Trước nỗi lo chung của nhiều công ty chứng khoán (CTCK) về tình trạng bị giảm nguồn thu từ nghiệp vụ môi giới sau khi có những CTCK công bố áp dụng phí môi giới 0% để chiêu mộ khách hàng, bà Hoàng Hải Anh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh chứng khoán Việt Nam (VASB) cho biết, đây là một trong những hành vi có thể thuộc diện vi phạm quy tắc đạo đức nghề nghiệp theo dự thảo Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp mà VASB xây dựng và sẽ chịu sự điều tiết bằng Bộ quy tắc này khi được chính thức thông qua.
Theo bà Hải Anh, việc cạnh tranh bằng giá để chiếm lĩnh hay thâm nhập thị trường không còn là mới đối với các doanh nghiệp Việt Nam nói chung.
Trên thế giới, cạnh tranh bằng giá là sự cạnh tranh đem lại nhiều thiệt hại cho các doanh nghiệp, nhưng lại có lợi cho người tiêu dùng. Trong lĩnh vực chứng khoán, do giai đoạn đầu xây dựng thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK), Bộ Tài chính đã đưa ra quy định về mức sàn phí môi giới (0,15% giá trị giao dịch) tại Thông tư 242/2014/TT-BTC.
Hiện nay, khi TTCK đã phát triển được 20 năm, cùng với quan điểm hướng đến giảm thiểu quy định đầu vào, tăng cường quản lý tiêu chuẩn đầu ra, quy định sàn phí trên TTCK đã được Bộ Tài chính gỡ bỏ bởi Thông tư 128/2018/TT-BTC (có hiệu lực từ 15/2/2019).
Ðể chiếm lĩnh thị phần hoặc thâm nhập thị trường sản phẩm, dịch vụ, một số CTCK thời gian vừa qua đã áp dụng mức phí thậm chí bằng 0, khiến cho khối CTCK nói chung đối mặt với việc bị cạnh tranh trực tiếp.
Ðây là một trong những hành vi có thể đã vi phạm quy tắc đạo đức nghề nghiệp theo dự thảo Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp ngành chứng khoán đang được lấy ý kiến.
Cụ thể, Bộ quy tắc có quy định về cạnh tranh bình đẳng như sau: “Các công ty sẽ tuân thủ Luật Cạnh tranh và cam kết không đặt ra hoặc đưa ra mức phí dưới mức giá thành toàn bộ của các dịch vụ liên quan.
Do đó, các công ty sẽ không đặt phí và lệ phí ở mức độ dẫn đến (hoặc có thể dẫn đến) thiệt hại và sự không công bằng cho các đối thủ cạnh tranh hoặc cho các công ty khác làm kinh doanh tương tự”.
Thực tế, trong Luật Cạnh tranh 2018, một trong các hành vi cạnh tranh không lành mạnh bị cấm cũng là “Bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ dưới giá thành toàn bộ, dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến loại bỏ doanh nghiệp khác cùng kinh doanh loại hàng hóa, dịch vụ đó”.
Nghiên cứu của VASB cho biết, việc tuân thủ Luật Cạnh tranh và cam kết không đặt ra, hoặc đưa ra mức phí dưới mức giá thành toàn bộ là một trong những nguyên tắc áp dụng với tổ chức hành nghề theo thông lệ quốc tế.
Nguyên tắc này đã tồn tại từ lâu và được áp dụng ở hầu hết các TTCK trên thế giới. Bên cạnh nguyên tắc này, còn nhiều nguyên tắc đạo đức khác là thông lệ quốc tế, lường trước được các vấn đề về đạo đức có thể xảy ra trên thị trường đã được quy định trong Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp ngành chứng khoán.
“Ðó là các nguyên tắc cực kỳ quan trọng, nhưng thường không được quy định trong văn bản pháp luật, mà trở thành các nguyên tắc thông lệ như bảo mật thông tin; hiểu về hoàn cảnh và khẩu vị rủi ro của khách hàng; truyền thông chính xác về sản phẩm dịch vụ; giới hạn về quà tặng, chiêu đãi phòng rủi ro hối lộ....”, bà Hải Anh nói.
Liên quan đến câu chuyện phí 0 đồng, lãnh đạo một số CTCK lớn như HSC, BVSC, MBS… cho rằng, nếu để tình trạng này lan rộng có thể sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu chính từ nghiệp vụ môi giới của các CTCK nói chung.
Các CTCK đã phải đầu tư xây dựng và duy trì hệ thống công nghệ, con người để đủ sức kết nối với Sở, với VSD, thực hiện các lệnh giao dịch của nhà đầu tư, nên việc thu phí 0 đồng là không đảm bảo chi phí đầu tư tối thiểu.
Trong góc nhìn của nhà quản lý, trao đổi với Báo Ðầu tư Chứng khoán, lãnh đạo UBCK cho biết, việc bỏ phí sàn môi giới không có nghĩa khuyến khích các CTCK áp dụng phí 0 đồng, mà là để các CTCK có thêm quyền tự quyết về giá dịch vụ.
Quy định này thực tế đã được áp dụng trên TTCK từ khi mở cửa hoạt động cho đến năm 2004, trong khi hiện nay các TTCK quốc tế không có quy định phí trần, sàn, nên quan điểm của UBCK sẽ lắng nghe thị trường, nhưng chưa có ý định đề xuất áp dụng phí sàn trở lại.
UBCK mong muốn các CTCK sẽ nâng chất dịch vụ tư vấn, môi giới và nhà đầu tư sẽ trả giá theo chất lượng dịch vụ nhận được. UBCK cho rằng, người hưởng lợi cuối cùng khi các CTCK phải cạnh tranh mạnh hơn chính là các nhà đầu tư.
Làn sóng phí 0 đồng, lãi margin 0 đồng lan tỏa từ một số CTCK như AIS, Pinetree, KBSV… là một trong những diễn biến đáng chú ý của năm 2019.
Ứng xử với câu chuyện này như thế nào đang là câu hỏi mở của năm 2020 khi đây là năm nhà quản lý sẽ làm mới toàn bộ văn bản quy phạm pháp luật trên TTCK để chuẩn bị cho việc Luật Chứng khoán mới có hiệu lực từ 1/1/2021, đồng thời đây cũng là năm Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp của VASB dự kiến sẽ chính thức được ban hành.
