Dữ liệu của chính phủ công bố trước sự kiện cho thấy dân số Nhật Bản từ 65 tuổi trở lên đã tăng lên mức cao kỷ lục là 36,25 triệu người.
Trong khi dân số chung của đất nước đang giảm, thì phân khúc những người từ 65 tuổi trở lên đã tăng lên 29,3% dân số, tỷ lệ cao nhất đối với bất kỳ quốc gia nào.
Theo Robert Feldman, nhà kinh tế trưởng tại Morgan Stanley MUFG Securities, dữ liệu này làm dấy lên thêm lo ngại về sự thay đổi nhân khẩu học và tình trạng thiếu hụt lao động ở nước này.
Một cuộc khảo sát từ Teikoku Databank vào tháng trước cho thấy 51% các công ty trên khắp các lĩnh vực tại Nhật Bản đang cảm thấy thiếu hụt nhân viên toàn thời gian.
Trong khi đó, dữ liệu của Cục Thống kê Nhật Bản cho thấy vào năm 2023, số lượng lao động từ 65 tuổi trở lên của Nhật Bản đã tăng trong năm thứ 20 liên tiếp và đạt mức kỷ lục 9,14 triệu người. Do đó, khi những người lao động lớn tuổi này bắt đầu nghỉ hưu, sẽ không có nhiều lao động trẻ thay thế.
Theo Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia, tỷ lệ người cao tuổi của Nhật Bản dự kiến sẽ tiếp tục tăng và đạt 34,8% vào năm 2040.
Trong khi đó, báo cáo gần đây của Morgan Stanley ước tính rằng dựa trên các xu hướng nhân khẩu học trong quá khứ, tổng lực lượng lao động có thể giảm từ khoảng 69,3 triệu vào năm 2023 xuống còn khoảng 49,1 triệu vào năm 2050.
Chính phủ Nhật Bản đã nhận ra những tác hại về kinh tế và xã hội có thể xảy ra do những xu hướng này và đã thực hiện các bước để chống lại chúng.
Một số biện pháp đã được đưa ra nhằm đảo ngược tình trạng tỷ lệ sinh giảm, trong đó chính quyền Thủ tướng Fumio Kishida đưa ra các chính sách như cung cấp thêm tiền cho việc nuôi dạy trẻ em và hỗ trợ thêm các cơ sở chăm sóc trẻ em trong nước.
Chính quyền địa phương thậm chí đã thực hiện các biện pháp để hỗ trợ các ứng dụng hẹn hò công khai nhằm mục đích giúp người dân Nhật Bản hòa nhập, kết hôn và sinh con.
Tuy nhiên, việc tăng tỷ lệ sinh sẽ không giải quyết được nhiều tình trạng thiếu hụt lao động trong ngắn hạn. Vì vậy, Nhật Bản đã liên tục mở cửa cho nhiều người di cư hơn trong những năm gần đây, đạt kỷ lục 2 triệu lao động nước ngoài vào năm 2024 và dự kiến sẽ có thêm 800.000 người trong năm năm tới.
Theo nhà kinh tế Robert Feldman, để thay thế tình trạng mất nhân khẩu học dự kiến trong vài thập kỷ tới, nước này sẽ phải tăng thêm lao động ở nước ngoài với tốc độ nhanh hơn nhiều, lên tới hàng chục triệu người.
“Điều đó có nghĩa là một phần lớn sự sụt giảm trong lực lượng lao động trong nước phải được bù đắp bằng năng suất tốt hơn của những người trẻ tuổi sẽ ở lại", ông cho biết.
Trong khi đó, việc tạo ra sự tăng trưởng năng suất này trong số những người lao động sẽ cần nhiều vốn hơn để đầu tư vào năng suất của người lao động và triển khai các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa.
Đầu năm nay, Carlos Casanova, nhà kinh tế cấp cao phụ trách châu Á tại UBP cho biết công nghệ AI thường được xem là giải pháp cho cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của Nhật Bản nhưng cho đến nay vẫn chưa làm được gì nhiều để giảm thiểu nó.
“Chúng ta có một xã hội ngày càng hướng đến người tiêu dùng, vì vậy nếu muốn có một lực lượng lao động lớn kiếm được tiền và chi tiền để duy trì đà tăng trưởng kinh tế…AI có thể là một phần của giải pháp, nhưng còn nhiều việc khác mà chúng phải làm”, ông cho biết.
