Thách thức với quy định về EUDR
Năm 2024 là một năm thành công đối với ngành cà phê Việt Nam khi giá trị xuất khẩu vượt mốc 5,4 tỷ USD nhờ giá tăng mạnh. Cụ thể, tổng lượng cà phê xuất khẩu đạt 1,32 triệu tấn, trị giá 5,48 tỷ USD, giảm 18,8% về lượng, nhưng tăng 29,1% về trị giá so với năm 2023.
Bước sang năm 2025, tính chung 2 tháng đầu năm, xuất khẩu cà phê đạt hơn 309.000 tấn, trị giá 1,72 tỷ USD, giảm 22% về lượng nhưng tăng 37,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024 nhờ giá xuất khẩu tăng mạnh.
Với diễn biến cung cầu cà phê của các quốc gia cung cấp lớn, dự báo triển vọng xuất khẩu cà phê Việt Nam năm nay vẫn tích cực. Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp trong ngành, dù đạt được kết quả khả quan trong thời gian qua nhưng hoạt động xuất khẩu đang đối mặt với nhiều thách thức.
Ông Thái Anh Tuấn, Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco Daklak) cho biết, đầu tiên là tác động của biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản lượng và chất lượng cà phê, khiến việc canh tác trở nên bấp bênh.
Hiện nay, thời tiết Tây Nguyên không còn phân rõ hai mùa như trước. Giai đoạn cây cà phê phân hóa mầm hoa và lúc thu hoạch rất cần khô ráo thì trời lại mưa, trong khi mùa khô hạn kéo dài và nắng nóng gay gắt. Thời tiết bất lợi đã làm giảm năng suất, chất lượng cà phê.
Đặc biệt, từ ngày 30/12/2024, EU đã áp dụng quy định chống phá rừng (EUDR), yêu cầu cà phê, cao su, gỗ, ca cao… xuất khẩu vào EU phải truy xuất nguồn gốc, không liên quan đến phá rừng sau ngày 31/12/2020. Doanh nghiệp vi phạm sẽ bị phạt đến 4% doanh thu và bị loại khỏi thị trường EU.
Sau đó, EU quyết định gia hạn thực thi EUDR thêm 12 tháng, lùi mốc áp dụng với doanh nghiệp lớn sang 30/12/2025 và doanh nghiệp nhỏ sang 30/6/2026. Sau thời điểm này, nếu các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê, cao su, gỗ… vào EU không đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc sẽ bị loại khỏi thị trường quan trọng này.
“Nhiều doanh nghiệp trong ngành đang rất lo ngại khi EU là thị trường chiếm 41% sản lượng xuất khẩu cà phê Việt Nam. Việc đáp ứng EUDR sẽ khiến chi phí sản xuất tăng lên, trong khi doanh nghiệp còn phải lo thêm các tiêu chuẩn khác từ Nhật Bản, Hàn Quốc về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật và phát thải carbon”, ông Tuấn chia sẻ.
Có thể thấy, trước những yêu cầu ngày càng khắt khe, doanh nghiệp buộc phải đầu tư nhiều hơn vào hệ thống truy xuất nguồn gốc, giám sát sản xuất và giảm phát thải carbon… trong thời gian tới.
 |
Doanh nghiệp tăng đầu tư vào vùng trồng cà phê, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu. |
Tìm giải pháp
Ông Hoàng Danh Hữu, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Thương mại dịch vụ nông trại EDE cho rằng, để hạn chế rủi ro khi xuất khẩu vào Mỹ hay EU, doanh nghiệp đang đi theo xu hướng phát triển cà phê bền vững với các chứng nhận quốc tế đã đạt được. Ngoài ra, EDE còn là doanh nghiệp đầu tiên tại Đắk Lắk đạt chứng nhận về vùng trồng cà phê không xâm lấn rừng tự nhiên (EUDR) của EU.
Nhờ đó, sau thành công của container cà phê đầu tiên với 18.000 gói cà phê thành phẩm đã cập cảng, lên kệ và đến tay người tiêu dùng tại Mỹ. Tháng 3/2025 này, EDE tiếp tục xuất khẩu hai container tiếp theo với tổng số 42.000 gói cà phê. Đồng thời, doanh nghiệp cũng sẽ giới thiệu container cà phê thành phẩm đầu tiên có dán tem QR-code theo quy định EUDR, đánh dấu bước tiến vào thị trường Thụy Điển.
“Điều này thể hiện nỗ lực không ngừng của chúng tôi trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe nhất, đưa cà phê Việt Nam tiến sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu hiện nay”, ông Hữu chia sẻ.
Theo Tổng giám đốc Simexco Daklak, để đáp ứng yêu cầu về EUDR trên vùng trồng diện tích lớn hơn cần phải xây dựng bản đồ số, truy xuất nguồn gốc đến từng nông hộ. Việc này cần nhiều thời gian, chi phí do vùng sản xuất còn nhỏ lẻ với khoảng 600 nông hộ.
“Vì vậy, chúng tôi rất cần sự hỗ trợ từ trung ương, địa phương, doanh nghiệp cũng như sự thích ứng, hợp tác của nông dân…”, ông Tuấn chia sẻ.
Trước tình trạng số lượng doanh nghiệp đáp ứng quy định về EUDR vẫn còn khá ít, mới đây Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai thí điểm hệ thống dữ liệu vùng trồng tại 4 huyện gồm: Krông Năng, Cư M’gar, Ea H’leo (tỉnh Đắk Lắk) và Di Linh (Lâm Đồng).
Đến tháng 12/2024, 100% diện tích cà phê tại các địa phương này đã được cập nhật vào hệ thống cơ sở dữ liệu vùng trồng và rừng. Đây là cơ sở giúp ngành cà phê duy trì xuất khẩu sang EU và tạo nền tảng minh bạch cho phát triển bền vững trong thời gian tới.
