Việt Nam là một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới, với khoảng một nửa tổng sản phẩm quốc nội và cứ hai việc làm thì có một việc làm phụ thuộc trực tiếp hoặc gián tiếp vào xuất khẩu. Tuy nhiên, các nhà cung cấp và xuất khẩu Việt Nam đang gặp khó khăn về vốn lưu động do thời gian thanh toán kéo dài, thường từ 30 - 60 ngày sau khi giao hàng. Điều này hạn chế khả năng nhận đơn hàng lớn và phát triển quan hệ kinh doanh mới.
Việc tiếp cận tốt hơn với tài chính chuỗi có thể giải quyết những hạn chế về vốn lưu động bằng cách chuyển đổi các khoản phải thu và hàng tồn kho thành tiền mặt, đồng thời giúp các doanh nghiệp giảm chi phí vay vốn. Nhờ đó, chu kỳ thương mại được đẩy nhanh và liên kết với chuỗi giá trị toàn cầu được tăng cường. Vốn cũng được giải phóng cho các mục đích sản xuất khác, như đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, công nghệ và kỹ năng mới.
Phó Thống đốc NHNN Việt Nam Nguyễn Ngọc Cảnh cho biết, tài trợ thương mại và tài trợ chuỗi cung ứng thông qua hệ thống các TCTD được xem là một trong những hình thức hỗ trợ cho các doanh nghiệp xuất khẩu nhỏ và vừa kịp thời tiếp cận nguồn vốn lưu động ngắn hạn một cách hiệu quả. Đồng thời, hình thức này có thể hỗ trợ cải thiện khả năng cạnh tranh, thu được lợi ích tối đa, tạo điều kiện cho các TCTD kiểm soát được dòng tiền và mở rộng tín dụng đối với khách hàng tham gia chuỗi cung ứng. Hiện nay, tại một số quốc gia trên thế giới, Tài trợ chuỗi cung ứng có thể coi là một trong những hình thức cấp vốn lưu động ngắn hạn hiệu quả nhằm hỗ trợ cho các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa tiếp cận vốn ngắn hạn nhanh hơn và giảm thiểu rủi ro.
Tuy nhiên tại Việt Nam, theo ông Cảnh, NHNN nhận thấy tài trợ chuỗi cung ứng vẫn còn một số thách thức. Cụ thể,
Thứ nhất, khuôn khổ pháp lý quy định về hoạt động tài trợ thương mại/tài trợ chuỗi cung ứng chưa hoàn thiện;
Thứ hai, quy mô và phạm vi thị trường chuỗi cung ứng vẫn ở mức thấp, chủ yếu tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp phụ trợ và chưa phát triển thêm trong các lĩnh vực khác;
Thứ ba, khả năng tiếp cận tín dụng chuỗi cung ứng, nhất là các chuỗi cung ứng toàn cầu;
Thứ tư, hệ thống thông tin khách hàng chưa phát triển.
“Mặc dù còn những hạn chế nhưng thực tế hiện nay, các ngân hàng thương mại ngày càng quan tâm và chủ động triển khai các chương trình và sản phẩm về tài trợ chuỗi cung ứng”, ông Cảnh nói.
Khởi động từ năm 2018 với sự hỗ trợ của Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sỹ (SECO), Chương trình Tài chính Chuỗi Cung ứng (SCF) Việt Nam giai đoạn 1 trong thời gian từ 2019-2024 của IFC hướng đến việc giải quyết các rào cản thị trường kéo dài, cản trở sự phát triển của tài chính chuỗi. Chương trình tập trung vào ba khía cạnh chính: thúc đẩy môi trường thuận lợi cho tài chính chuỗi, nâng cao năng lực của các tổ chức tài chính, kích thích nhu cầu và nhận thức của thị trường. Trong 5 năm qua, chương trình đã góp phần cải thiện các quy định về tài trợ vốn có bảo đảm là động sản, tư vấn xây dựng chiến lược tài chính chuỗi cho bốn ngân hàng và hỗ trợ tài trợ đến 33 tỷ USD dựa trên các khoản phải thu và hàng tồn kho cho 500.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Ông Thomas Gass, Đại sứ Thụy Sĩ tại Việt Nam cho biết: “Bằng cách cung cấp hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp này, chương trình không chỉ giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ phát triển mạnh mẽ mà còn đóng góp vào sự tăng trưởng của nền kinh tế nói chung, thúc đẩy một thị trường toàn diện và bền vững hơn”.
Trên cơ sở những kết quả đáng ghi nhận từ giai đoạn 1, IFC và SECO tiếp tục xây dựng và triển khai Chương trình Tài trợ chuỗi cung ứng giai đoạn 2 dự kiến từ 2025-2030. Theo đó, chương trình sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam tăng cường phát triển thị trường Tài trợ chuỗi cung ứng, trong đó tập trung hỗ trợ cho các cơ quan quản lý nhà nước như NHNN, Bộ Tư pháp, Tòa án Tối cao và các cơ quan liên quan khác... Đồng thời, Chương trình cũng sẽ hỗ trợ tăng cường năng lực về tài trợ chuỗi cung ứng cho các ngân hàng, các công ty có nền tảng giao dịch tài trợ chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp, các nhà cung cấp… và tăng cường phát triển tài trợ chuỗi cung ứng xanh cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước với năng lực cạnh tranh cao hơn.
Ông Thomas Grass bày tỏ tham vọng rất lớn của Chương trình với mục tiêu là mang lại lợi ích chuyển đổi cho Việt Nam thông qua việc cung cấp quyền tiếp cận vốn lưu động cho các công ty trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các quy định sẽ tiếp tục được điều chỉnh để tạo ra một môi trường thuận lợi cho các dịch vụ tài trợ chuỗi cung ứng. Các NHTM hoặc các tổ chức tài chính phi ngân hàng sẽ có khả năng thiết kế các dịch vụ để đáp ứng nhu cầu riêng biệt của các công ty ở mọi quy mô và trong mọi lĩnh vực.
“Thông qua hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp này, chúng tôi không chỉ giúp họ phát triển mà còn đóng góp vào mục tiêu quốc gia trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, tạo ra nhiều việc làm tử tế và chuỗi cung ứng bền vững hơn”, Đại sứ Thụy Sĩ tại Việt Nam nói.
Ông Cảnh nói: “NHNN sẽ tiếp tục phối hợp với IFC và SECO rà soát, điều chỉnh các quy định để tạo môi trường thuận lợi hơn cho SCF. Trong đó có việc rà soát các quy định về cho vay qua nền tảng tài chính điện tử và khuyến khích các TCTD đa dạng hóa các sản phẩm nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ngoài ra, NHNN cũng mong rằng IFC/SECO sẽ tiếp tục phối hợp với NHNN để huy động các nguồn lực và triển khai các hoạt động thiết thực và có tính khả thi nhằm hỗ trợ thúc đẩy phát triển hơn nữa thị trường SCF cho ngành ngân hàng trong giai đoạn tới”.
Giám đốc quốc gia của IFC tại Việt Nam, Campuchia và Lào, ông Thomas Jacobs, cho biết: “Thương mại là động lực chính thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam và đóng vai trò trung tâm trong tham vọng đạt được vị thế quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045 của đất nước. IFC rất vui mừng được hợp tác với SECO và các đối tác ngân hàng của chúng tôi để giúp kích thích thị trường tài chính chuỗi cung ứng, vốn sẽ là một phần quan trọng của hệ sinh thái tài chính dành cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ”.
IFC là thành viên của Nhóm Ngân hàng Thế giới, là tổ chức phát triển toàn cầu lớn nhất tập trung vào khu vực tư nhân tại các thị trường mới nổi hoạt động tại hơn 100 quốc gia, sử dụng vốn, chuyên môn và ảnh hưởng để tạo ra thị trường và cơ hội ở các nước đang phát triển. Trong năm tài chính 2024, IFC đã cam kết khoản đầu tư kỷ lục 56 tỷ USD cho các công ty tư nhân và tổ chức tài chính ở các nước đang phát triển, tận dụng các giải pháp của khu vực tư nhân và huy động vốn tư nhân để xây dựng một thế giới không còn nghèo đói trên một hành tinh đáng sống.
Thụy Sĩ đã là đối tác phát triển lâu dài của Việt Nam, cung cấp hỗ trợ liên tục trong hơn ba thập kỷ. Kể từ khi thiết lập hợp tác phát triển chính thức vào năm 1991, Thụy Sĩ đã đóng góp hơn 650 triệu CHF dưới dạng viện trợ. Ngày nay, Chương trình Quốc gia 2025 - 2028 của SECO tập trung hỗ trợ Việt Nam trở thành một nền kinh tế thu nhập cao có khả năng thích ứng. Thông qua các can thiệp có mục tiêu trong thương mại, đổi mới, tài chính công và tư nhân, và đô thị hóa bền vững, Thụy Sĩ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam xây dựng một nền kinh tế có khả năng thích ứng, toàn diện và bền vững.
