Sau khi mặt trời lặn ở Harare, đường phố tại thủ đô của Zimbabwe bỗng bừng lên sức sống.
Những chiếc xe đẩy, xe hơi cỡ nhỏ và xe tải trở thành các cửa hàng tạm bợ, không được cấp phép, bán đủ thứ từ đồ ăn vặt đến các đồ quần áo cho trẻ em trên vỉa hè ở trung tâm thành phố.
Người dân Zimbabwe xem đây là cách mua sắm tốt nhất trong thời kỳ siêu lạm phát và kinh tế khó khăn vì với rất ít hoặc không phải trả chi phí lớn, những người bán hàng rong trên đường phố có thể bán rẻ hơn so với những siêu thị lớn.
Blessing Steven, một tài xế taxi 23 tuổi nói rằng mọi thứ ở bên ngoài luôn rẻ hơn. Tôi có thể tiết kiệm tiền, tôi đã mua một chai nước trái cây với giá 0,5 đô la Mỹ ở một quán ven đường thay vì mua trong siêu thị với giá 1 đô la Mỹ.
Người bán nước trái cây, Shingirirai Goriondo, 23 tuổi, cho biết, anh có nhiều khách hàng hơn so với cửa hàng bán lẻ trước mặt. Anh nói và chỉ vào một chi nhánh của chuỗi siêu thị Foodworld rằng: "Tất cả đồ uống tôi bán ở đây đều bị tính giá gấp đôi ở đó".
Lạm phát đã tăng vọt trong những tuần gần đây khi Zimbabwe chuẩn bị cho cuộc bầu cử Tổng thống và quốc hội dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 8.
Chính thức chạm mốc hơn 280% vào tháng 4, các chuyên gia phân tích ước tính tỷ lệ lạm phát trên thực tế ở quốc gia này hiện trên mức 700%.
Các chuyên kinh tế cho rằng, nguyên nhân của cuộc khủng hoảng này là do đồng nội tệ mất giá mạnh trên thị trường chợ đen, nơi diễn ra hầu hết các giao dịch.
Chỉ mới tháng trước, đồng đô Zimbabwe được giao dịch ở mức khoảng 1.000 đổi được 1 đô la Mỹ. Tuy nhiên, hiện tại 1 USD có giá từ 3.800 - 4.000 đô la Zimbabwe trên đường phố, mặc dù tỷ giá chính thức là 1.888.
Tình hình đã khiến giá cả ở các siêu thị tăng điên cuồng đến mức trong những ngày gần đây, nhân viên phải liên tục thay đổi giá hàng hóa mỗi sáng để cố gắng theo kịp tỷ giá hối đoái.
Điều này gợi lại những ký ức về năm 2008, khi siêu lạm phát vượt ngoài tầm kiểm soát đến nỗi những người đi ăn nhà hàng sẽ thấy giá bữa tối của họ thay đổi trước khi họ ăn xong bữa đó.
Trước đó, Ngân hàng Trung ương Zimbabwe thậm chí đã phát hành một tờ tiền trị giá 100.000 tỷ đô la Zimbabwe, mà giờ đây là vật phẩm của dân sưu tầm. Điều này đã khiến Chính phủ cuối cùng đã buộc phải bỏ đồng nội tệ và sử dụng đồng đô la Mỹ như một đồng tiền hợp pháp.
Đồng đô la Zimbabwe đã được hồi sinh vào năm 2019, nhưng nó dường như đang phải chịu nhiều căn bệnh giống như lần trước.
Hầu hết người dân Zimbabwe thích mua bán, được trả lương và gửi tiết kiệm bằng đô la Mỹ. Nhiều người dân nhận được lương bằng tiền địa phương liền lập tức đi ngay đến các cửa hàng đổi tiền vào ngày trả lương.
Tarisai Bera, 36 tuổi, đang mua nhiều loại đồ vệ sinh cá nhân từ một người bán hàng rong, cho biết: Mua hàng tạp hóa từ siêu thị bằng đồng tiền của chúng tôi hiện nay rất đắt đỏ. Các cửa hàng ở Kerbside chỉ nhận đồng đô la Mỹ và giá cả ở đó hiếm khi thay đổi.
Việc buôn bán trên đường phố trở nên nhộn nhịp hơn sau khi trời tối vì có ít cảnh sát đi kiểm tra hơn. Dĩ nhiên, hầu hết các gánh hàng rong đều không được phép hoạt động.
Julius Munyanyi, một người bán hàng cho biết: "Nếu đến sớm hơn, chúng tôi có thể bị tịch thu hàng hóa và bị phạt".
Chính phủ đã sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để ổn định nền kinh tế, bao gồm phát hành các đồng tiền vàng và tung ra một loại tiền kỹ thuật số được hỗ trợ bằng vàng nhưng cho đến nay vẫn chưa thành công.
Lãi suất chính của Ngân hàng Trung ương hiện ở mức 140%. Cựu Bộ trưởng Tài chính Tendai Biti, hiện là một chính trị gia đối lập, đã đổ lỗi cho người đương nhiệm là ông Mthuli Ncube về phần lớn sự bất ổn hiện tại.
Biti viết trên Twitter vào tuần trước cho rằng, Bộ Tài chính lẽ ra đóng vai trò gác cổng đã trở thành kẻ phá cổng.
Trong khi đó, Tổng thống Emmerson Mnangagwa lại đổ thừa cho các doanh nghiệp yêu thích đồng đô la Mỹ. Emmerson Mnangagwa cho rằng, người lao động ở Zimbabwe hiện đang bị buộc phải mua những thứ cơ bản được định giá độc quyền bằng đồng ngoại tệ.
Những người khác, như chuyên gia kinh tế học lại Prosper Chitambara, cho rằng, sự hào phóng trước cuộc bầu cử của ông Mnangagwa có thể liên quan đến cuộc khủng hoảng khi công nhân được tăng lương lên tới 100% hồi tháng Ba.
Ông cho biết: Dù lý do là gì đi nữa, công việc kinh doanh của những người buôn bán trên đường phố như Munyanyi vẫn phát đạt. Khách hàng thấy khả thi khi mua hàng ở đó, còn những người bán hàng thực sự không có sự cạnh tranh.
