Kết quả kinh doanh kém khả quan
Trong quý IV/2023, Sách Thái Nguyên ghi nhận doanh thu 6,9 tỷ đồng, lợi nhuận gộp 1,7 tỷ đồng, lần lượt giảm 23,3% và 61% so với cùng kỳ năm 2022. Giá vốn và chi phí tài chính (chủ yếu lãi vay) tăng cao khiến doanh nghiệp lỗ sau thuế 1,5 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm 2022 lãi nhẹ.
Lũy kế cả năm 2023, Sách Thái Nguyên đạt doanh thu 25,7 tỷ đồng, lãi sau thuế 1,2 tỷ đồng, lần lượt giảm 14,6% và 66% so với năm 2022 (lợi nhuận giai đoạn 2018 - 2022 trong khoảng 0,5 - 1,8 tỷ đồng/năm).
Đáng lưu ý, báo cáo tài chính quý IV/2023 của Sách Thái Nguyên có khoản phải thu khác (ngắn hạn) 135,4 tỷ đồng từ Công ty cổ phần Thương mại Thái Hưng (Thái Hưng). Theo thuyết minh, đây là khoản tiền hợp tác kinh doanh với bên liên quan là Thái Hưng theo hợp đồng hợp tác kinh doanh ký ngày 3/3/2019 và các phụ lục hợp đồng ký trong năm 2020. Theo đó, Sách Thái Nguyên và Thái Hưng cùng góp vốn kinh doanh để xây dựng, vận hành và khai thác dự án Trường mầm non quốc tế IRIS và Trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông IRIS (sau đây gọi tắt là dự án trường học liên cấp quốc tế Iris). Thời gian hợp tác kinh doanh là 5 năm.
Tuy nhiên, nghị quyết đại hội cổ đông ngày 16/6/2022 của Sách Thái Nguyên và biên bản thỏa thuận ký ngày 26/6/2022 với Thái Hưng đã thông qua phương án thu hồi vốn đầu tư tại dự án trên. Đến ngày 30/6/2023, Sách Thái Nguyên đã thu hồi được 45 tỷ đồng.
Trước đó, năm 2022, Hội đồng quản trị Sách Thái Nguyên thông qua nghị quyết về việc đầu tư vào dự án Công trình tổ hợp tài chính thương mại dịch vụ và khách sạn Thái Hưng (Thai Hung Complex Tower) do Thái Hưng làm chủ đầu tư.
Cũng trong năm 2022, Sách Thái Nguyên đầu tư tài chính dài hạn hơn 20 tỷ đồng vào Ngân hàng TMCP Đại chúng Việt Nam (PVcomBank). Theo thuyết minh báo cáo tài chính 2022, đây là khoản đầu tư được chuyển nhượng từ Thái Hưng dưới hình thức hơn 2 triệu cổ phần của PVcomBank.
Trước đó nữa, năm 2020, Sách Thái Nguyên phát hành 130 tỷ đồng cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, qua đó tăng vốn điều lệ từ 65 tỷ đồng lên 195 tỷ đồng. Số tiền thu được từ đợt phát hành, doanh nghiệp chuyển cho Thái Hưng để đầu tư dự án trường học liên cấp quốc tế Iris.
Lộ diện vai trò của cổ đông lớn
Cổ đông lớn nắm quyền chi phối Sách Thái Nguyên là Công ty cổ phần Thương mại Thái Hưng.
Sách Thái Nguyên tiền thân là Công ty Phát hành sách Thái Nguyên, doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, trụ sở đặt tại số 65 Hoàng Văn Thụ, TP Thái Nguyên. Cuối năm 2003, doanh nghiệp được cổ phần hóa theo quyết định của UBND tỉnh Thái Nguyên, có vốn điều lệ 1,2 tỷ đồng, cổ đông nhà nước nắm giữ 51%, cán bộ, công nhân viên nắm giữ 49%.
Năm 2008, Sách Thái Nguyên tăng vốn điều lệ lên 2 tỷ đồng, cổ đông nhà nước sở hữu 49% và đến năm 2010 thì cổ đông nhà nước thoái toàn bộ vốn tại Công ty.
Tháng 5/2019, Sách Thái Nguyên tăng vốn từ 2 tỷ đồng lên 65 tỷ đồng và vai trò của cổ đông lớn là Thái Hưng và những người liên quan mới bắt đầu lộ diện, mặc dù bà Nguyễn Thị Quy, con gái ông Nguyễn Quốc Thái, Chủ tịch Hội đồng quản trị Thái Hưng tham gia điều hành doanh nghiệp từ năm 2011.
Tính đến cuối năm 2023, Thái Hưng và người liên quan nắm giữ các vị trí lãnh đạo chủ chốt và trực tiếp sở hữu 54,18% vốn điều lệ của Sách Thái Nguyên. Cụ thể, Thái Hưng sở hữu 18,64%; hai con gái và một con dâu của ông Thái là bà Nguyễn Thị Vinh, bà Nguyễn Thị Quy và bà Bạch Phương Vinh lần lượt sở hữu 11,05%, 13,44% và 11,05%. Hiện bà Quy là thành viên Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc; bà Nguyễn Thị Vinh là thành viên Hội đồng quản trị Sách Thái Nguyên. Ngoài ra, bà Nguyễn Thị Lan Hương, Trưởng ban Kiểm soát Sách Thái Nguyên là người có liên quan đến Thái Hưng.
Với vai trò cổ đông lớn, nắm giữ các vị trí lãnh đạo cấp cao, Thái Hưng đã điều hành Sách Thái Nguyên ký hợp đồng hợp tác với chính Công ty để thực hiện dự án trường học liên cấp quốc tế Iris trong Khu đô thị Thái Hưng Eco City; phát hành thêm vốn để Thái Hưng đầu tư dự án; thực hiện các giao dịch chuyển nhượng khoản đầu tư, bù trừ công nợ và một số giao dịch liên quan khác.
Cổ đông lớn “kém duyên” với bất động sản
Thái Hưng tiền thân là Doanh nghiệp tư nhân dịch vụ kim khí Thái Hưng, được gây dựng bởi vợ chồng ông Nguyễn Quốc Thái và bà Nguyễn Thị Cải, kinh doanh thép từ năm 1993. Doanh nghiệp gia đình này dần lớn mạnh, cung cấp nguyên liệu đầu vào chủ yếu cho Công ty Gang Thép Thái Nguyên, Công ty Thép Việt Ý, Công ty NatSteelVina, Công ty Sản xuất Thép Úc SSE (Hải Phòng), Công ty Thép VSC-POSCO…
Giai đoạn 2016 - 2019, Thái Hưng đạt doanh thu từ 12.000 - 15.000 tỷ đồng/năm, lợi nhuận 100 - 290 tỷ đồng/năm; vốn điều lệ tính đến đầu năm 2022 đạt 1.500 tỷ đồng.
Những năm gần đây, Thái Hưng dần chuyển sang hướng kinh doanh sang bất động sản, đáng kể nhất là dự án Thái Hưng Eco City trên đường Cách Mạng Tháng 8, TP Thái Nguyên. Lô đất dự án này trước đây thuộc sở hữu của Công ty cổ phần Luyện cán thép Gia Sàng, được Thái Hưng mua với giá gần 57 tỷ đồng trong cuộc đấu giá tài sản cả lô đất và Nhà máy luyện cán thép Gia Sàng vào tháng 7/2016.
Ban đầu, Thái Hưng cam kết đưa Nhà máy luyện cán thép Gia Sàng hoạt động trở lại, nhưng đến cuối năm 2016 quyết định cho nhà máy dừng hoạt động với lý do quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, thiết bị mất mát nhiều, đồng thời tháo dỡ nhà máy. Đến tháng 10/2018, Thái Hưng được UBND tỉnh Thái Nguyên cho phép chuyển mục đích sử dụng gần 21,4 ha đất của Nhà máy luyện cán thép Gia Sàng sang mục đích xây dựng Khu đô thị mới Thái Hưng Eco City (sau này có tên thương mại là Crown Villas).
Trước đó, ngày 27/6/2011, Thái Hưng được UBND tỉnh Thái Nguyên cho phép thực hiện dự án Khu đô thị mới Việt Bắc, nằm trên địa phận 2 phường Tân Lập và Gia Sàng, với diện tích quy hoạch gần 95 ha (trong đó có 6 ha đất nông nghiệp ở phường Gia Sàng, với 400 hộ dân nằm trong vùng ảnh hưởng), dự kiến thực hiện trong 5 năm (2011 - 2016), tổng số vốn đầu tư 1.200 tỷ đồng.
Trong khi dự án Khu đô thị mới Việt Bắc chưa được triển khai thì đến ngày 18/1/2012, UBND TP Thái Nguyên công bố quy hoạch chi tiết xây dựng Khu đô thị Thái Hưng (Thái Hưng Eco City cũ, không phải Thái Hưng Eco City hiện nay). Đây thực chất là dự án Khu đô thị mới Việt Bắc mở rộng, với tổng diện tích đất quy hoạch 196,8 ha. Ngày 3/8/2012, Sở Kế hoạch và Đầu tư Thái Nguyên cấp cho Thái Hưng giấy chứng nhận đầu tư dự án này, song nhiều năm sau đó không được triển khai. Đến tháng 7/2017, giấy chứng nhận đầu tư dự án Khu đô thị mới Việt Bắc mở rộng bị UBND tỉnh Thái Nguyên thu hồi.
Sau này, Thái Hưng được giao làm chủ đầu tư dự án đường Thanh niên xung phong theo hình thức BT, với tổng mức đầu tư 144 tỷ đồng. Đổi lại, Công ty được giao thực hiện dự án Khu dân cư số 10 phường Gia Sàng, có tổng diện tích 21,9 ha. Ngoài ra, Thái Hưng còn được giao dự án Khách sạn, trung tâm tổ chức sự kiện Việt Bắc Sunrise. Đáng lưu ý, những dự án đó của Thái Hưng đều nằm trên lô đất 196,8 ha trước đây được giao làm dự án Thái Hưng Eco City cũ, nhưng không thành công.
