Trong thời kỳ chiến tranh hoặc xung đột địa chính trị, các nhà đầu tư sẽ đổ xô vào trái phiếu kho bạc và các tài sản trú ẩn an toàn khác, khiến lãi suất giảm xuống. Nhưng trong môi trường địa chính trị đang tan rã ngày nay, các điểm nóng trên khắp thế giới có nguy cơ làm gián đoạn nguồn cung các mặt hàng quan trọng, dẫn tới việc các nhà đầu tư càng khó có thể làm điều tương tự hơn. Điều đó giúp giải thích tại sao lợi suất trái phiếu gần đây đã tăng lên và có thể duy trì ở mức cao.
Xung đột Israel-Hamas có nguy cơ dẫn đến một cuộc xung đột rộng hơn trên khắp Trung Đông. Một phân tích của Ngân hàng Thế giới (WB) công bố tuần trước đã cảnh báo rằng giá dầu có thể tăng từ khoảng 85 USD/thùng lên 150 USD/thùng trong trường hợp xấu nhất. Giá dầu tăng cao có thể gây ra lạm phát trên diện rộng, buộc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) phải tăng lãi suất hơn nữa. Điều đó sẽ khiến lợi suất trái phiếu tăng và giá trái phiếu giảm.
Trung Đông không phải là một trường hợp cá biệt. Xung đột Nga-Ukraine đã tàn phá thị trường dầu khí vào năm ngoái và vẫn gây nguy hiểm cho nguồn cung cấp thực phẩm. Sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc đã dẫn đến thuế quan và kiểm soát xuất khẩu, đồng thời xung đột trực tiếp sẽ làm gián đoạn hơn nữa dòng chảy của nhiều loại hàng hóa.
“Sự leo thang của những xung đột này hoặc sự gia tăng căng thẳng địa chính trị khác có thể làm giảm hoạt động kinh tế và thúc đẩy lạm phát trên toàn thế giới”, Fed cảnh báo trong một báo cáo vào tháng trước.
Trái phiếu kho bạc Mỹ không còn là tài sản phòng ngừa rủi ro
Nguy cơ lạm phát sẽ khiến lãi suất dài hạn trở nên cao hơn hoặc thấp hơn dự kiến. Giống như các công ty bảo hiểm tính phí bảo hiểm lũ lụt nhiều hơn khi xác suất xảy ra bão tăng lên, các nhà đầu tư trái phiếu tính phí cho vay cao hơn khi xác suất lạm phát tăng cao.
Nathan Sheets, nhà kinh tế trưởng toàn cầu của Citigroup cho biết: “Có vẻ như, ít nhất là so với 20 năm trước, nhiều người đã tăng cường quan tâm đến địa chính trị. Đó có thể là một cú sốc lớn về lãi suất, có tác động lên lãi suất tương tự như sự không chắc chắn về lạm phát và cú sốc nguồn cung có thể gây ra”.
Các nhà phân tích cho rằng sự gia tăng lợi suất gần đây là do phần bù kỳ hạn tăng lên, nhu cầu cho vay dài hạn thay vì ngắn hạn của các nhà đầu tư muốn mang lại lợi nhuận tăng thêm.
Theo các nhà kinh tế tại Capital Economics, sự gia tăng rủi ro lạm phát chiếm một phần khá lớn trong sự gia tăng phần bù kỳ hạn gần đây. Cùng với rủi ro lạm phát, nguồn cung trái phiếu gia tăng do thâm hụt của chính phủ hoặc Fed giảm lượng nắm giữ, cũng là một yếu tố khác.
Cho đến cách đây vài năm, những cú sốc kinh tế như khủng hoảng tài chính có xu hướng làm giảm lợi nhuận và giá cổ phiếu. Lạm phát cũng chậm lại, giúp trái phiếu tăng giá và lợi suất giảm. Các nhà đầu tư có thể đã chấp nhận lợi nhuận thấp hơn từ trái phiếu vì chúng đóng vai trò như một biện pháp phòng ngừa rủi ro đối với các khoản lỗ trên cổ phiếu.
Nhưng những cú sốc về nguồn cung làm tổn hại đến lợi nhuận và làm tăng lạm phát, khiến giá cổ phiếu và trái phiếu đều giảm.
Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng trước: “Có thể cho rằng yếu tố quan trọng hơn trong phần bù kỳ hạn tăng có thể là những thay đổi trong quan điểm về việc liệu trái phiếu kho bạc có phải là công cụ phòng ngừa rủi ro cho cổ phiếu hay không. Vì những cú sốc gần đây phần lớn là những cú sốc về nguồn cung nên Trái phiếu Kho bạc đã đóng vai trò như một biện pháp phòng ngừa kém hiệu quả hơn”.
Lew Alexander, chiến lược gia kinh tế trưởng tại Rokos Capital Management cho biết, các nhà đầu tư đang ngày càng suy nghĩ về rủi ro của những tác động bất ngờ đến nguồn cung khi mua trái phiếu dài hạn.
Rủi ro địa chính trị gây áp lực lên Fed
Đối với Fed, những lo lắng về địa chính trị có thể giúp ích “một cách nghịch lý” trong ngắn hạn. Sự gia tăng của phần bù kỳ hạn cộng thêm chi phí đi vay, đã cho phép Fed bỏ qua việc tăng lãi suất trong cuộc họp tuần qua. Tuy nhiên, về lâu dài, những cú sốc lạm phát từ nước ngoài có nhiều khả năng buộc Fed phải tăng lãi suất.
Các nhà kinh tế tại JPMorgan ước tính, sự rút lui trong thương mại với Trung Quốc có thể khiến Mỹ không thể nhập khẩu hàng rẻ hơn, gây áp lực tăng giá và yêu cầu Fed phải giữ lãi suất cao hơn tới 0,28 điểm phần trăm trong thập kỷ tới.
Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho biết, các quan chức Fed có thể gặp khó khăn trong việc đánh giá động lực chính trị “vốn dĩ không thể đoán trước” giữa hai siêu cường thế giới.
Các mối đe dọa địa chính trị đối với lạm phát ngày càng tăng khi những cuộc xung đột địa chính trị đang diễn ra. Trung Quốc đã thắt chặt kiểm soát xuất khẩu than chì, đất hiếm và linh kiện pin mặt trời - ba sản phẩm trọng tâm cho tương lai năng lượng sạch. Việc mất đi nguồn cung đó vì động cơ chính trị có thể làm tăng giá trong các ngành công nghiệp của Mỹ và do đó làm tăng lãi suất.
Mặt khác, chính quyền Tổng thống Joe Biden đang tìm cách bảo vệ nền kinh tế Mỹ khỏi những cú sốc nguồn cung địa chính trị bằng cách ưu tiên sản xuất trong nước thông qua nhiều mức thuế và trợ cấp khác nhau.
Nhưng những bước đi đó lại mang đến rủi ro lạm phát. Cuộc chiến công nghệ với Trung Quốc có thể làm tăng chi phí năng lượng nhiều hơn. Một số nhà kinh tế cho rằng đầu tư vào việc chuyển về nước có thể làm tăng lãi suất và vay mượn.
Mối liên hệ giữa lãi suất và cú sốc nguồn cung là một dấu hiệu khác cho thấy sự cạnh tranh và xung đột địa chính trị ngày càng gia tăng đang khiến các nhà đầu tư và doanh nghiệp lập kế hoạch trở nên khó khăn và tốn kém hơn.
Giám đốc điều hành JPMorgan Jamie Dimon cho biết: “Đây có thể là thời điểm nguy hiểm nhất mà thế giới từng chứng kiến trong nhiều thập kỷ. Làm thế nào để các công ty có thể chuẩn bị cho điều đó?”.
