Kinh hoàng nhà tái định cư
Khu tái định cư Đồng Tàu (quận Hoàng Mai, Hà Nội) có gần 700 căn hộ nằm rải rác ở cả chục tòa nhà, phục vụ cho việc giải phóng mặt bằng dự án thoát nước Hà Nội giai đoạn 2 và 3.
Theo phản ánh của cư dân đang sinh sống tại đây, sau vài năm đưa vào sử dụng, các hạng mục của khu tái định cư đã hư hỏng nặng. Tại nhiều tòa nhà, không chỉ chân tường phía ngoài nứt dài cả mét, tạo thành các rãnh sâu, mà nền nhà cũng sụt sâu hàng chục centimet, sơn bong tróc, khiến sinh hoạt của người dân gặp khó khăn.
Kinh khủng hơn là ở mỗi tòa nhà có đến 4 - 5 bể phốt, nhưng hiện các bể này, thường xuyên tắc nghẽn, nhiều đoạn ống tụt khiến nước tràn cả ra đường, bốc mùi hôi thối. Không chỉ vậy, thang máy của các tòa nhà được phản ánh thường xuyên bị hỏng. Sau những phản ánh và kiến nghị của người dân, Sở Xây dựng, Sở Tài chính đã xuống thẩm định, nhưng cho biết, dự kiến một thời gian nữa mới xin được tiền để sửa chữa.
Những câu chuyện như trên không chỉ diễn ra ở một dự án như Đồng Tàu, mà diễn ra ở tất cả các dự án nhà tái định cư của Hà Nội. Sở Xây dựng Hà Nội là cơ quan được giao quản lý nhà nước về các dự án này cũng phải thừa nhận rằng, chất lượng quỹ nhà tái định cư còn nhiều hạn chế. Các khu nhà tái định cư chưa được quy hoạch chi tiết, đồng bộ, hạ tầng kỹ thuật chưa gắn liền với hạ tầng xã hội như nhà trẻ, trường học, chợ, khu vui chơi, giải trí...
Quy hoạch các khu tái định cư chưa đáp ứng được kế hoạch lâu dài của công tác thu hồi đất, giải phóng mặt bằng. Việc phân bổ các địa điểm tái định cư chưa đáp ứng được yêu cầu bố trí, sắp xếp lại dân cư hợp lý...
Nguyên nhân của tình trạng trên được các chuyên gia trong ngành cho biết, là do lâu nay, các khu nhà tái định cư đều xây dựng theo cơ chế bao cấp. Khi xây xong, bất kể chất lượng thế nào cũng được "tặc lưỡi" đưa vào sử dụng. Ngoài ra, hầu hết các khu tái định cư không có chủ quản lý đích thực sau khi đưa vào sử dụng. Chủ đầu tư chỉ xây dựng công trình, sau đó bàn giao cho Công ty Quản lý và phát triển nhà quản lý, vận hành. Như vậy, chủ đầu tư gần như không còn trách nhiệm trong việc bảo đảm chất lượng công trình suốt quá trình sử dụng. Chính điều này đã dẫn đến tình trạng thất thoát vật liệu, chất lượng nhà ở yếu, kém là điều khó tránh khỏi.
Mua nhà thương mại để tái định cư
Trong một cuộc hội thảo gần đây, ông Nguyễn Trần Nam, Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, sắp tới, các dự án nhà tái định cư sẽ bị xóa sổ. Theo ông Nam, về lý thuyết, các khu tái định cư phải là một đơn vị ở hoàn chỉnh đầy đủ cả về thương mại, giáo dục, dịch vụ, cơ sở hạ tầng... Tuy nhiên, trên thực tế, hầu như không dự án tái định cư nào đáp ứng đầy đủ các điều kiện trên.
Hơn thế, việc bố trí các nơi tái định cư xa nơi cư trú cũ khiến người dân bị tách xa địa bàn mưu sinh, không có việc làm, không còn nguồn nhu nhập. Tất cả những vấn đề trên dẫn đến hệ quả là chất lượng sống của người dân tái định cư thấp hơn nhiều so với mặt bằng chung, nhiều vấn đề bức xúc nảy sinh.
Để khắc phục tình trạng trên, ông Nam cho biết, quan điểm của Chính phủ là không xây dựng các dự án nhà tái định cư tập trung như vẫn đang triển khai ở nhiều địa phương nữa.
“Trong Luật Nhà ở cũng sẽ không dùng cụm từ ‘nhà tái định cư’ nữa, mà gọi là ‘nhà sử dụng cho mục đích tái định cư’ để xóa đi tiếng xấu cho loại hình này”, ông Nam nói và cho biết, trong quá trình phát triển kinh tế, sẽ còn nhiều gia đình bị thu hồi đất và nguyên tắc là Nhà nước phải tái định cư cho người dân có cuộc sống tốt hơn hoặc bằng với chỗ ở cũ. Tuy nhiên, việc tái định cư thời gian qua làm chưa tốt, ảnh hưởng đến tiến độ giải phóng mặt bằng nhiều dự án.
Vì vậy, trong thời gian tới, Nhà nước sẽ bỏ tiền ra mua lại những căn hộ thương mại để làm quỹ nhà tái định cư cho người dân. Đặc biệt, khi bị thu hồi đất, người dân được lựa chọn mua căn hộ tại những dự án bất kỳ để phù hợp với sinh kế, hạn chế việc “cưỡng bức” tái định cư không phù hợp với nguyện vọng của dân như trước đây. Bên cạnh đó, theo ông Nam, những gia đình không đủ điều kiện về kinh tế để mua căn hộ thương mại, thì được mua căn hộ xã hội để tái định cư.
