Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, hiện tượng găm hàng trước mỗi lần tăng giá xăng lặp đi lặp lại, nếu Nhà nước không kiểm soát được, là do “cho anh độc quyền cơ chế thoáng”, nếu không có cạnh tranh thực sự thì sẽ đến lúc “nền kinh tế bị doanh nghiệp độc quyền bắt làm con tin”.
Hiện tượng cây xăng nhiều nơi găm hàng, chờ tăng giá liên tiếp là bài học cho nhà quản lý, cơ quan quản lý. Cứ nghĩ đơn giản nếu có được 11 doanh nghiệp đầu mối thì sẽ nắm được điều hành hệ thống phân phối xăng dầu, mà không gây ra các vấn đề tổn hại cho xã hội. Họ cứ tin rằng cho doanh nghiệp quyền tự quyết định sau thời hạn mười ngày, với mức tăng giá dưới 7% thì Nhà nước vẫn kiểm soát được. Ngay lần đầu tăng giá xăng (trong đợt bốn lần liên tiếp vừa qua) cục Quản lý giá vẫn nói vậy, đến lần thứ hai họ phải nhắc tính theo cơ sở giá 30 ngày, tức họ cho rằng mình vẫn nắm được, nhưng lần đó, cây xăng găm hàng. Lúc đó bảo điều tra xử phạt, nhưng lần này có vẻ nặng nề hơn. Hôm nay ở TP HCM phát hiện hiện tượng trộn xăng dỏm… điều đó chứng tỏ hệ thống quản lý không thể chủ quan được.
Để giải quyết tình trạng này, theo tôi, phải truy cứu đến trách nhiệm của doanh nghiệp đầu mối vì họ quản lý xe phân phối, rồi giá xăng tăng hay giảm đến với cây xăng cũng từ doanh nghiệp đầu mối, chứ chỉ giao cho quản lý thị trường đi kiểm tra, phạt mấy cây xăng thì cũng không giải quyết dứt điểm được.
Đây là những dấu hiệu, nếu không chấn chỉnh, không kiểm soát được thì sẽ đến lúc nền kinh tế bị doanh nghiệp (độc quyền) bắt làm con tin. Đừng nghĩ rằng tạo cơ chế mới thoáng hơn thì doanh nghiệp tự giác nghiêm túc. Họ sẽ lợi dụng cơ chế mới, để gây phương hại cho xã hội.
Căn nguyên vấn đề, theo tôi là chúng ta cho cơ chế thoáng mà doanh nghiệp vẫn độc quyền, chưa có cạnh tranh đầy đủ thì tình trạng găm hàng chờ tăng giá là đương nhiên sẽ phát sinh. Thử nhìn sang lĩnh vực điện thoại, có nhiều anh dịch vụ kém thật, nhưng sau một thời gian thị trường họ đào thải. Cách tốt nhất là tạo ra cơ chế thị trường. Nhanh hay chậm là do Nhà nước, cơ chế cạnh tranh thực sự đã được nói năm năm nay rồi, cá nhân tôi cũng từng lên tiếng cho rằng phải có thị trường xăng dầu thực sự, nhưng tôi không hiểu khó đến mức nào mà Nhà nước chưa làm được.
