Câc quan chức cấp cao Mỹ đang thảo luận về khả năng sẽ mở một cuộc điều tra về hành vi trợ cấp doanh nghiệp của Chính phủ Trung Quốc. Đây là một động thái có thể làm leo thang căng thẳng trong quan hệ thương mại vốn đã rất nóng từ thời thổng thống Donald Trump giữa Mỹ và Trung Quốc.
Hiện giới chức Mỹ đang thảo luận các biện pháp trong đó có biện pháp áp thuế trừng phạt mới đối với hàng hòa nhập khẩu từ Trung Quốc, dù biện pháp này được cho là ít có khả năng xảy ra.
Kế hoạch này xuất hiện trong thời điểm Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) đang dần hoàn tất tiến trình rà soát chính sách thương mại với Trung Quốc, vốn đã kéo dài trong nhiều tháng và bị nhiều lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ lên tiếng phản đối vì chậm trễ đề ra biện pháp xử lý ổn thỏa điểm nghẽn trong quan hệ kinh tế giữa hai nước.
Đại diện thương mại Mỹ, bà Katherine Tai đã có các cuộc tham vấn với Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo, bàn về khả năng mở cuộc điều tra về việc Trung Quốc trợ cấp cho các công ty trong nước, theo Điều 301, Đạo luật Thương mại Mỹ năm 1974. Đây cũng chính là khung điều luật được chính quyền ông Trump sử dụng để áp thuế đối với lượng hàng hóa nhập khẩu đối từ Trung Quốc trị giá 360 tỷ USD.
Nhà Trắng cũng đang tìm cách huy động thêm các đối tác, đồng minh như Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản cùng nhiều nước ở châu Á, đồng thời tìm kiếm sự hậu thuẫn tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) để gây sức ép với Trung Quốc về vấn đề trợ cấp. Một nguồn tin ẩn danh cho biết, chính quyền Tổng thống Joe Biden muốn “gây áp lực toàn diện” với Bắc Kinh. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, vẫn chưa có bất kỳ quyết định chính thức nào được đưa ra.
Dự kiến vấn đề trợ cấp sẽ được Mỹ đưa ra sau các cuộc đàm phán tới đây về thực thi thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 (sẽ hết hiệu lực vào cuối năm nay). Giới chức hai nước đã mở các cuộc thảo luận về việc Trung Quốc chưa đáp ứng, tuân thủ cam kết mua hàng. Tuy nhiên hai bên vẫn chưa đạt được đồng thuận về cách xử lý vẫn đề này trong bối cảnh thiếu vắng hẳn quan chức cấp cao tham dự.
Trong đợt rà soát này, USTR sẽ đi đến kết luận về việc buộc Bắc Kinh thực thi cam kết mua hàng Mỹ theo đúng thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 được đàm phán và ký kết dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump.
Theo thỏa thuận, Washington đồng ý cắt giảm một số loại thuế, đổi lại Bắc Kinh cam kết tăng thêm 200 tỷ USD để nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ trong 2 năm 2020 và 2021, với mốc so sánh là tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ của Trung Quốc trong năm 2017.
Riêng năm 2020, theo thỏa thuận, Bắc Kinh phải tăng lượng hàng hóa mua thêm từ Mỹ ít nhất là trên 63,9 tỷ USD so với ngưỡng của năm 2017. Nhưng trên thực tế, lượng hàng hoá mua vào của Trung Quốc lại thấp hơn 40% so với cam kết trong năm 2020 và hiện giảm hơn 30% so với sản lượng mua hàng đã cam kết trong năm 2021 - theo thống kê của Chad Brown, chuyên gia kinh tế tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Mỹ).
Trong tiến trình rà soát, USTR cũng không có kế hoạch giảm, dỡ bỏ toàn diện thuế trừng phạt đang được áp dụng với hơn 50% lượng hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Thay vào đó, USTR đi sâu vào đánh giá sắc thuế nào đang gây hại cho nền kinh tế Mỹ hoặc cản trở các chính sách kinh tế của Tổng thống Joe Biden, nhất là kế hoạch đầu tư hàng trăm tỷ USD cho phát triển hạ tầng. Tuy vậy vẫn sẽ có một số sản phẩm từ Trung Quốc được giảm thuế, một số ít được đưa sang diện miễn thuế.
Sau khi lên nhậm chức vào đầu năm nay, ông Biden vẫn giữ nguyên các sắc thuế trừng phạt đối với Trung Quốc như người tiền nhiệm, bất chấp việc nhiều tổ chức, doanh nghiệp tại Mỹ lên tiếng đòi cắt giảm hoặc loại bỏ thuế trừng phạt. Quyết định mở cuộc điều tra mới nếu được thực hiện sẽ cho thấy Mỹ dưới thời tổng thống Joe Biden ít có khả năng sẽ nới lỏng các biện pháp gây sức ép với Trung Quốc về kinh tế, thương mại.
Mỹ luôn cáo buộc chính quyền Bắc Kinh trợ cấp, "chống lưng" cho các công ty trong nước, tạo ra tình trạng cạnh tranh không công bằng. Nhưng việc xử lý điểm nghẽn này không đơn giản. Chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump đã thất bại khi không ép Trung Quốc cắt giảm, từ bỏ trợ cấp và đành phải chấp nhận phải loại chủ đề này ra khỏi thỏa thuận thương mại giai đoạn 1, chuyển sang thỏa thuận giai đoạn 2 – một tiến trình hiện vẫn chưa được khởi động.
