Nhiều chuẩn mới với hoạt động của công ty chứng khoán

Thuê ngân hàng quản lý tài khoản

Để tăng tính chuyên nghiệp trong cung cấp dịch vụ, cũng như góp phần làm minh bạch hơn nữa trong quản lý tài sản khách hàng, lần đầu tiên UBCK đề xuất giải pháp mới tại dự thảo Thông tư sửa đổi Thông tư 210/2012 là CTCK được lựa chọn, hoặc chỉ định một ngân hàng lưu ký (ngân hàng quản lý tài khoản) đồng thời là thành viên thanh toán của Trung tâm Lưu ký (VSD) để thực hiện quản lý, vận hành tài khoản cho khách hàng của mình.

Để quy định chặt chẽ trách nhiệm của ngân hàng quản lý tài khoản và CTCK, UBCK định ra nguyên tắc: hai bên ký hợp đồng phối hợp cung cấp dịch vụ giao dịch, thanh toán bù trừ chứng khoán. Trong đó nêu rõ quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của ngân hàng và của CTCK; cơ chế phối hợp, chia sẻ thông tin để cung cấp dịch vụ cho khách hàng, bảo đảm an toàn cho hoạt động thanh toán, bù trừ và giao dịch chứng khoán của khách hàng và của thị trường. Ngân hàng mở tài khoản thanh toán riêng cho từng khách hàng của CTCK để quản lý tách biệt tài sản của khách hàng.

Ngoài chịu trách nhiệm thanh toán cho mọi lệnh giao dịch của khách hàng đã được thực hiện, ngân hàng còn có trách nhiệm bảo đảm khách hàng có đủ nguồn vốn để thực hiện giao dịch. CTCK chịu trách nhiệm tiếp nhận, thực hiện lệnh giao dịch và thông báo cho ngân hàng về nghĩa vụ thanh toán của khách hàng. Ngân hàng không được ủy quyền lại cho bên thứ ba để thực hiện các dịch vụ này, trừ trường hợp bị đình chỉ hoạt động, tạm ngừng hoạt động, bị rút giấy phép thành lập và hoạt động, bị thanh lý, giải thể… hoặc bị VSD đình chỉ, tạm ngừng, chấm dứt tư cách thành viên.

Tuy vẫn cho phép CTCK thiết lập tài khoản tổng sau khi đã tách bạch tài khoản tới tận chân từng NĐT tại ngân hàng, hoặc đã thuê ngân hàng lưu ký quản lý tách bạch tài khoản của NĐT, nhưng để đảm bảo đúng chức năng của CTCK, điểm mới đáng chú ý tại dự thảo Thông tư là thay vì hiện hành quy định: CTCK không được nhận ủy quyền của khách hàng thực hiện chuyển tiền nội bộ giữa các tài khoản của các khách hàng, thì UBCK đề xuất quy định chặt hơn: CTCK không được chuyển tiền nội bộ giữa các tài khoản của các khách hàng…

Vấn đề này hiện thường phát sinh tại các CTCK thực hiện quản lý tiền giao dịch chứng khoán của NĐT theo hình thức tài khoản tổng. Khi đó, thông qua việc thực hiện bút toán chuyển tiền giữa các tài khoản trên cơ sở đề nghị của khách hàng, CTCK lại trở thành một đơn vị bù trừ tiền cho khách hàng?

Tiền gửi giao dịch chứng khoán của khách hàng được CTCK quản lý trên tài khoản chuyên biệt không được sử dụng vào mục đích nào khác ngoại trừ thanh toán giao dịch cho khách hàng, hoặc hoàn trả lại cho khách hàng. Trường hợp CTCK giải thể, phá sản, khoản tiền này phải hoàn trả cho khách hàng, không được sử dụng để xử lý tài chính cho cổ đông, thành viên góp vốn, chủ nợ...

Như vậy, ngoài hai phương thức tách bạch tài khoản như quy định hiện hành là: tách bạch đến tận chân tài khoản tiền của NĐT tại ngân hàng (bắt buộc) và tách bạch ở dạng tài khoản tổng (chỉ được thực hiện khi đã tách bạch tài khoản theo phương thức bắt buộc), thì nay, UBCK đề xuất thêm một phương thức thứ ba là CTCK có thể ký kết hợp tác với ngân hàng lưu ký để thuê tổ chức này quản lý, vận hành tài khoản cho khách hàng của mình.

Một số ý kiến nhìn nhận, giải pháp mới này có khả thi và chấp nhận được. Tuy nhiên về lâu dài, cần tính đến hình thành một định chế chuyên biệt thuộc mô hình tổ chức, hoạt động của TTCK như kinh nghiệm trên thế giới, để quản lý tiền gửi của NĐT, thay vì vẫn phải đi “vay mượn” các tổ chức tín dụng như hiện nay, dẫn đến rủi ro pháp luật, bởi trong lĩnh vực chứng khoán không phải trong mọi trường hợp đều có thể điều chỉnh hoạt động của các tổ chức này. 

Thúc đẩy “xóa tên” các CTCK ốm yếu

Để đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc CTCK, ngoài bổ sung các quy định nhằm chuẩn hóa quy trình đình chỉ, giải thể… CTCK, tại dự thảo Thông tư, lần đầu tiên UBCK đề xuất giải pháp mới là CTCK sẽ bị đình chỉ hoạt động khi hết thời hạn cảnh báo quy định tại Điều 74 Luật Chứng khoán, nhưng vẫn không khắc phục được tình trạng cảnh báo (không thực hiện kiểm toán BCTC hoặc không cung cấp báo cáo tỷ lệ an toàn tài chính đã được kiểm toán và các tài liệu chứng minh đã khắc phục được tình trạng cảnh báo) và có lỗ gộp đạt 50% vốn điều lệ hoặc có vốn chủ sở hữu (tại thời điểm BCTC đã được kiểm toán hoặc soát xét gần nhất) thấp hơn vốn pháp định theo các nghiệp vụ kinh doanh được cấp phép.

Nếu quy định mới trên được đưa vào áp dụng, căn cứ vào BCTC soát xét 6 tháng đầu năm 2015 đã được công bố, ước có khoảng 1/3 trong tổng số 100 CTCK đang tồn tại đứng trước áp lực phải tăng vốn nếu không muốn bị “xóa tên” do không đáp ứng được yêu cầu về vốn.