Quốc hội thông qua một luật sửa 4 luật về đầu tư. Ảnh: Quốc hội
Thủ tục đầu tư đặc biệt thành hiện thực
Chiều 29/11, với 444/446 đại biểu tán thành, Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (Luật PPP) và Luật Đấu thầu, có hiệu lực thi hành từ ngày 15/1/2025.
Điểm mới nổi bật của việc sửa các luật này không chỉ là tháo gỡ những vướng mắc trong thực tế, mà còn thể hiện sự phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, tinh thần xuyên suốt trong công tác xây dựng pháp luật ở Kỳ họp thứ tám, Quốc hội khóa XV.
Theo đó, trong lĩnh vực quy hoạch, Luật phân quyền cho Chính phủ chấp thuận chủ trương điều chỉnh quy hoạch không gian biển quốc gia và quy hoạch sử dụng đất quốc gia theo trình tự, thủ tục rút gọn để kịp thời đáp ứng các yêu cầu cấp bách phát sinh từ thực tiễn.
Chính phủ cũng được giao quy định chi tiết về nguyên tắc, căn cứ, hồ sơ, quy trình điều chỉnh quy hoạch theo trình tự, thủ tục rút gọn để bảo đảm linh hoạt, phù hợp với thực tiễn. Việc lấy ý kiến góp ý trong quá trình điều chỉnh quy hoạch theo trình tự, thủ tục rút gọn sẽ được Chính phủ quy định chi tiết.
Đồng thời, để giải quyết khó khăn trong thực hiện các dự án khẩn cấp, nhiệm vụ cấp bách làm thay đổi một số nội dung của quy hoạch, trong đó có lĩnh vực điện lực và tài nguyên, môi trường, Luật đã được bổ sung quy định về căn cứ điều chỉnh quy hoạch theo trình tự rút gọn cho các dự án khẩn cấp, cấp bách theo quy định của Chính phủ.
Luật cũng phân cấp bộ trưởng, chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt điều chỉnh quy hoạch ngành quốc gia và quy hoạch tỉnh theo trình tự, thủ tục rút gọn, bổ sung nội dung phân cấp cho bộ, cơ quan ngang bộ ban hành kế hoạch thực hiện quy hoạch ngành quốc gia để bảo đảm sự linh hoạt trong tổ chức thực hiện quy hoạch.
Về sửa đổi Luật Đầu tư, Luật quy định Chính phủ thành lập Quỹ Hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu và nguồn hợp pháp khác để ổn định môi trường đầu tư, khuyến khích, thu hút nhà đầu tư chiến lược, tập đoàn đa quốc gia và hỗ trợ doanh nghiệp trong nước đối với một số lĩnh vực cần khuyến khích đầu tư.
Quá trình sửa đổi luật này, vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm là quy định về các thủ tục đầu tư đặc biệt đối với dự án đầu tư thuộc lĩnh vực đổi mới sáng tạo, công nghiệp bán dẫn, công nghệ cao tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao và khu kinh tế theo hướng chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhiều lần nhấn mạnh, việc đưa ra quy định này là rất cần thiết trong bối cảnh cạnh tranh thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ngày càng gay gắt, dòng vốn đầu tư nước ngoài trên toàn thế giới giảm mạnh, xu hướng bảo hộ gia tăng. Các nước không ngừng đổi mới để cạnh tranh thu hút đầu tư, nếu Việt Nam đứng yên sẽ mất cơ hội.
Báo cáo Quốc hội trước giờ bấm nút thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, đây là chính sách mới nhằm thu hút đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên như đổi mới sáng tạo và công nghệ cao. Theo tinh thần đổi mới xây dựng pháp luật, Dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng giản lược các nội dung chi tiết về hồ sơ, thủ tục, chỉ giữ lại các nguyên tắc và nội dung đặc thù cần thiết, bảo đảm không thay đổi các nguyên tắc tại Dự thảo Luật đã trình Quốc hội. Đồng thời, tiếp thu ý kiến đại biểu, Dự thảo Luật đã bổ sung khu công nghệ thông tin tập trung và khu thương mại tự do vào địa bàn được áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt, góp phần đồng bộ chính sách, tạo nền tảng thuận lợi cho thu hút đầu tư và phát triển các khu vực này. Để bảo đảm khả thi và linh hoạt trong điều hành, giao Chính phủ quy định chi tiết điều này, trong đó có nội dung về sự phù hợp của dự án với quy hoạch có liên quan.
Liên quan sửa Luật PPP, ông Thanh nêu rõ, để tạo cơ sở pháp lý triển khai cơ chế hợp đồng BT, tiếp thu ý kiến đại biểu, Dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng chỉ quy định các nguyên tắc cơ bản về cơ chế thanh toán cho nhà đầu tư đối với 3 hình thức, gồm thanh toán bằng quỹ đất, thanh toán bằng ngân sách nhà nước và không yêu cầu thanh toán. Đồng thời, bổ sung quy định giao Chính phủ quy định chi tiết cơ chế hợp đồng BT đối với các hình thức thanh toán trên.
Với lĩnh vực đấu thầu, ông Thanh cho hay, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Dự thảo Luật đã chỉnh lý nâng hạn mức chỉ định thầu từ 100 triệu đồng lên 300 triệu đồng đối với gói thầu thuộc dự toán mua sắm không hình thành dự án, đồng thời không phân biệt hạn mức chỉ định thầu giữa các gói thầu sử dụng nguồn vốn chi thường xuyên và vốn đầu tư công.
Thay đổi lớn về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư
Cũng được Quốc hội bấm nút tán thành với tỷ lệ rất cao (441/448 đại biểu tham gia), Luật Đầu tư công sửa đổi thể hiện sự phân cấp, phân quyền mạnh mẽ.
Theo đó, Luật nâng quy mô vốn đầu tư công đối với dự án quan trọng quốc gia lên 30.000 tỷ đồng (tăng gấp ba so với mức hiện hành).
“Việc này nhằm phân cấp mạnh mẽ hơn trong quản lý đầu tư công, bảo đảm tính ổn định trong thực hiện Luật”, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh nhấn mạnh.
Về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B, nhóm C, trong quá trình thảo luận, nhiều ý kiến cho rằng, việc phân cấp thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án từ HĐND sang UBND là thay đổi lớn, cần nghiên cứu đánh giá tác động kỹ lưỡng.
Nhất trí với đại biểu rằng, đây là thay đổi lớn, nhưng với tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng tình với đề xuất của Chính phủ. Giải trình về nội dung này trước khi Quốc hội bấm nút cũng đã thuyết phục được các vị đại biểu.
Một nội dung mới khác là Luật phân cấp thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách trung ương giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội sang Thủ tướng Chính phủ.
Quá trình thảo luận, một số vị đại biểu đề nghị cân nhắc quy định này. Song, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Lê Quang Mạnh, với tinh thần đổi mới, nhằm tăng cường tính linh hoạt trong công tác điều hành, tổ chức thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn, quy định này cũng phù hợp với việc quy định danh mục dự án kế hoạch đầu tư công trung hạn chỉ là danh mục “dự kiến”, việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn sẽ được thực hiện thường xuyên hơn để phù hợp với tình hình thực tiễn.
“Dự thảo Luật sau khi tiếp thu, chỉnh lý đảm bảo chất lượng theo yêu cầu và mong muốn của đại biểu Quốc hội. Quá trình thảo luận tại Quốc hội cho thấy, các nội dung đã rõ, bám sát tinh thần đổi mới trong công tác xây dựng pháp luật. Việc ban hành Luật Đầu tư công tại kỳ họp này và có hiệu lực từ ngày 1/1/2025 sẽ tạo căn cứ pháp lý đồng bộ để các bộ, cơ quan trung ương và địa phương triển khai kịp thời, áp dụng ngay trong năm 2025 để triển khai những quy định mới trong chuẩn bị xây dựng và thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030”, ông Mạnh hồi âm một số ý kiến đại biểu còn băn khoăn về thời điểm thông qua Luật.
Cá nhân được mua trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ
Cũng trong chiều 29/11, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 9 luật trong lĩnh vực tài chính, trong đó có Luật Chứng khoán, được Quốc hội thông qua. Luật bổ sung nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là tổ chức, cá nhân nước ngoài. Đồng thời, chính thức cho phép nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cá nhân được mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ với điều kiện nhất định.
Dự thảo ban đầu, Chính phủ trình chỉ cho phép nhà đầu tư tổ chức mua bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Nhà đầu tư chuyên nghiệp cá nhân chỉ được giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ do tổ chức tín dụng phát hành. Quy định này, theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội là để tránh những tác động lớn đến thị trường, bảo đảm sự công bằng giữa các doanh nghiệp phát hành thuộc các ngành, lĩnh vực khác trên thị trường và tạo văn hóa xếp hạng tín nhiệm giúp thị trường trái phiếu phát triển công khai, minh bạch hơn.
