Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu khoáng sản hoạt động theo mô hình công ty cổ phần từ năm 2005. Công ty có vốn điều lệ 3 tỷ đồng, Nhà nước sở hữu 40%. Quá trình hoạt động, Công ty đã xảy ra một số vi phạm và cựu Giám đốc bị khởi tố, điều tra, xét xử.
Theo truy tố của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, năm 2007, Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản đã thỏa thuận mua bán ô tô với Công ty TNHH Hoàng Mai do Phan Tôn Chinh (SN 1971) làm Chủ tịch Hội đồng thành viên, Vũ Xuân Hùng (SN 1971) làm Giám đốc Công ty.
Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản mua 26 xe ô tô du lịch mới 100% gồm 24 xe tô tô Yaris, 2 xe ô tô Nissan Muarano, trị giá gần 9,5 tỷ đồng.
Hai bên thỏa thuận thanh toán 3 đợt, đợt 1 đặt cọc 1 tỷ đồng sau khi ký hợp đồng, đợt 2 thanh toán 5 tỷ đồng bằng chuyển khoản, đợt 3 thanh toán phần còn trong vòng 20 ngày sau khi nhận xe, giấy tờ xe.
Về giao nhận hàng hóa, trong vòng 4 ngày khi thanh toán đợt 2 hoặc trong vòng 20 ngày kể từ ngày ký hợp đồng, hai bên cùng kiểm tra hàng hóa tại cảng Hải Phòng hoặc tại kho của Công ty Hoàng Mai, hàng giao tại kho của Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản.
Tháng 12/2007, Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản vay 5 tỷ đồng của Eximbank, thế chấp tài sản là toàn bộ lô xe theo hợp đồng nói trên (ngân hàng giữ giấy tờ gốc của xe). Số tiền này đã được chuyển vào tài khoản Công ty Hoàng Mai.
Tháng 1/2008, Công ty Hoàng Mai xuất hóa đơn 14 xe ô tô cho Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản nhưng mới giao được 4 xe ô tô Yaris. Số xe còn lại, cựu Giám đốc Công ty Hoàng Mai là Vũ Xuân Hùng đem bán cho nhiều doanh nghiệp khác.
Số tiền bán xe, Vũ Xuân Hùng không trả Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản, mà sử dụng cá nhân. Tiếp đó, Phan Tôn Chinh và Vũ Xuân Hùng xuất hóa đơn đợt 2 cho Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản, nhưng không giao xe mà bán cho khách hàng khác lấy tiền sử dụng.
Với hành vi này, Phan Tôn Chinh, Vũ Xuân Hùng bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, số tiền 3,7 tỷ đồng.
Đối với Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản, cơ quan công tố xác định, nguyên Giám đốc Công ty là Bùi Quốc Bảo đã có hành vi phạm vào tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng. Từ 1/12/2007, bị cáo Bùi Quốc Bảo là quyền Giám đốc Công ty; từ 1/1/2008, bị cáo là Giám đốc Công ty.
Sau khi giữ chức quyền Giám đốc Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản, Bùi Quốc Bảo đại diện Công ty ký hợp đồng mua 26 xe tô tô với Công ty Hoàng Mai. Trước khi ký kết hợp đồng, bị cáo không kiểm tra các điều khoản hợp đồng, không có điều khoản ràng buộc trách nhiệm Công ty Hoàng Mai, dù thỏa thuận giao 5 tỷ đồng.
Khi Vũ Xuân Hùng, Phan Tôn Chinh không thực hiện đúng trách nhiệm đã cam kết, bị cáo Bảo không kiểm tra, chỉ đạo việc kiểm tra dẫn đến Công ty Hoàng Mai không giao xe mà đem bán cho khách hàng khác.
Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản không có kho nhưng hợp đồng vẫn thỏa thuận giao xe tại kho của Công ty. Thực chất, hàng hóa vẫn để ở kho của Công ty Hoàng Mai, vì vậy Vũ Xuân Hùng mới có điều kiện bán xe cho khách hàng khác.
Vì không kiểm tra, giám sát nên bị cáo Bảo không biết ô tô đã bị bán. Ngày 24/3/2008, bị cáo Bảo vẫn ký hợp đồng để bán xe cho Công ty cổ phần NTD Việt Nam.
Được biết, Đại hội đồng cổ đông năm 2009 của Công ty Xuất nhập khẩu khoáng sản đã đánh giá việc điều hành của bị cáo Bảo là không hoàn thành nhiệm vụ, không giữ được uy tín và kỳ vọng của các cổ đông, đề nghị thay Giám đốc mới, đề nghị làm rõ trách nhiệm cá nhân của ông Bảo trong việc để thất thoát số tiền lớn của Công ty.
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, giám đốc phải điều hành hoạt động công ty theo đúng quy định pháp luật, điều lệ công ty, hợp đồng lao động, quyết định của hội đồng quản trị. Nếu làm trái và gây thiệt hại thì phải bồi thường.
Cơ quan công tố xác định, Bùi Quốc Bảo thực hiện không đúng, không đầy đủ trách nhiệm Giám đốc, dẫn đến bị Vũ Xuân Hùng, Phan Tôn Chinh chiếm đoạt 3,7 tỷ đồng.
Đáng chú ý, ngoài hợp đồng nói trên, Bùi Quốc Bảo còn ký 2 hợp đồng khác với Công ty Hoàng Mai. Nhưng do các hợp đồng này chưa thực hiện xong, chưa thanh lý nên Cơ quan Điều tra, Bộ Công an đề nghị không xem xét trách nhiệm hình sự đối với 2 bị cáo Hùng, Chinh.
Có 3 nhân viên Ngân hàng Eximbank được xác định có vi phạm trong việc thẩm định và sử dụng vốn vay. Xét thấy hành vi của các nhân viên này không phải là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hậu quả thiệt hại và đã bị xử lý hành chính nên Cơ quan Điều tra không xem xét, xử lý.
