Dự thảo Thông tư gồm 9 điều, với những điểm chính như sau:
Đối tượng áp dụng (Điều 2)
Tại dự thảo Thông tư quy định ngân hàng cho vay hỗ trợ lãi suất là ngân hàng thương mại.
Khách hàng vay vốn được hỗ trợ lãi suất là doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh thuộc một trong các trường hợp sau:
Có mục đích sử dụng vốn vay thuộc một trong các ngành đã được đăng ký kinh doanh quy định tại Quyết định số 27/2018/QĐ-TTg ngày 6/7/2018 của Thủ tướng Chính phủ ban hành hệ thống ngành kinh tế Việt Nam, bao gồm: hàng không, vận tải kho bãi (H), du lịch (N79), dịch vụ lưu trú, ăn uống (I), giáo dục và đào tạo (P), nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản (A), công nghiệp chế biến, chế tạo (C), xuất bản phần mềm (J582), Lập trình máy vi tính và hoạt động liên quan (J-62), hoạt động dịch vụ thông tin (J-63).
Có mục đích sử dụng vốn vay để xây dựng nhà cho công nhân mua, thuê và thuê mua; xây dựng nhà ở xã hội; cải tạo chung cư cũ thuộc danh mục dự án do Bộ Xây dựng công bố.
Biện pháp quản lý tổng số tiền hỗ trợ lãi suất (Điều 7)
Nguồn kinh phí thực hiện chương trình tối đa là 40.000 tỷ đồng, tương ứng với dư nợ được hỗ trợ lãi suất bình quân mỗi năm là 1 triệu tỷ đồng. Theo báo cáo của các NHTM, dư nợ của các ngành được hỗ trợ trong 2 năm 2022 và 2023 đều vượt 1 triệu tỷ đồng nên cần có quy định nhằm kiểm soát, đảm bảo số tiền hỗ trợ lãi suất toàn hệ thống không vượt quá 40.000 tỷ đồng.
Trong quá trình sử dụng hạn mức số tiền hỗ trợ lãi suất còn lại được NHNN phân bổ, có thể phát sinh trường hợp khoản hạn mức còn lại chưa sử dụng (Hạn mức số tiền hỗ trợ lãi suất còn lại chưa sử dụng = Hạn mức số tiền hỗ trợ lãi suất còn lại – Tổng số tiền hỗ trợ lãi suất cho khách hàng phát sinh sau tháng T) không đủ để hỗ trợ khách hàng đến hết 31/12/2023; hoặc có thể phát sinh trường hợp trong khoảng thời gian NHNN thực hiện phân bổ, NHTM chưa biết về hạn mức sẽ được phân bổ nên đã thỏa thuận với các khách hàng mới về số tiền hỗ trợ lãi suất đến hết 31/12/2023 vượt hạn mức sẽ được thông báo sau này.
Do đó, tại khoản 4 Điều 7 dự thảo Thông tư quy định: Từ tháng T+1 theo quy định tại khoản 1 Điều này đến 31/12/2023, ngân hàng thương mại tiếp tục hỗ trợ lãi suất đối với khách hàng trong phạm vi hạn mức số tiền hỗ trợ lãi suất còn lại được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thông báo phân bổ.
Trường hợp ngân hàng thương mại tính và xác định số tiền hỗ trợ lãi suất dự kiến đối với khách hàng lớn hơn hạn mức số tiền hỗ trợ lãi suất còn lại chưa sử dụng, ngân hàng thương mại thỏa thuận với khách hàng về việc chỉ hỗ trợ lãi suất đối với khách hàng số tiền bằng với hạn mức số tiền hỗ trợ lãi suất còn lại chưa sử dụng.
Trách nhiệm các bên (Điều 9 và Điều 10)
NHTM hướng dẫn thực hiện hỗ trợ lãi suất để thực hiện thống nhất trong hệ thống; thực hiện hỗ trợ lãi suất và quyết toán, có biện pháp quản lý, theo dõi riêng cho các khoản vay được hỗ trợ lãi suất; định kỳ báo cáo NHNN về kết quả hỗ trợ lãi suất.
Các đơn vị tại NHNN tổng hợp, theo dõi kết quả hỗ trợ lãi suất của các NHTM; phân bổ số tiền hỗ trợ lãi suất; hướng dẫn hạch toán, kế toán; thực hiện thanh tra, giám sát trong quá trình hỗ trợ lãi suất.
NHNN đánh giá, việc ban hành Thông tư nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các NHTM triển khai chính sách hỗ trợ lãi suất của Nhà nước. Thể hiện sự hỗ trợ của Nhà nước đối với các doanh nghiệp gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 được tiếp cận nguồn vốn ngân hàng với chi phí lãi suất rẻ hơn, từ đó giúp giảm bớt chi phí kinh doanh, tăng hiệu quả hoạt động và góp phần mở rộng sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tạo công ăn việc làm cho người lao động, tạo nền tảng và động lực phát triển nền kinh tế.
Bên cạnh đó, góp phần giảm giá thành các sản phẩm, dịch vụ, kích cầu tiêu dùng. Căn cứ nguồn kinh phí hỗ trợ lãi suất được cấp 40.000 tỷ trong 2 năm, dự kiến bình quân dư nợ được hỗ trợ lãi suất khoảng 1 triệu tỷ mỗi năm, góp phần hỗ trợ khách hàng phục hồi, tận dụng thời cơ phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh trong tình hình mới.
Tuy nhiên, việc triển khai đồng thời chương trình hỗ trợ lãi suất trong bối cảnh thực thi chính sách tài khóa mở rộng và chính sách tiền tệ nới lỏng, NHNN nhận định, có thể tạo thách thức trong việc đảm bảo hiệu quả, hiệu lực điều hành chính sách tiền tệ của NHNN.
Đồng thời, lãi suất cho vay thấp cũng làm gia tăng hành vi sử dụng vốn thiếu cẩn trọng của doanh nghiệp, rủi ro đạo đức gia tăng, khách hàng có tâm lý chây ỳ không trả nợ vì cho rằng được Nhà nước hỗ trợ, cho vay đảo nợ để hưởng chính sách… từ đó có thể dẫn tới gia tăng nợ xấu; gây khó khăn cho việc điều hành chính sách tiền tệ, tiềm ẩn rủi ro cho hoạt động ngân hàng và ổn định kinh tế vĩ mô.
Ngoài ra, nhà nước khó có thể kiểm soát, giám sát toàn bộ quá trình thực hiện hỗ trợ nên có thể xảy ra nguy cơ trục lợi chính sách (như cung cấp thông tin, hồ sơ không trung thực để thuộc đối tượng hưởng ưu đãi);
“TCTD có thể có tâm lý không muốn triển khai chương trình do một số hệ lụy từ triển khai các chương trình hỗ trợ lãi suất trước đây (một số khoản cho vay đã bị cơ quan công an điều tra, việc tạm cấp và quyết toán tiền hỗ trợ chậm…), dẫn tới khả năng hấp thụ và hiệu quả, kết quả chương trình có thể không được như kỳ vọng”, NHNN dự báo.
Đặc biệt, cơ quan quản lý cũng quan ngại quy mô thực hiện chương trình lớn trong khi số lượng nguồn nhân lực thanh tra, giám sát của NHNN còn hạn chế nên việc thực hiện thanh tra, giám sát hỗ trợ lãi suất của các tổ chức tín dụng không thể phổ quát trên phạm vi rộng. Do đó, cần có giải pháp để kiểm soát quá trình hỗ trợ lãi suất để đảm bảo an toàn, hiệu quả, đúng đối tượng.
Phát biểu tại cuộc họp, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú nhấn mạnh, triển khai Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình và Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 30/1/2022 của Chính phủ về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, với tinh thần khẩn trương, quyết liệt, NHNN đã bắt tay ngay vào soạn thảo Dự thảo Nghị định về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh và Thông tư hướng dẫn Nghị định.
Để đảm bảo khẩn trương đưa chính sách đi vào cuộc sống, trên tinh thần khẩn trương nhất, NHNN tiếp tục tổ chức họp lấy ý kiến làm sao sớm hoàn thiện cơ chế đảm bảo triển khai sớm, hiệu quả, đúng đối tượng, đúng mục tiêu.
“Việc sớm lấy ý kiến đóng góp vừa giúp Nghị định, Thông tư sớm ban hành mà còn đảm bảo các quy định đồng bộ, rõ ràng, cụ thể, bao quát được các vấn đề, hạn chế tối đa các vấn đề phát sinh, nhất là đúng đối tượng thụ hưởng đảm bảo sự công bằng... Dự thảo Nghị định dựa trên cơ sở Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, theo nguyên tắc quy định hoạt động tín dụng và từ kinh nghiệm triển khai gói hỗ trợ năm 2009”, Phó Thống đốc nhấn mạnh và cho biết thêm.
Ngày 30/1/2022, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 11/NQ-CP về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và triển khai Nghị quyết số 43/2022/QH-15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình.
Chính phủ giao NHNN chủ trì, phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn thực hiện hỗ trợ lãi suất cho vay từ ngân sách nhà nước đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh; trên cơ sở đó, ban hành Thông tư hướng dẫn các ngân hàng thương mại thực hiện.
Ngay sau khi Nghị quyết số 11/NQ-CP được ban hành, NHNN đã xây dựng dự thảo Nghị định về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh.
