Mục tiêu lớn của lần bổ sung, sửa đổi lần này là nhằm xây dựng Bộ luật Dân sự thực sự trở thành bộ luật nền, có vị trí, vai trò là luật chung, quy định các vấn đề có tính nguyên tắc nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội. Các luật chuyên ngành chỉ quy định về các vấn đề có tính chuyên ngành. Đồng thời, hướng tới mục tiêu ghi nhận và bảo vệ tốt hơn các quyền của cá nhân, tổ chức trong giao dịch dân sự.
Với quan điểm như trên, Dự thảo Bộ luật gồm 6 phần, 672 điều, giữ nguyên 263 điều, sửa đổi 297 điều, bổ sung 126 điều, bãi bỏ 149 điều so với Bộ luật hiện hành. Dự thảo Bộ luật sẽ được cho ý kiến tại 3 kỳ họp Quốc hội và 1 lần lấy ý kiến nhân dân. Ngay tại Kỳ họp thứ 8 tới đây, dự kiến Quốc hội sẽ cho ý kiến về Dự án luật này.
Nhấn mạnh rằng đây là Bộ luật gốc, có tầm quan trọng đối với toàn xã hội, chỉ sau Hiến pháp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng yêu cầu Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận kỹ, cân nhắc toàn diện vấn đề. Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu Ủy ban Pháp luật cần làm rõ sẽ lấy ý kiến nhân dân về vấn đề gì, chứ không thể đưa cả Bộ luật ra lấy ý kiến.
Góp ý cho Dự thảo Bộ luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện tập trung vào quy định mới: “Khi người dân có yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự thì Tòa án không được từ chối với lý do chưa có điều luật để áp dụng. Trong trường hợp chưa có điều luật thì Tòa án cần áp dụng quy định về áp dụng tập quán, áp dụng tương tự quy định của pháp luật, các nguyên tắc cơ bản được quy định trong Bộ luật Dân sự và lẽ công bằng để xem xét, giải quyết vụ việc dân sự của người dân”.
Không đồng ý với quy định này, ông Hiện cho rằng, Tòa án và các cơ quan khác bao giờ cũng giải quyết theo pháp luật. Còn những vấn đề gì mà dân khiếu kiện nhưng chưa có quy định thì các cơ quan phải có trách nhiệm sửa đổi, bổ sung vào luật, chứ không thể cảm tính.
“Chưa có luật quy định thì Tòa án sao phải thụ lý? Về mặt thực tế không phù hợp, về lý luận cũng không đúng”, đại biểu Nguyễn Văn Hiện nói.
Tuy nhiên, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc K’Sor Phước lại cho rằng, Tòa án phải có vai trò bảo vệ quyền lợi của nhân dân. Hiến pháp quy định Tòa án là nơi xét xử duy nhất, khi quyền lợi các bên bị xâm phạm và không thỏa thuận được, bí lắm mới đến tòa. Tòa án không thể từ chối được.
Một nội dung lớn của Dự thảo nhận được nhiều ý kiến đóng góp là về hình thức sở hữu. Dự thảo quy định hai hình thức sở hữu trong giao dịch dân sự là sở hữu riêng và sở hữu chung. Trong đó, sở hữu riêng là sở hữu của một chủ thể, bao gồm cá nhân, pháp nhân; sở hữu chung là sở hữu của nhiều chủ thể.
Theo Tờ trình của Chính phủ, việc không quy định hình thức sở hữu toàn dân không làm giảm hay mất đi cơ sở pháp lý để điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến tài sản công, vì ngoài Hiến pháp, còn có rất nhiều luật khác quy định liên quan đến việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản công.
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Quốc hội Phan Trung Lý cho biết, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tán thành việc sửa đổi quy định hình thức sở hữu. Quy định theo cách liệt kê như luật hiện hành không bảo đảm tính ổn định, do các chủ thể này luôn thay đổi, biến động theo sự phát triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, phân loại hình thức sở hữu theo cách nào, có bao nhiêu hình thức sở hữu, thì hiện có hai loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, chỉ quy định hai hình thức sở hữu như Dự thảo là không hợp lý. Loại ý kiến thứ hai tán thành với Dự thảo. Ngoài ra, còn có một số ý kiến đề nghị giữ quy định của Bộ luật Dân sự hiện hành, vì đã áp dụng ổn định trong nhiều năm qua.
Ngoài ra, Dự thảo luật có sử dụng một số thuật ngữ mới như “vật quyền” thay cho “tài sản và quyền sở hữu” và “trái quyền” thay cho “nghĩa vụ và hợp đồng”. Một số ý kiến cho rằng, không nên sử dụng các thuật ngữ này vì các khái niệm “Tài sản và quyền sở hữu”, “Nghĩa vụ và hợp đồng” đã được sử dụng gần 20 năm nay, có tính phổ biến cao trong xã hội. Thay thuật đã dùng nhiều năm, chuyển thành thuật ngữ mới, khó hiểu, trừu tượng, có thể gây khó khăn cho nhận thức và áp dụng pháp luật...
Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng, hiện nay, các quan hệ giao dịch tài sản phát triển rất nhanh, đa dạng và phong phú. Không chỉ chủ sở hữu tài sản trực tiếp được hưởng lợi ích từ tài sản mà còn chuyển giao cho người khác sử dụng chỉ để hưởng hoa lợi, lợi tức. Do đó, chỉ nói đến quyền sở hữu thì không đủ, cần có quy định để đảm bảo quyền của người không phải là chủ tài sản.
