“Cuộc đại phẫu” hệ thống giao dịch HOSE
Theo thống kê của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), Top 20 công ty chứng khoán hàng đầu có lượng lệnh vào sàn tăng ít nhất gấp 3 lần, bình quân là 5 - 6 lần, cá biệt, một số công ty có số lệnh vào sàn tăng 13 - 18 lần. Số lệnh vào sàn nhiều phiên vượt quá năng lực thiết kế của hệ thống, gây hiện tượng nghẽn lệnh, ảnh hưởng lớn đến quá trình “cắt lỗ, chốt lãi” khiến các nhà đầu tư lo lắng, bức xúc.
Trước tình trạng nghẽn lệnh xảy ra, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã chỉ đạo HOSE khẩn trương nghiên cứu triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm đảm bảo hệ thống vận hành an toàn, thông suốt.
Cụ thể, ngày 4/1/2021, HOSE triển khai nâng lô giao dịch từ 10 lên 100 cổ phiếu/lô để hạn chế lệnh vào. Giải pháp này giúp thanh khoản tăng 15 - 18% nhưng hiện tượng quá tải vẫn chưa xử lý được dứt điểm, nhất là trong các phiên có thanh khoản chạm đến mức 15.000 - 16.000 tỷ đồng.
Để tiếp tục giảm tải cho sàn HOSE, đầu tháng 3/2021, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có văn bản hướng dẫn HOSE, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam chuyển giao dịch cổ phiếu niêm yết từ HOSE sang HNX, đồng thời, HOSE đề nghị các công ty chứng khoán ngừng hủy, sửa lệnh... để giảm tải lượng lệnh vào sàn. Tuy nhiên, tình trạng nghẽn lệnh vẫn không chấm dứt.
Hành trình giải quyết nghẽn lệnh sàn HOSE thực sự có bước ngoặt lớn sau khi Thủ tướng Chính phủ đồng ý để Tập đoàn FPT phối hợp với Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và HOSE cùng xử lý sự cố này.
Tại buổi đối thoại của Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp tổ chức ngày 7/3/2021 tại TP.HCM, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn FPT chính thức đề xuất với Chính phủ để FPT xử lý lỗi kỹ thuật ở HOSE, thời gian xử lý trong vòng 100 ngày. Đề xuất từ lãnh đạo tập đoàn công nghệ hàng đầu Việt Nam ngay lập tức được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.
Hai ngày sau sự kiện đó, ngày 9/3/2021, Bộ Tài chính đã có buổi làm việc với Tập đoàn FPT. Giải pháp được các bên thống nhất triển khai là HOSE sẽ sử dụng phần mềm hệ thống giao dịch đang được sử dụng tại HNX nhằm giảm thiểu tác động, thay đổi đối với hệ thống của các công ty chứng khoán. Mục tiêu đặt ra là hệ thống sẽ xử lý được khoảng 3 - 5 triệu lệnh/ngày, gấp 3 - 6 lần so với năng lực hiện có của HOSE.
Công ty Hệ thống thông tin FPT (FPT IS), thành viên Tập đoàn FPT, là đơn vị trực tiếp triển khai dự án hệ thống khớp lệnh thay thế.
Có khoảng 50 kĩ sư, chuyên gia của FPT phối hợp với 30 chuyên gia của HOSE tập trung vào 3 nhiệm vụ trọng tâm: sửa phần mềm giao dịch chứng khoán của HNX cho phù hợp với đặc tính giao dịch của HOSE, viết lại hệ thống giao tiếp với các công ty chứng khoán và tích hợp thêm phần mềm từ các đơn vị khác như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Trung tâm Lưu ký chứng khoán...
Khi được giao nhiệm vụ “giải cứu” sàn HOSE trong 100 ngày, FPT tự tin sẽ làm được bởi phương án khắc phục đã có sẵn do hai bên đã có sự đồng thuận trước đó.
FPT nhận về tay đề bài được đánh giá là… "cuộc đại phẫu". Với dự án xây dựng hệ thống KRX, với sự tư vấn quốc tế, bộ hồ sơ mời thầu có gần 1.000 câu hỏi và các bên mất 3 năm (2009 - 2012) chỉ để cụ thể hoá thành đầu bài cụ thể. Trong dự án xử lý sự cố nghẽn lệnh, dù quy mô nhỏ hơn, nhưng đầu bài mà FPT nhận cũng không kém cạnh về tính chất phức tạp và các yêu cầu cao.
FPT có 100 ngày để giải quyết đồng thời 3 vấn đề cốt yếu đảm bảo trải nghiệm thoải mái nhất cho nhà đầu tư khi tham gia thị trường.
Một là nâng ngưỡng chịu tải của hệ thống từ 900.000 lệnh lên 3 - 5 triệu lệnh/ngày, nhưng đây cũng không phải là ngưỡng cuối cùng. Hệ thống phải có được khả năng tự động nâng ngưỡng chịu tải vào bất cứ thời điểm nào đáp ứng nhu cầu tăng cao của nhà đầu tư, của thị trường.
Hai là phải kết nối, liên kết được với tất cả các hệ thống hiện có của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
Ba là không được "chọc" vào hệ thống hiện có của các công ty chứng khoán. Đặc biệt, mọi xử lý phải thực hiện chính xác tuyệt đối với thời gian tính bằng mili giây và không được phép để hệ thống ngừng hoạt động dù chỉ một giây.
Khung kế hoạch cho các đầu việc cũng đã được vạch ra. Cụ thể, 100 ngày được chia làm 5 giai đoạn, gồm: khảo sát; phát triển hệ thống; HOSE kiểm tra tính đúng đắn; kiểm thử diện hẹp tại 24 công ty chứng khoán hàng đầu; kiểm thử diện rộng tại 73 thành viên toàn thị trường.
Thành công sau 2.400 giờ căng thẳng
Tuy nhiên, hành trình 2.400 giờ “giải cứu” hệ thống giao dịch của HOSE cũng có không ít khó khăn và chịu áp lực do dự án nhận được sự quan tâm quá lớn của cộng đồng, nhà đầu tư.
Bên cạnh đó, để chạy được một phần mềm còn liên quan đến các vấn đề như hạ tầng thiết bị, phần cứng, mạng lưới, bảo mật… Ngoài ra, thời gian thực hiện dự án lại rất ngắn, diễn ra trong điều kiện dịch Covid-19 bùng phát, trong khi khối lượng công việc rất lớn, đòi hỏi độ chính xác, an toàn và tính bảo mật cao.
Để chạy đua với thời gian, các cán bộ kỹ thuật của HOSE và FPT đã phải làm việc cả ngày lẫn đêm, sẵn sàng kết nối 24/7 để theo dõi các thay đổi của hệ thống trong quá trình giao dịch và kiểm thử.
Với khối lượng và áp lực công việc khổng lồ từ việc xây dựng phần mềm đảm bảo về khối lượng lệnh đặt, lệnh khớp, thời gian phản hồi lệnh đặt, lệnh khớp và thời gian phản hồi của hệ thống xử lý lúc cao điểm đến hệ thống hạ tầng của dự án, vấn đề an ninh mạng, bảo mật dự án..., các nhân sự của dự án đã phải làm việc suốt ngày đêm.
Dự án được thực thi trong giai đoạn dịch Covid-19 tại TP.HCM diễn biến phức tạp. Đội ngũ FPT đã "trực chiến" ngay tại trụ sở HOSE.
Dự án được thực thi trong giai đoạn dịch Covid-19 tại TP.HCM diễn biến phức tạp. Đội ngũ FPT đã "trực chiến" ngay tại trụ sở HOSE, sẵn sàng cho mọi tình huống có thể xảy ra.
Đến ngày 5/7/2021, sau một quá trình kiểm thử, hệ thống giao dịch mới của HOSE chính thức được đưa vào vận hành thành công, hoàn thành mục tiêu đề ra là nâng năng lực xử lý của sàn HOSE từ 900.000 lệnh/ngày lên 3 - 5 triệu lệnh/ngày, gấp 3 - 6 lần hệ thống cũ, đồng thời loại bỏ cơ chế phân bổ lệnh.
Khó khăn lớn nhất trong quá trình triển khai “kế hoạch 100 ngày” là xây dựng hệ thống cổng chính để kết nối với các công ty chứng khoán theo giao thức hiện hành của HOSE nhằm giảm thiểu việc chỉnh sửa hệ thống đối với 73 công ty chứng khoán thành viên.
Ngoài ra, phần quan trọng nhất là kiểm thử tích hợp hệ thống để đảm bảo độ ổn định, chính xác và an toàn an ninh xuyên suốt từ các hệ thống nội bộ của HOSE đến các công ty chứng khoán. Đội ngũ chuyên gia của HOSE và FPT đã phải làm việc hết công suất, thường xuyên phải xuyên đêm để giải những bài toán này.
Cho đến nay, 5 tháng sau ngày đi vào vận hành hệ thống công nghệ thông tin do FPT phối hợp triển khai, việc nghẽn lệnh trên HOSE đã được chấm dứt, ngay cả vào những phiên thị trường chứng khoán ghi nhận mức thanh khoản kỷ lục hơn 2,5 tỷ USD (56.000 tỷ đồng).
Hiện nay, HOSE và FPT có khả năng làm chủ hệ thống giao dịch, tuy nhiên, hệ thống vẫn cần được tiếp tục theo dõi, giám sát để kịp thời khắc phục sự cố (nếu có). Ngoài ra, các đơn vị vận hành còn có thể chủ động nâng cấp phần cứng và thay đổi thuật toán để đáp ứng năng lực thị trường.
FPT đã hỗ trợ HOSE thiết lập hai trung tâm vận hành dự phòng, trong đó, một trung tâm ở ngay trong khuôn viên của HOSE và một trung tâm ở khu Công viên phần mềm Quang Trung, trong trường hợp nếu tòa nhà của HOSE bị lock down thì hệ thống vẫn được vận hành ở trung tâm tại Công viên phần mềm Quang Trung, đảm bảo hệ thống hoạt động liên tục, thông suốt trong thời gian tới.
