“Người lao động cần sẵn sàng đón nhận sự thay đổi”

Theo thông lệ, các ngân hàng thường tuyển dụng lao động mạnh vào đầu năm, nhưng năm nay lại diễn biến ngược lại. Theo bà, nguyên nhân của câu chuyện này là gì?

Thứ nhất, các ngân hàng đang đẩy mạnh cắt giảm chi phí, tối ưu hóa nguồn lực, gia tăng lợi nhuận.

Sau đà tăng trưởng nóng trong năm 2022, nền kinh tế có dấu hiệu đi xuống. Mặc dù so với các nước trong khu vực và trên thế giới, Việt Nam vẫn ghi nhận tăng trưởng GDP vượt bậc, ở mức hơn 5% trong năm 2023 và 7% trong năm 2024, tuy nhiên các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong sản xuất - kinh doanh, đặc biệt là các doanh nghiệp trong nước. Năm 2025, nền kinh tế dự báo có thể đạt mục tiêu tăng trưởng 8%, song trong các trao đổi của chúng tôi với nhiều doanh nghiệp, khó khăn vẫn còn rất nhiều.

Câu chuyện chung của hầu hết các doanh nghiệp là tối ưu hóa nguồn lực, cắt giảm chi phí, tăng lợi nhuận và hệ thống ngân hàng cũng không là ngoại lệ. Theo đó, các ngân hàng tiến hành rà soát nội bộ, cắt giảm hoặc sắp xếp lại các vị trí, bộ phận không cần thiết, cắt giảm các nhân sự kém hiệu quả.

"Công nghệ hay AI chưa thay thế được hoàn toàn con người trong ngành ngân hàng nhưng đã đảm nhiệm được rất nhiều tác nghiệp của con người" - Bà Ngô Thị Ngọc Lan, Giám đốc Navigos Search miền Bắc

Thứ hai, tác động của công nghệ. Các ngân hàng đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng vào hệ thống công nghệ để giúp tối ưu hóa các hoạt động nội bộ và trải nghiệm khách hàng. Công nghệ hay AI chưa thay thế được hoàn toàn con người trong ngành ngân hàng nhưng đã đảm nhiệm được rất nhiều tác nghiệp của con người, dẫn đến nguồn lực để hoàn thành khối lượng công việc tương tự cần ít hơn, đặc biệt các nghiệp vụ mang tính vận hành hay khối hỗ trợ.

Thứ ba, sự sát nhập hay đổi chủ trong thời gian qua. Với đơn vị quản lý mới, ông chủ mới thì định hướng và yêu cầu phát triển của ngân hàng cũng có sự thay đổi. Một trong những thay đổi rõ nét là thay đổi về nhân sự, bao gồm cả các cấp lãnh đạo hay nhân viên. Việc sa thải nhân sự cũng thường thấy ở nhóm ngân hàng này.

Sở dĩ câu chuyện sa thải trong ngân hàng trở nên đáng lưu ý vì quy mô nhân sự trong ngân hàng khá cao, lên đến vài chục ngàn người, nên việc sa thải, cắt giảm dù chỉ vài phần trăm cũng lên đến hàng ngàn người lao động.

Thực tế, có ngân hàng cho nhân viên nghỉ việc nhiều nhưng vẫn tuyển dụng mới. Là người theo dõi thị trường nhân lực, bà có bình luận gì về điều này?

Trên thực tế, không phải tất cả các ngân hàng đều cắt giảm nhân sự. Trong trao đổi của chúng tôi với giám đốc nhân sự một số ngân hàng, thì các ngân hàng này vẫn giữ nguyên số lượng nhân viên, thậm chí tăng quy mô nhân sự.

Việc tuyển dụng nhân sự trong các ngân hàng có 3 hướng sau:

Một là, tuyển dụng thay thế. Ngân hàng sẽ tuyển dụng những nhân sự tốt để thay thế các nhân sự yếu kém đã bị sa thải, hay các vị trí tự động xin nghỉ việc. Việc tuyển dụng thay thế được các ngân hàng khá cân nhắc xem thực sự vị trí đó có cần thiết hay không hoặc nhân sự mới có thực sự sáng giá hay không. Do vậy, các ngân hàng hiện tại đưa ra những tiêu chí tuyển dụng khá cao so với giai đoạn trước đây.

Hai là, tuyển dụng tập trung cho kế hoạch kinh doanh mới hoặc đầu tư trọng điểm cho hạng mục mới. Trong thời gian gần đây, công nghệ AI và Big Data được nhắc đến nhiều với lợi ích to lớn cho người sử dụng. Ngân hàng là một trong những đơn vị tiên phong trên thị trường, bên cạnh các công ty công nghệ lớn, về đầu tư cho data và AI. Để làm được điều đó, nhân sự về AI và data là mối quan tâm lớn của nhiều ngân hàng hiện nay và nhu cầu tuyển dụng đã tăng cao. Tuy nhiên, không có nhiều nhân sự trên thị trường có thể đáp ứng được yêu cầu tuyển dụng của các ngân hàng.

Ba là, mở rộng quy mô nhân sự. Việc mở rộng quy mô nhân sự này thường thấy ở khối kinh doanh, đặc biệt là mảng ngân hàng bán lẻ, nơi cần có nhiều nhân viên kinh doanh để tiếp cận và cung cấp giải pháp cho khách hàng cá nhân. Các phân khúc khách hàng cá nhân cũng được các ngân hàng chia ra rất rõ và yêu cầu tuyển dụng nhân viên kinh doanh (chuyên viên quan hệ khách hàng) cho từng phân khúc khách hàng cũng khác nhau về kinh nghiệm và kỹ năng.

Dẫu vậy, việc nhân viên ngân hàng bị sa thải với số lượng lớn tạo dư luận trái chiều. Theo bà, liệu có cách ứng xử nào khác để nhận được sự đồng thuận nhiều hơn?

Việc nhân sự bị cho nghỉ việc vì lý do cắt giảm, tối ưu chi phí, vì tình hình tài chính kinh doanh hay cả do năng lực của nhân viên luôn là vấn đề nhạy cảm với người lao động. Điều này càng trở nên nặng nề hơn khi người lao động bị cắt giảm ngay giai đoạn trước Tết, hay đầu năm, đặc biệt trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng khó khăn và ít cơ hội việc làm hấp dẫn.

Trước đây, ví dụ giai đoạn năm 2022, khi các doanh nghiệp bùng nổ về kế hoạch sản xuất - kinh doanh, nhu cầu tuyển dụng tăng cao, ứng viên có nhiều cơ hội việc làm hấp dẫn để lựa chọn. Đến thời điểm hiện tại, khi số doanh nghiệp sa thải nhân sự tăng cao, hoặc sa thải số lượng lớn, ít doanh nghiệp tuyển dụng mới hoặc đưa ra các tiêu chí tuyển dụng cao thì người lao động cảm thấy hoang mang và bất mãn.

Ở Việt Nam, chúng tôi đã chứng kiến nhiều doanh nghiệp nước ngoài lớn và tên tuổi quyết định cắt giảm, đóng một bộ phận hoặc đóng cửa hoạt động tại Việt Nam do vấn đề về kinh doanh hoặc quyết định tái cơ cấu của tập đoàn mẹ tại nước ngoài. Đối với các doanh nghiệp này, họ áp dụng rất nhiều chương trình hỗ trợ cho người lao động. Các công ty thường sẽ có một lộ trình rõ ràng để công bố thông tin về việc cắt giảm nhân sự và lộ trình để người lao động chuẩn bị cho các bước tiếp theo.

Bên cạnh hỗ trợ về tài chính để người lao động sẽ có một nguồn thu nhập ổn định tạm thời trong một vài tháng trước khi tìm được công việc mới, các công ty sẽ có các chương trình tư vấn về tâm lý và hỗ trợ người lao động tìm việc làm mới. Chúng tôi đã tham gia tư vấn và hỗ trợ những lao động bị cắt giảm trong việc tìm hiểu thị trường lao động, chuẩn bị các kỹ năng tìm việc, cung cấp các khóa đào tạo kiến thức và kỹ năng mới để người lao động gia tăng cơ hội tìm việc mới, hay chuyển đổi nghề nghiệp.

Do vậy, chúng tôi cho rằng, các doanh nghiệp nên có lộ trình công bố thông tin, các cơ chế hỗ trợ phù hợp cả về tài chính, lẫn tinh thần, cũng như cung cấp thêm các hỗ trợ đào tạo nghiệp vụ, kỹ năng là cách thức để người lao động giảm bớt sự hoang mang và bất mãn.

Với người lao động, bà có lời khuyên gì?

Trong một thế giới đầy biến động như hiện nay, không có gì là thực sự chắc chắn và đảm bảo. Công việc cũng vậy. Có những nghề đã từng rất hot trong thời gian trước thì giờ đây không còn hấp dẫn. Có những nhân sự đã từng ở các vị trí hoặc vai trò khó có thể thay thế, giờ có thể nằm trong danh sách sa thải.

Do vậy, người lao động cần có tâm thế sẵn sàng đón nhận sự thay đổi, kể cả tốt lẫn xấu. Sự hoang mang, hụt hẫng, hoặc tâm lý tiêu cực mới là rào cản lớn nhất mà mọi người cần phải vượt qua.

Thứ hai, có sự chuẩn bị về tài chính. Nếu có những chuẩn bị về tài chính tốt, ví dụ đủ nguồn tài chính cho bản thân và gia đình chi tiêu trong vòng 6 tháng đến 1 năm trước khi có nguồn thu nhập mới sẽ là bước chuẩn bị tốt. Ý thức tiết kiệm và đầu tư cho tương lai sẽ giúp người lao động có thể nhanh chóng vượt qua được các biến cố mất việc và mất nguồn thu nhập thường xuyên.

Ý thức tiết kiệm và đầu tư cho tương lai sẽ giúp người lao động có thể nhanh chóng vượt qua được các biến cố mất việc và mất nguồn thu nhập thường xuyên.

Thứ ba, có kỹ năng và trình độ chuyên môn. Một ví dụ rất điển hình là hiện tại nhiều doanh nghiệp yêu cầu ứng viên cần có kỹ năng ngoại ngữ thì nhiều người lao động lại không có kỹ năng đó, dẫn đến mất lợi thế cạnh tranh trong thị trường lao động. Khái niệm học tập suốt đời mặc dù được nói rất nhiều trong thời gian gần đây nhưng trên thực tế thời gian và chi phí mà người lao động đầu tư cho việc nâng cao trình độ còn rất thấp. Có nhiều ngành nghề hiện đang bị công nghệ hoặc AI dần dần thay thế, việc chuyển đổi sang một nghề mới, chuyên môn mới cũng là một hướng đi cần cân nhắc.

Cuối cùng, hãy tận dụng mọi cơ hội, nguồn lực, công cụ, cách thức để tìm kiếm một công việc mới phù hợp. Trong khảo sát của chúng tôi, kênh tuyển dụng được các nhà tuyển dụng ưa chuộng là các trang tuyển dụng trực tuyến, qua giới thiệu, website doanh nghiệp, qua Linkedin, facebook, hoặc headhunt (tuyển dụng nhân sự cấp cao). Mỗi một cấp bậc sẽ có kênh tuyển dụng phù hợp, đem lại hiệu quả cao mà người lao động nên biết và kết hợp. Việc tận dụng công nghệ hay AI sẽ giúp cho việc xây dựng hồ sơ làm việc, tìm kiếm công việc, ứng tuyển và phỏng vấn trở nên thuận lợi và nhanh chóng hơn.