Tăng gánh nặng thuế cho doanh nghiệp
Tháo gỡ rào cản pháp lý để trợ lực cho doanh nghiệp vượt qua khó khăn, phát triển sản xuất - kinh doanh là chỉ đạo xuyên suốt của Chính phủ trong thời gian qua. Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành riêng Nghị quyết 105/NQ-CP ngày 15/7/2023, với những chỉ đạo rất cụ thể về vấn đề này.
Nghị quyết có nội dung giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan nghiên cứu, đề xuất việc sửa đổi Nghị định 132/2020/NĐ-CP về quản lý thuế đối với giao dịch có liên kết và yêu cầu Bộ Tài chính phải báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc sửa đổi trong quý IV năm nay. Ngày 18/10/2023, Tổng cục Thuế - Bộ Tài chính đã có văn bản số 7725/TCT-TTKT xin ý kiến các vụ, cục về vấn đề này.
Đại diện một doanh nghiệp quy mô lớn tại Hà Nội cho biết, sau 3 năm thực thi, Nghị định 132/2020/NĐ-CP đã bộc lộ nhiều bất cập, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất - kinh doanh, nhất là trong bối cảnh cộng đồng doanh nghiệp tổn thương nặng nề vì đại dịch Covid-19.
Cụ thể, xuất phát từ quy định xác định đơn vị liên kết tại điểm d, khoản 2, Điều 5, Nghị định 132, “một doanh nghiệp bảo lãnh hoặc cho một doanh nghiệp khác vay vốn dưới bất kỳ hình thức nào (bao gồm cả các khoản vay từ bên thứ ba được đảm bảo từ nguồn tài chính của bên liên kết và các giao dịch tài chính có bản chất tương tự) với điều kiện khoản vốn vay ít nhất bằng 25% vốn góp của chủ sở hữu của doanh nghiệp đi vay và chiếm trên 50% tổng giá trị các khoản nợ trung và dài hạn của doanh nghiệp đi vay”, tổ chức tín dụng cũng được cơ quan thuế xác định là bên có giao dịch liên kết với doanh nghiệp khi khoản cho vay thỏa mãn điều kiện trên. Khi đó, chi phí lãi vay sẽ bị khống chế theo cách hiểu của cơ quan thuế. Hậu quả là thời gian qua, không ít doanh nghiệp bị loại chi phí lãi vay và bị chế tài xử lý về thuế: phạt do kê khai sai, phạt tiền chậm nộp do quá trình thanh kiểm tra làm tăng nghĩa vụ thuế và phạt 20% số tiền thuế do kê khai thiếu.
Ông Đậu Anh Tuấn - Phó tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho hay, việc Nghị định 132 quy định các bên liên kết, bao gồm cả trường hợp ngân hàng cho doanh nghiệp vay nếu khoản vay từ 25% vốn góp và trên 50% nợ trung và dài hạn của doanh nghiệp đi vay cũng bị khống chế trần chi phí lãi vay tạo ra bất cập, nhất là khi lãi suất trong nước tăng cao.
Thực tế, trong giai đoạn cuối năm 2022, đầu năm 2023, rất nhiều doanh nghiệp đã vượt mức khống chế trần lãi vay 30% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cộng với chi phí lãi vay, chi phí khấu hao trong kỳ của người nộp thuế theo quy định tại Nghị định 132.
“Hệ quả là các doanh nghiệp này bị giảm chi phí được trừ khi tính thuế và phải nộp thêm thuế”, ông Đậu Anh Tuấn cho hay.
Đó là chưa kể, trong Nghị định 132/2020/NĐ-CP quy định, phần chi phí lãi vay không được trừ được chuyển sang kỳ tính thuế tiếp theo khi xác định tổng chi phí lãi vay được trừ trong trường hợp tổng chi phí lãi vay phát sinh được trừ của kỳ tính thuế tiếp theo thấp hơn mức quy định. Thời gian chuyển chi phí lãi vay tính liên tục không quá 5 năm kể từ năm tiếp sau năm phát sinh chi phí lãi vay không được trừ.
Theo TS. Nguyễn Kim Quyến (Đại học Kinh tế TP.HCM) và ThS. Nguyễn Lê Hà Thanh Na - Đại học Tài chính Marketing, quy định này rất bất lợi. Bởi, các doanh nghiệp chỉ được kết chuyển chi phí lãi vay liên tục không quá 5 năm, sau đó doanh nghiệp sẽ phải tính lại chi phí lãi vay từ đầu và phần chi phí kết chuyển vượt mức 30% từ những năm trước sẽ không còn được tính vào chi phí hợp lý của doanh nghiệp.
Cần gỡ ngay để cứu doanh nghiệp
TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế nhìn nhận, với quy định chặn trần chi phí lãi vay chỉ ở mức 30% EBITDA (lợi nhuận trước thuế, chi phí lãi vay và khấu hao), một phần vốn vay phục vụ sản xuất - kinh doanh không được tính vào chi phí hợp lệ khiến nhiều doanh nghiệp đã khó lại càng khó, do phải đóng thêm thuế thu nhập doanh nghiệp cho phần đi vay bị vượt trần.
“Quy định không chỉ ngăn các doanh nghiệp tiếp cận với nguồn vốn cần thiết để mở rộng sản xuất - kinh doanh, mà còn làm giảm động lực phát triển và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Với đặc thù riêng của Việt Nam, trong lần sửa đổi này, nên điều chỉnh mức khống chế tỷ lệ chi phí lãi vay trên lợi nhuận của doanh nghiệp từ 30% lên 50%”, ông Phong kiến nghị.
Các chuyên gia cũng cho rằng, cơ quan soạn thảo nên xem xét kéo dài thời gian chuyển chi phí lãi vay vượt mức khống chế từ mức 5 năm như hiện tại lên 7 năm; đồng thời, cho phép doanh nghiệp được chuyển chi phí lãi vay vượt mức khống chế sang cả các kỳ tính thuế không phát sinh giao dịch liên kết.
Bàn luận về mức trần tổng chi phí lãi vay trên EBITDA, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI nhận định: “Trong mô hình như tập đoàn, việc công ty mẹ đứng ra huy động vốn và phân phối cho các công ty con là hết sức bình thường. Vì vậy, nếu tổng chi phí lãi vay/EBITDA ở mức 50% mà là chi phí thật, chi phí hợp lệ thì nên được chấp nhận”.
Trong chia sẻ gần đây, bà Tô Kim Phượng, Phó Cục trưởng Cục Thanh tra - Kiểm tra, Tổng cục Thuế cho biết, cơ quan này đã nghiên cứu và tổng hợp ý kiến các bộ, ngành và dự kiến sẽ trình Chính phủ phê duyệt chủ trương trong quý IV/2023. Việc sửa đổi phải thực hiện theo đúng trình tự, bao gồm nhiều bước từ lấy ý kiến các bộ, ngành, doanh nghiệp, tiếp thu, chỉnh lý, thẩm định… do vậy, cũng phải mất khá nhiều thời gian.
Tại văn bản kiến nghị mới nhất, Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) đề nghị Bộ Tài chính nhanh chóng sửa đổi Nghị định 132/2020/NĐ-CP theo hướng không khống chế “trần” tổng chi phí lãi vay “không vượt quá 30% của tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh trong kỳ” của “doanh nghiệp trong nước có giao dịch liên kết” để phản ánh trung thực, đầy đủ, kịp thời “bức tranh” hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
Theo HoREA, khoản 3, Điều 16, Nghị định 132/2020/NĐ-CP quy định khống chế “trần” tổng chi phí lãi vay “không vượt quá 30% của tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh trong kỳ” của “doanh nghiệp trong nước có giao dịch liên kết” đã làm cho “bức tranh” hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp không được phản ánh trung thực, đầy đủ, kịp thời và có thể làm thiệt hại lợi ích hợp pháp, chính đáng của các doanh nghiệp làm ăn chân chính, trung thực, tuân thủ pháp luật, chấp hành pháp luật. Bởi lẽ, “chi phí lãi vay” phục vụ hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp là “chi phí hợp pháp” được quy định trong Luật Đầu tư 2020 và cả Luật các tổ chức tín dụng 2010.
“Hiệp hội nhận thấy, việc chậm đề xuất sửa đổi Nghị định 132/2020/NĐ-CP, nhất là việc chậm đề xuất sửa đổi quy định khống chế “trần” tổng chi phí lãi vay “không vượt quá 30% của tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh trong kỳ” của “doanh nghiệp có giao dịch liên kết” sẽ càng làm cho các doanh nghiệp có giao dịch liên kết nhưng làm ăn chân chính và tuân thủ pháp luật tiếp tục bị thiệt hại”, HoREA nêu rõ.
