biểu tại hội trường.
Sáng 14/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) và quy định thu hồi đất nói chung, cơ chế đất đai cho dự án đô thị, nhà ở thương mại tiếp tục là vấn đề khiến đại biểu quan ngại.
Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (Nam Định) nêu, Hiến pháp quy định Nhà nước được quyền thu hồi đất, nhưng phải đủ các điều kiện: “thật cần thiết”, theo luật định và vì mục đích quốc phòng, an ninh, hoặc để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Như vậy có thể hiểu là cho dù Nhà nước có thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng đi chăng nữa thì vẫn cần phải có yếu tố “thật cần thiết” và phải được quy định trong Luật. Tuy nhiên, dự thảo không có quy định thế nào là trường hợp “thật cần thiết”, bà Hoa nhận xét.
Đại biểu nêu rõ, trên thực tế thời gian qua, khi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền lập dự án thu hồi đất đã tự quy định và thuyết minh về sự cần thiết cho từng dự án. Như vậy, sẽ tạo ra sự không thống nhất, dễ thực hiện theo ý muốn chủ quan của mình, có trường hợp tạo ra sự lạm dụng.
Hệ quả là, có nhiều dự án sau khi được Nhà nước thu hồi đất và phê duyệt thì 10 – 20 năm sau vẫn chưa triển khai hoặc triển khai dở dang. Hoặc có dự án sau một thời gian triển khai thì thực hiện chuyển mục đích sử dụng đất, không giữ được mục đích ban đầu khi lập dự án. Như vậy, yếu tố “thật cần thiết” đã không được quan tâm và không thực hiện đúng ở những dự án này.
Do đó, đại biểu cho rằng, để tránh những trường hợp tùy tiện, lạm dụng nêu trên, cần quy định ngay trong Luật Đất đai (sửa đổi) lần này những tiêu chí cụ thể để xác định thế nào là “thật cần thiết”, theo đúng yêu cầu của Điều 54 Hiến pháp năm 2013.
“Nếu Luật Đất đai sửa đổi lần này mà không làm được việc này thì coi như chưa thực hiện đúng quy định của Hiến pháp”, bà Hoa nhấn mạnh.
Đại biểu Nam Định cũng nhấn mạnh, Điều 54 của Hiến pháp năm 2013 quy định: “Tổ chức, cá nhân được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất. Quyền sử dụng đất được pháp luật bảo hộ.”
Trong việc này Nhà nước phải bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của 3 bên, Nhà nước, người dân, doanh nghiệp.
Trong đó, người dân phải được thụ hưởng từ các công trình, dự án xây lên từ mảnh đất bị thu hồi và chính người dân bị thu hồi đất, cần quan tâm hơn đến người dân bị thu hồi đất vì họ ở vào thế bị động, có khả năng mất chỗ ở cũ hoặc mảnh đất vẫn đang trồng cấy để mưu sinh. Hơn nữa, đối với người dân thì bị thu hồi đất đã là thiệt thòi rồi, mà thu hồi còn không được thỏa thuận đền bù theo giá thị trường thì càng thiệt thòi hơn, bà Hoa phát biểu.
Nữ đại biểu cho rằng, các chính sách về giá đền bù, việc hỗ trợ tái định cư cần được quan tâm hơn nữa để người dân đỡ thiệt thòi.
Theo đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) thì người dân có thể chấp nhận hy sinh quyền lợi hoặc chịu thiệt nếu việc thu hồi đất đó cho mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế- xã hội cho lợi ích của cộng đồng, nhà nước. Nhưng sẽ không chấp nhận thu hồi đất chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân hoặc một nhóm người nhưng lại áp giá đền bù thấp mang tính áp đặt hay tạo kẽ hở cho trục lợi, lợi ích nhóm.
"Sửa đổi Luật Đất đai lần này cần phải khắc phục được vấn đề này", đại biểu Tô Văn Tám nhấn mạnh.
Đại biểu Tám cho rằng, một điểm quan trọng để giải quyết vấn đề là cần làm rõ nội hàm của việc thu hồi đất cho phát triển kinh tế- xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng.
Ở đây cần nhìn nhận rằng, lợi ích quốc gia thu được từ việc thu hồi đất là mang tính lợi nhuận cho nhà nước, còn lợi ích công cộng thì mang tính xã hội, không mang tính lợi nhuận - vị đại biểu Kon Tum phân tích.
Nhìn vào quy định tại dự thảo, ông Tám nói dự thảo sử dụng phương pháp liệt kê để xác định các trường hợp thu hồi. Mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội là rất rộng, liệu những quy định theo phương pháp này có bao quát hết và dự liệu hết các trường hợp, các dự án sẽ phát sinh trong quá trình phát triển hay không là vấn đề ban soạn thảo cần quan tâm hơn - đại biểu góp ý.
Mặt khác, theo đại biểu Tô Văn Tám, khi nói tới thu hồi đất tức là việc chính quyền nhà nước thu hồi đất đai của chủ thể này trao cho một chủ thể khác bằng một mệnh lệnh hành chính, do đó tiềm ẩn nhiều nguy cơ xung đột, nhiều nguy cơ lạm quyền gây bức xúc trong nhân dân.
Bởi vậy, đại biểu góp ý, nên chăng xem xét cách tiếp cận vấn đề nữa theo hướng những dự án vì mục đích quốc phòng, an ninh, những dự án phát triển kinh tế, xã hội mang tính chiến lược quy định sự phát triển một vùng, một khu vực, một tỉnh, của cả nước, hoặc các công trình công cộng thì thu hồi.
Còn các dự án phát triển kinh tế đơn thuần thương mại theo quy hoạch, mang lại lợi ích chủ yếu cho nhà đầu tư thì thương lượng với người dân để mua lại hoặc thoả thuận cho họ góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Trong quá trình thương lượng đó có sự tham gia của chính quyền với tư cách là chủ thể quản lý đất đai.
Cũng quan tâm góp ý tiếp tục thực hiện định hướng tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trogn chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho các dự án đô thị, nhà ở thương mại, đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam) đề nghị cần xem xét thấu đáo.
Phải nhận thức rõ vấn đề tự thỏa thuận giữa doanh nghiệp và người dân giới hạn ở mức độ nào, thỏa thuận về vấn đề gì, thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất hay thỏa thuận về giá đất là vấn đề cần xác định rõ, ông Bình nói.
Tự thỏa thuận giữa doanh nghiệp với người dân trong quyền sử dụng đất, góp vốn... cần quan tâm cơ chế kiểm soát thỏa thuận thế nào, đến giới hạn nào, ai kiểm soát vấn đề này. Vai trò quản lý của nhà nước trong vấn đề này như thế nào cần phải làm rõ, ông Bình đề nghị.
Quốc hội sẽ tiếp tục thảo luận dự án Luật Đất đai (sửa đổi) trong phiên họp chiều nay.
