Sửa Luật Thủ đô: Nhìn từ hai vụ cháy nhà cho thuê ở Hà Nội

Theo chương trình Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khoá XV, chiều nay (28/5), Quốc hội sẽ tiến hành thảo luận ở hội trường về một số vấn đề còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) dự kiến sẽ được thông qua tại kỳ họp này.

Bên hành lang Quốc hội chiều 27/5, ĐBQH Hoàng Văn Cường, đoàn TP Hà Nội, Uỷ viên Uỷ ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội có một vài chia sẻ với báo chí về những vấn đề đại biểu quan tâm khi đóng góp ý kiến sửa Luật Thủ đô lần này.

Ông đánh giá như thế nào về dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) sẽ được thông qua tại Kỳ họp lần này?

Tại Kỳ họp này, Quốc hội đồng thời thảo luận và thông qua 3 nội dung rất quan trọng liên quan đến thủ đô là Quy hoạch Thủ đô, Quy hoạch chung Thủ đô và Luật Thủ đô (sửa đổi). Đây là một cơ hội rất hiếm có để tạo ra bứt phá về cơ sở pháp lý trong thực hiện định hướng phát triển Thủ đô Hà Nội.

Quy hoạch Thủ đô chính là tạo ra những định hướng phát triển chung, tổng thể và dài hạn cho thủ đô để đưa Thủ đô trở thành một hình ảnh đại diện của quốc gia, xứng tầm so với thủ đô của các nước khác trên thế giới.

Theo tôi, dự thảo Luật Thủ đô lần này cơ bản đã được hoàn thiện tốt. Đặc biệt là tinh thần phân cấp, trao quyền và trao trách nhiệm cho Hà Nội trong thực hiện các sứ mệnh để tạo ra bước phát triển vượt trội, bứt phá.

Tuy nhiên, cũng còn một vài chỗ cần phải có quy định thật sự rõ ràng và đúng nghĩa là vượt trội riêng cho thủ đô. Đơn cử như vấn đề đang có nhiều băn khoăn là khai thác, phát triển thành phố hai bên sông Hồng, làm sao biến sông Hồng trở thành trục trung tâm về văn hóa, sinh thái và du lịch của thành phố.

Nếu chúng ta vẫn để 2 quy định như trong dự thảo Luật là việc xây dựng các công trình ven sông phải tuân thủ những quy định về Luật đê điều, có nghĩa là toàn bộ những hành lang ven sông của Hà Nội cũng sẽ giống như hành lang ven sông của tất cả các tỉnh khác. Theo đó, sẽ vẫn tiếp diễn tình trạng hoang hóa như hiện nay và không thể nào tạo được diện mạo cho phát triển thủ đô.

Đây là điều rất cần phải cân chỉnh lại, để tạo ra cho Hà Nội một cơ chế riêng trong việc khai thác hai bên bờ sông Hồng, sông Đuống, cũng như các sông khác trên địa bàn.

Quy hoạch đô thị đang là bài toán khó tại Hà Nội, nhất là sau khi Hà Nội để xảy ra hai vụ hoả hoạn gây hậu quả thảm khốc về người và của ở Khương Hạ hôm 12/9/2023 và ở Trung Kính hôm 24/5/2024. Khi thảo luận về Luật Thủ đô (sửa đổi), đại biểu sẽ đóng góp ý kiến gì để giải quyết bài toán này?

Chúng ta đều nhìn thấy bất cập trong phát triển đô thị tại Hà Nội và nó đã để lại hậu quả rất đáng tiếc như trên. Như vậy, Luật Thủ đô và quy hoạch Thủ đô phải hướng đến giải quyết những vấn đề bức xúc hiện nay.

Tôi lấy ví dụ, trước đây, theo quy định của pháp luật, nhiều khu vực nằm trong ranh giới được gọi là nội đô lịch sử gần như là không được phép đầu tư cải tạo quá nhiều.

ĐBQH Hoàng Văn Cường trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội chiều 27/5

Chính việc khống chế những chỉ số về đầu tư phát triển của những khu vực nội đô lịch sử đã dẫn đến có nhiều khu chung cư cũ rất nhiều năm không được cải tạo, rất nhiều khu nhà tự xây không đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật và an toàn phòng, chống cháy nổ hay môi trường sinh hoạt; nhưng không có một cơ chế để cải tạo hay thay đổi những điều kiện này.

Sửa Luật Thủ đô lần này, tôi cho rằng phải tạo được một khuôn khổ pháp lý để xác định khu vực nào đúng nghĩa là khu bảo tồn, là khu vực đúng nghĩa lịch sử như phố cổ, để bảo vệ giá trị lịch sử về Thăng Long Hà Nội, hay những khu công trình kiến trúc quan trọng hoặc có những yếu tố lịch sử phát triển.

Còn lại, những khu vực khác phải đưa ra các mô hình đầu tư, cải tạo theo mô hình đô thị hiện đại, không thể để thủ đô phát triển một cách tự phát, người dân tự xây dựng theo ý chủ quan mà không theo các tiêu chuẩn quy hoạch đô thị lớn.

Nếu làm được việc đó thì chúng ta sẽ giải quyết được một số bất cập hiện nay như phát triển đô thị tự phát, hay có những khu dân cư không đảm bảo các tiêu chuẩn hoặc là nhiều khu vực “nhếch nhác” không xứng tầm với thủ đô.

Ông có giải pháp gì để khắc phục tình trạng cháy nổ ở những khu vực chứa nhiều rủi ro của Hà Nội hiện nay (khu vực đông dân cư, ngõ dài và hẹp...)?

Rõ ràng, những khu vực không đảm bảo các yêu cầu về an toàn phòng cháy, chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn hay không có không gian cho sinh hoạt công cộng thì phải có những phương án cải tạo, để biến những khu vực đó trở thành khu vực phát triển văn minh hiện đại.

Điều này hoàn toàn có thể làm được. Bởi lẽ, phần lớn những khu vực đang rất lộn xộn, nhếch nhác đều nằm trung tâm thủ đô và đều ở những vị trí mà nếu cải tạo tốt thì sẽ trở thành những khu vực có giá trị kinh tế cao.

Vấn đề đặt ra là phải tạo ra một khuôn khổ pháp lý để được phép thay đổi, để khai thác được không gian ngầm, không gian trên cao và có một hệ thống công trình hạ tầng công cộng hiện đại, đặc biệt là hệ thống giao thông công cộng có khối lượng vận chuyển lớn, như đường sắt đô thị.

Ngay trong Quy hoạch thủ đô và trong Luật Thủ đô đều ưu tiên cho phát triển hệ thống giao thông công cộng, đặc biệt là giao thông đường sắt.

Nếu làm được việc đó thì hoàn toàn có thể cải tạo những khu vực đang tập trung đông dân số, có nhiều nhà thấp tầng thành những khu vực phát triển những tòa nhà cao tầng, để đưa không gian sinh hoạt, không gian sống lên cao.

Còn không gian mặt đất sẽ trở thành không gian xanh, không gian công cộng, không gian ngầm, không gian giao thông và không gian phát triển dịch vụ. Tôi cho rằng, những khu vực đang bức xúc hiện nay đều đáp ứng với quy hoạch này.

Hà Nội sẽ cần bao nhiêu năm để thực hiện điều này và liệu có cần phải đánh đổi điều gì hay không?

Để phát triển Thủ đô là cả một quá trình chứ không thể đong đo trong một thời gian ngắn. Chúng ta đặt mục tiêu đến năm 2045, Việt Nam phải là một nước có thu nhập cao và phải ngang tầm với các nước phát triển. Trong đó, Quy hoạch Thủ đô cũng đặt ra mục tiêu đến năm 2050, Hà Nội phải là một thủ đô đứng vào hàng đầu so với các nước trong khu vực và ngang tầm với thủ đô các nước tiên tiến trên thế giới.

Đây là lộ trình đã đặt ra, nó có thể đạt được hay không sẽ phụ thuộc vào việc chúng ta khai thác những các quy chế, những cơ chế đặc thù và vượt trội cho Thủ đô như thế nào.

Đồng thời, nó cũng đòi hỏi phải có quyết tâm rất cao không chỉ của chính quyền Hà Nội trong việc thực hiện các quá trình chuyển đổi, mà còn đòi hỏi sự tập trung nguồn lực rất lớn của cả xã hội; từ đó mới tạo ra bộ mặt Thủ đô thực sự đột phá và xứng tầm là nước phát triển vào năm 2045.

Để có một Thủ đô Hà Nội như vậy vào năm 2045, tôi cho rằng điều đầu tiên chúng ta phải đánh đổi là quan niệm và thói quen. Bởi mỗi người hiện nay đều mong muốn phải sống ở nhà mặt đất và chưa có thói quen ở nhà trên cao. Mặc dù, điều kiện sinh sống ở chung cư có thể tốt hơn rất nhiều lần so với nhà mặt đất.

Về cơ chế, chúng ta cũng phải thay đổi. Cụ thể, cơ chế cải tạo đô thị không chỉ giải quyết bức xúc của người dân mà đây còn là trách nhiệm của Nhà nước, của chính quyền, đòi hỏi phải có cơ chế đầu tư.

Ví dụ, hệ thống hạ tầng giao thông công cộng chắc chắn Nhà nước phải đầu tư. Nếu không đầu tư thì không thể nào giải quyết được vấn đề tập trung dân số.

Để thay đổi tâm lý, thói quen, tập quán sinh hoạt của người dân, chúng ta có thể cho người dân được lựa chọn những cơ hội để chuyển đổi. Nếu người dân chấp nhận từ bỏ sống ở những căn nhà lụp xụp và chuyển lên sống trên cao thì sẽ thực hiện chuyển đổi, ngược lại, những người vẫn giữ thói quen ở nhà mặt đất thì tạo cơ hội để họ ra ngoài khu vực nhiều rủi ro cháy nổ...